Đánh giá Đại cáo bình Ngô - KNTT

Mẫu 2

Lời giải chi tiết:

Nguyễn Trãi là một nhà quân sự, nhà văn hóa, nhà thơ lớn của Việt Nam. Ông đã góp phần vào kho tàng văn học trung đại của Việt Nam, tạo ra nhiều tác phẩm văn học độc đáo, sống mãi trong lòng bạn đọc mọi thế hệ. 'Bình Ngô đại cáo' là một trong những tác phẩm đó. Tác phẩm này không chỉ là một tài liệu lịch sử tuyên bố độc lập của dân tộc mà còn là một bài văn yêu nước, chính luận xuất sắc của văn học Việt Nam.

'Bình Ngô đại cáo' được viết theo thể cáo - một thể loại văn học cổ có nguồn gốc từ Trung Quốc. Trong bài cáo, Nguyễn Trãi đã khéo léo nêu lên luận điểm chính nghĩa, làm nền tảng cho chân lí độc lập dân tộc.

Việc tôn trọng nhân nghĩa là cốt lõi

Quân đánh phải trước, dân yên sau

'Nhân nghĩa' là một phạm trù tư tưởng quen thuộc của Nho giáo, nó ám chỉ mối quan hệ, cách ứng xử tốt đẹp giữa con người với con người dựa trên tình thương và đạo đức. Đối với Nguyễn Trãi, 'việc nhân nghĩa' phải đi đôi với 'dân yên', bởi ông luôn 'lấy dân làm gốc' cho mọi hành động của mình. Trong bối cảnh quân Minh xâm lược nước ta, Nguyễn Trãi khẳng định, để 'dân yên' thì phải trước hết lo 'trừ bạo' - nghĩa là phải đánh đuổi quân xâm lược, những kẻ đàn áp dân và đẩy dân vào cảnh khốn cực. Với hai câu thơ mở đầu bài cáo, Nguyễn Trãi đã đặt nền tảng tư tưởng cho toàn bộ tác phẩm, đó là tư tưởng nhân nghĩa và tư tưởng ấy luôn 'lấy dân làm gốc', là một tư tưởng mới và tiến bộ. Ngoài ra, trong phần mở đầu, Nguyễn Trãi còn nêu lên chân lí khách quan để khẳng định nền độc lập của dân tộc ta từ xưa.

Như nước Đại Việt từ xưa

Đã tồn tại truyền thống văn hiến

Với việc so sánh các triều đại phong kiến của nước Đại Việt với phương Bắc, Nguyễn Trãi đã đặt nước ta ngang hàng với Trung Quốc, thể hiện lòng tự hào, tự tôn với truyền thống văn hiến từ ngàn năm. Đồng thời, ông liệt kê những chiến thắng hào hùng của quân ta trong các cuộc chiến trước đó.

Lưu Công bại trước, Triệu Tiết hy sinh

Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô

Sông Bạch Đằng đánh bại Ô Mã

Từ luận điểm chính nghĩa và chân lí độc lập trong phần một, phần hai của bài cáo chỉ ra tội ác của giặc Minh. Nguyễn Trãi lột tả âm mưu xâm lược của chúng và hàng loạt tội ác của chúng.

Nhân họ Hồ mạo hiểm gieo rắc phiền não

Dân oán dậy trong lòng quốc gia

Quân Minh tận dụng tình hình hỗn loạn trong nước, với chiêu bài 'phù Trần diệt Hồ' để lừa bịp nhân dân và xâm lược nước ta. Nguyễn Trãi vạch rõ tội ác không thể tha thứ của chúng. Chúng tàn sát dân vô tội một cách tàn bạo và dã man.

Nướng dân trên lửa, vùi con dưới hầm

Bọn giặc tàn ác, thậm chí cả 'dân đen', 'con đỏ' chúng cũng không chịu tha thứ. Hai động từ 'nướng', 'vùi' lột tả sự tàn bạo của chúng. Họ còn hủy hoại môi trường sống, tự nhiên.

Vét cắt sản phẩm, bắt chim đòi thuế, khắp nơi bám đặt lưới

Quấy rối dân, bẫy hươu đen, khắp nơi cạm bẫy

Tàn sát cả loài côn trùng, cây cỏ

Qua các hình ảnh này, Nguyễn Trãi đã viết lên một bản cáo trạng về tội ác của kẻ thù, khép lại bằng một hình ảnh so sánh về tội ác của chúng.

Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi đầy tội ác

Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không loại bỏ hết rác thải.

Trong phần ba của bài cáo, Nguyễn Trãi tái hiện chiến đấu và chiến thắng của quân và dân ta trong cuộc chiến chống giặc Minh. Trước hết là hình ảnh của chủ tướng Lê Lợi.

'Ta đây:

Núi Lam Sơn nảy nghĩa

Chốn hoang dã nuôi mình

Với 'ta', 'chốn' tự xưng gần gũi, thể hiện nguồn gốc của chủ tướng Lê Lợi. Người anh hùng ấy xuất thân từ dân dã và thấu hiểu nỗi khó khăn của nhân dân. Người anh hùng ấy mang trong mình lòng căm thù sâu sắc - 'ngẫm thù lớn hạ độ trời chung', 'căm thù giặc thề không cùng chung sống' và nhiều đêm thức trắng suy nghĩ, đau đớn vì dân. Dù chiến đấu giữa 'quân thù đương mạnh' và đối mặt với nhiều khó khăn nhưng Lê Lợi vẫn không ngừng chiến đấu vì dân. Qua những nỗ lực đó, quân ta đã đánh bại kẻ thù, thể hiện tư tưởng chính nghĩa và lòng nhân ái.

'Cuối cùng, trên cơ sở của luận điểm chính nghĩa và thực tiễn, đoạn cuối của bài cáo tuyên bố độc lập, hòa bình của dân tộc.

'Xã tắc từ đây vững bền

Giang sơn từ đây đổi mới

(...)

'Xa gần báo cáo

Ai nấy đều biết.

'Với giọng văn hùng vĩ, trang trọng kết hợp với niềm vui và tự hào dân tộc, lời tuyên bố độc lập được truyền đạt rộng rãi đến toàn dân. Lời tuyên bố ấy không chỉ thể hiện lòng tự hào dân tộc mà còn niềm tin vào một tương lai bình yên, thịnh vượng cho đất nước.

'Tóm lại, với sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố trữ tình và chính luận cùng việc sử dụng nhiều hình ảnh độc đáo, 'Bình Ngô đại cáo' của Nguyễn Trãi xứng đáng là một tác phẩm văn học lớn trong lịch sử văn học Việt Nam.