[Đánh Giá Phim] Hầu Hiếu Hiền Và Những Trang Sử Mới Của Điện Ảnh Đài Loan

Hầu Hiếu Hiền không chỉ đưa ta qua những biến cố lịch sử của Đài Loan mà còn đem lại cho chúng ta những khoảnh khắc đẹp đẽ về nhân văn.

Tin tức đau lòng nhất với những người mê điện ảnh trong thời gian qua: Hầu Hiếu Hiền - nhà làm phim vĩ đại nhất châu Á - quyết định rời bỏ thế giới điện ảnh. Một thời gian ngắn trước đó, ông còn đang tìm kiếm bối cảnh cho dự án phim mới với sự tham gia của Thư Kỳ, nữ diễn viên xuất sắc của Đài Loan, một câu chuyện lấy cảm hứng từ hệ thống sông nước ở thành phố Đài Bắc.

Tuy nhiên, Nhiếp Ẩn Nương (The Assassin) vẫn là tác phẩm cuối cùng mà chúng ta được chiêm ngưỡng tài năng của ông. Ông dừng lại, bởi căn bệnh tuổi già đã cướp đi trí tuệ của ông.

Khi nghe tin đó, điều đầu tiên tôi nghĩ đến là cảnh cuối cùng của Đồng niên vãng sự (A Time To Live And A Time To Die), một tác phẩm kinh điển của Hầu vào năm 1985, trong đó nhân vật người bà già yên bình qua đời trên chiếc giường quen thuộc nơi bà đã trải qua bao nhiêu niềm vui, nỗi buồn. Chỉ khi con cháu phát hiện, họ mới biết rằng bà đã ra đi mãi mãi.

Ảnh: Đồng niên vãng sự (1985). Nguồn: IMDb

Lúc đó, Hầu Hiếu Hiền chỉ mới 38 tuổi, nhưng somehow, ông đã hiểu rõ về sự sống - cái chết, đã tạo ra những bức tranh về tuổi già đầy sâu sắc trong những đoạn phim của mình.

Đài Loan qua góc nhìn của Hầu Hiếu Hiền

Ai từng đặt chân đến Đài Loan (Trung Quốc) thì chắc chắn đã nghe những lời khuyên: hãy ghé qua Cửu Phần và Thập Phần - hai danh lam thắng đã được ghi vào hồn người qua những bộ phim của Hầu Hiếu Hiền. Nhưng để hiểu về ông, bạn cần phải hiểu về hòn đảo Đài Loan.

Hầu Hiếu Hiền không sinh ra ở Đài Loan. Ông sinh ra ở Đại Lục, nhưng đã cùng gia đình lưu vong đến Đài Loan vào năm 1949, khi Tưởng Giới Thạch thất bại trên đất liền. Sau thất bại đó, nhiều người đã rời Đại Lục đến Đài Loan, nơi quân đội Tưởng Giới Thạch cai trị bằng sự kiểm soát nghiêm ngặt. Hầu Hiếu Hiền được xem là một waishengren - nhóm người có nguồn gốc từ Đại Lục và có sự đối lập với benshengren (những người đã sống ổn định ở Đài Loan trong nhiều thế hệ).

Điều này cũng được thể hiện trong Đồng niên vãng sự, bộ phim tự sự của Hầu Hiếu Hiền, khi nhân vật bà cả trong phim luôn mong muốn trở về Đại Lục. Bà thường dắt cháu đi dạo và kể cho cháu nghe rằng chỉ cần vượt qua một cây cầu là sẽ đến được quê hương của mình.

Mặc dù không phải là người gốc Đài Loan, nhưng Hầu Hiếu Hiền lại là nhà lãnh đạo của làn sóng điện ảnh mới của Đài Loan trong thập niên 80, với những tác phẩm định hình bức tranh về bản sắc của Đài Loan, không kém phần quan trọng như Vương Gia Vệ hay Ngô Vũ Sâm đã làm cho điện ảnh Hong Kong. Mỗi bộ phim của Hầu, nói cách khác, đều đặt ra câu hỏi: Đài Loan là thế nào?

Người ta thường nhắc đến hai tác phẩm đỉnh cao của Hầu Hiếu Hiền là Bi tình thành thị (A City of Sadness) - bộ phim Đài Loan đầu tiên đoạt giải Sư Tử Vàng tại LHP Venice và Hí mộng nhân sinh (The Puppetmaster), câu chuyện về nghệ nhân múa rối Lý Thiên Lộc vào năm 1994. Tuy nhiên, với những người mới tiếp xúc với ông, có nhiều tác phẩm ngắn hơn, nhẹ nhàng hơn và dễ hiểu hơn.

Hầu Hiếu Hiền luôn ẩn dấu câu chuyện về Đài Loan dưới những câu chuyện khác. Có khi là một câu chuyện tình như trong Luyến quyến phong trần (Dust In The Wind), với cặp đôi thanh mai trúc mã A Viễn và A Vân đến Đài Bắc tìm việc làm - chàng làm công nhân trong một xưởng in, cô làm việc cật lực trong một cửa hàng may, nhưng rồi A Viễn phải nhập ngũ và A Vân tìm được tình yêu mới.

Một câu chuyện khác mà ban đầu có vẻ không liên quan đến lịch sử là phần mở đầu của Thời khắc đẹp nhất (Three Times) với tên gọi Mộng ái tình, diễn ra vào năm 1966, khi một binh sĩ trẻ thường đến một thị trấn nhỏ để chơi billiard mỗi khi được nghỉ. Anh đã phải lòng cô gái người Nhật chơi billiard với khách ở đó, nhưng một ngày anh quay lại thì cô đã không còn ở đó nữa, thay vào đó là một cô gái Đài Loan.

Trong tiếng nhạc Smoke Gets in Your Eyes, họ trầm lặng chơi billiard và dường như anh đã phải lòng cô gái này. Cuối cùng, cô cũng biến mất. Anh đi tìm kiếm. Họ gặp lại nhau vào đêm trước khi anh phải trở về doanh trại, ăn tối cùng nhau và nắm tay dưới cơn mưa khi đợi tàu đến.

Nếu hiểu rõ về lịch sử của Đài Loan, ta sẽ hiểu vì sao cô gái người Nhật đã biến mất (bởi Đế Quốc Nhật bị đánh bại khỏi Đài Loan), vì sao bài hát Smoke Gets in Your Eyes xuất hiện (do sự lan tràn của văn hóa phương Tây vào Đài Loan), và vì sao Hầu Hiếu Hiền thường chọn góc máy trung cảnh hoặc viễn cảnh thay vì các góc máy cận cảnh để tạo ra một bức tranh về mối quan hệ giữa hai nhân vật (trong một bối cảnh bất ổn, đôi tình nhân không có nền tảng vững chắc để thực sự gắn bó với nhau).

Dù không biết những điều đó, ta vẫn có thể tự nhiên cảm động trước hình ảnh hai bàn tay ngần ngại nắm lấy nhau, dưới bóng tối, thưởng thức những khoảnh khắc ngắn ngủi bên nhau.

Cũng có thời điểm, Hầu Hiếu Hiền sử dụng câu chuyện về một nữ diễn viên chuẩn bị cho vai diễn của mình, đồng thời tái hiện lại ký ức kỳ lạ về mối tình với một chàng trai đã bị giết trong một cuộc ẩu đả ở vũ trường, để kể một câu chuyện lớn hơn về những người Đài Loan trở về Đại Lục với hy vọng tham gia vào cuộc kháng chiến chống lại Nhật, như trong bộ phim Hảo nam, hảo nữ (Good Men, Good Women).