[Đánh Giá Sách] “EQ Trí Thông Minh Xúc Cảm Trong Công Việc”: Biến Đổi Kim Cương Thô

Giữa trí tuệ và cảm xúc, con người luôn là một khái niệm tồn tại. Để sống và tiến bộ, chúng ta phải học cách sử dụng lý trí, nhưng đôi khi, chúng ta bỏ quên một nguồn tài nguyên quan trọng: Cảm xúc. Nếu bạn muốn khám phá sâu hơn về lĩnh vực này, hãy đọc cuốn sách EQ Trí Thông Minh Xúc Cảm Trong Công Việc của tác giả Justin Bariso (dịch bởi Lương Huỳnh Trọng Nghĩa).

Từ lý thuyết đến thực tiễn

Gần đây, sách về trí tuệ cảm xúc trở nên phổ biến hơn. Tôi nhớ rằng không lâu trước đây, tôi đã viết về cuốn sách Trí Thông Minh Cảm Xúc cho Người Mới bắt đầu. Khi chúng ta đã áp dụng mọi kiến thức để đạt được thành công, nhưng vẫn cảm thấy không hài lòng, thì chính là lúc chúng ta bắt đầu quan tâm đến lĩnh vực này. Cảm xúc ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của chúng ta, và sự hiểu biết về trí tuệ cảm xúc sẽ giúp chúng ta tạo ra sự thay đổi tích cực.

Chất lượng cuộc sống không chỉ phản ánh trong những gì chúng ta có, mà còn ở cách chúng ta đánh giá những điều đó. Trí tuệ cảm xúc có tác động lớn đến cuộc sống của chúng ta. Nếu chúng ta có trí tuệ cảm xúc, cảm xúc sẽ trở thành người bạn đồng hành đắc lực, nhưng nếu không, chúng sẽ là kẻ thù mạnh mẽ mà không ai muốn đối mặt. Ứng dụng của trí tuệ cảm xúc không chỉ giới hạn trong công việc mà còn trong mọi khía cạnh của cuộc sống.

Mặc dù nhiều nghiên cứu thích viết tắt 'Trí Tuệ Cảm Xúc' là EI (emotional intelligence) trong bài báo và nghiên cứu, nhưng EQ (viết tắt của 'emotional intelligence quotient' – chỉ số trí tuệ cảm xúc) mới là thuật ngữ phổ biến, dễ dàng gặp trong nhiều ngôn ngữ. Trí tuệ cảm xúc là khả năng biến cảm xúc thành trợ lý hữu ích thay vì là một thách thức.

Với những khả năng như: Tự nhận thức, tự kiểm soát, nhận thức xã hội, quản lý mối quan hệ, trí tuệ cảm xúc tương tự như một hộp bút màu, tạo nên bức tranh đầy màu sắc của cuộc sống. Bức tranh đó có thể tươi sáng hoặc u ám, tùy thuộc vào bạn.

Bắt đầu bằng việc luyện tập

Luyện tập, luyện tập và luyện tập là chìa khóa của mọi thứ tốt đẹp, hữu ích mà con người mong muốn. Khi chúng ta muốn kiểm soát cảm xúc, chúng ta phải luyện tập (và luyện tập thật sự vì cảm xúc không giống như bất cứ thứ gì chúng ta đã biết hoặc đã từng thắng trước đây). Khi tức giận, phản ứng tự nhiên là mất kiểm soát; khi buồn, phản ứng tự nhiên là chán nản; khi vui vẻ, phản ứng tự nhiên lại là mất kiểm soát. Bạn đã từng vì tức giận mà làm tổn thương người khác chưa? Vì buồn mà bỏ lỡ cơ hội hay vì vui vẻ mà gây ra hậu quả không mong muốn? Nếu đã từng, việc áp dụng các phương pháp sau đây có thể là bước khởi đầu tốt để bắt đầu luyện tập trí tuệ cảm xúc cho bản thân. Đầu tiên, hãy hình dung rằng bạn đang cầm trong tay một chiếc điều khiển đầy phép màu có đủ công cụ cần thiết để điều chỉnh cảm xúc:

Tạm dừng (Pause): Biết dừng lại khi cảm xúc trở nên tiêu cực hoặc bắt đầu tỏ ra quá mãnh liệt và thúc đẩy bạn làm điều gì đó mà chưa suy tính kỹ lưỡng.

Âm lượng (Volume): Trong giao tiếp, đối phương sẽ đáp lại với tông giọng và thái độ tương tự bạn. Nếu bạn nhận thấy mình đang nói to hoặc lớn tiếng, hãy tự điều chỉnh giọng điều đó cho dễ nghe hơn.

Im lặng (Mute): Nếu đột ngột cảm xúc tràn ngập và bạn biết rằng hành động hoặc lời nói của mình có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ, hãy chủ động im lặng tạm thời.

Ghi âm (Record): Không chỉ là việc ghi âm lời nói của người khác để sử dụng làm bằng chứng sau này, mà còn là việc lắng nghe quan điểm, cảm nhận của họ để hiểu họ hơn. Bạn không thể đồng cảm với người mà bạn không hiểu.

Tua lại (Rewind): Đây là thời điểm để rút ra kinh nghiệm và nắm bắt chi tiết trong các tình huống giao tiếp đầy cảm xúc đã trải qua. Dù kết quả có tốt hay không, việc hồi tưởng sẽ mang lại cho bạn nhiều thông tin hữu ích.

Tua nhanh (Fast – Forward): Cảm xúc diễn ra tự nhiên, có thể tích cực hoặc tiêu cực, nhưng bạn cần học cách dự đoán hành động sau cảm xúc đó. Ví dụ, nếu bạn biết mình dễ nổi cáu khi ai đó không gõ cửa vào phòng, bạn có thể tạm dừng công việc, đi dạo ngoài rồi trở lại nói chuyện với họ thay vì trách móc ngay lập tức.

Xem trước (Trailer): Đây là mẹo để khởi đầu làm những việc bạn trì hoãn hoặc lo ngại. Thử bắt đầu chúng chỉ trong 5 phút là cách để tạo đà cho sự hứng thú khi tiếp tục công việc. Việc trì hoãn sẽ ngăn bạn bắt đầu những công việc lớn hoặc những việc mà bạn không thích. Tuy nhiên, nếu bạn khéo léo kích thích cảm xúc tham gia, mọi thứ sẽ không còn khó khăn.

Khi bạn tích luỹ được kỹ năng và kinh nghiệm, bạn có thể kết hợp các kỹ thuật và phương pháp để tạo ra những trải nghiệm cảm xúc đặc biệt, biến cảm xúc tiêu cực trở thành một nguồn lợi ích.

Giá trị của viên kim cương thô

Khi bị công kích, bị góp ý, bị phê bình - đa phần mỗi người chỉ chú ý đến từ 'bị'. 'Bị' gợi lên cảm giác ức chế, bực tức và kích hoạt hệ thống phòng thủ của chúng ta. Từ đó tạo ra nhiều cuộc tranh luận, các mối quan hệ tan vỡ hoặc đóng băng vĩnh viễn. Trong môi trường làm việc, bị sếp khiển trách, bị đồng nghiệp không tôn trọng hoặc bị giao cho hàng tá công việc là điều khiến ai cũng chán ghét và cho rằng số mệnh đen đủi nên mới phải làm việc trong môi trường như vậy.

Chúng ta thường phản ứng tiêu cực với những điều chúng ta tin là tiêu cực.

Vậy sẽ ra sao nếu điều chúng ta vốn tin lại không tiêu cực chút nào ? Ai đó làm ơn hãy giữ cảm xúc lại, vì nó đang trốn ra xa để khỏi phải chịu trách nhiệm cho câu hỏi này đấy.

Một trong những lý do chúng ta hành động như vậy là do bản thân bị xuôi theo thói quen và cảm xúc trước những tình huống kích thích nhất định. Phản ứng này liên quan tới hạch hạnh nhân (amygdala), bộ phận xử lý cảm xúc trong não của bạn.

Giống như viên kim cương thô được lấy từ lòng đất, chúng ta buộc phải học hỏi để thay đổi rất nhiều trước khi đủ khả năng trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Con đường đó vô số những bài học dưới dạng góp ý, phê bình, chỉ trích và nếu từ chối tiếp thu lời phê bình thực sự, chúng ta sẽ đánh mất cơ hội hoàn thiện. Cũng như viên kim cương kia, khi chưa được cắt gọt, tạo tác chỉ giống với viên đá có chút lấp lánh ở bên đường bị đất cát phủ lên hình thù méo mó, qua năm tháng nó quay trở lại làm một viên đá bình thường và đánh mất giá trị của chính mình.

Vấn đề ở đây là không phải ai lúc nào cũng đúng, bạn cần được người khác giúp đỡ chỉ ra điểm sai của mình. Thế nhưng nếu ai đó cho rằng chúng ta sai, cảm xúc sẽ tận tụy giúp ta lý lẽ bằng những đợt phản kháng dữ dội để chứng minh điều ngược lại. Cảm xúc tin chúng ta không bao giờ sai trong khi thực tế chúng ta sai rất nhiều, và cá nhân tôi tin đây cũng là chỗ láu cá của cảm xúc. Bởi nếu bạn nhận được nhiều góp ý thật lòng rồi quyết tâm sửa đổi chính mình thì cảm xúc sẽ phải ngoan ngoãn tuân theo bạn, trong khi nó thích bạn phục vụ nó hơn. Bên cạnh đó cũng lưu ý rằng mọi góp ý đều mang tính chất chủ quan, việc có được lời góp ý từ những người thật tâm để ý đến bạn, chân thành và mong muốn bạn phát triển sẽ có lợi cho bạn và cả cảm xúc của bạn nữa. Bởi lời nhận xét xuất phát từ sự quan tâm bao giờ cũng khác những lời công kích mang tính chất thù địch hay khiến bạn đánh mất giá trị của riêng mình.

Tuy nhiên, cẩn thận: Đừng để bị quá mức bởi các góp ý tiêu cực. Chỉ khiến bạn trở nên 'tê liệt' và bị 'chèn ép' bởi những người luôn có thành kiến, thích phê bình và chỉ trích đến mức bạn muốn từ bỏ mọi thứ. Bạn có thể quên đi ưu tiên và giá trị của mình. Hoặc bạn sẽ bị thúc ép phải chứng minh là họ sai, đến nỗi đánh mất ưu thế của mình và phí thời gian nỗ lực trở thành một ai đó không phải là bạn.

Góc khuất của cảm xúc

Khi xem phim, chúng ta dễ nhận ra nhóm nhân vật phản diện chúng ta ghét nhất rơi vào nhóm hai mặt: Luôn đóng vai tốt để đạt lợi ích cá nhân. Có một số cái tên ấn tượng như Loki trong loạt phim về Thor, Nhạc Bất Quần trong Tiếu Ngạo Giang Hồ hay thầy Yoon trong Đảo địa ngục. Điểm chung của họ là biết cách tự trang trí cho dục vọng cá nhân bằng mọi thứ tác động được đến cảm xúc của các nhân vật khác và thao túng họ. Trên thực tế điều này khiến chúng ta liên tưởng đến nhân vật Ma sói trong trò chơi cùng tên, cứ đêm xuống lại tìm cách hại người còn vào ban ngày thì biến mất và để nó lộ nguyên hình thì cần rất nhiều người chơi phải hi sinh. Vậy nên cảm xúc mang đến lợi ích bấy nhiêu thì cũng dễ trở thành công cụ đắc lực để kẻ xấu lợi dụng bấy nhiêu. Đáng buồn thay, chúng đều là những kẻ có chỉ số thông minh cảm xúc.

Chúng ta đã chứng kiến một sự phát triển khác thường và kinh hoàng nhất trong lịch sử loài người vào giữa thế kỷ 20. Adolf Hitler, từ một nghệ sĩ ngại giao tiếp xã hội đã trở thành sĩ quan, từng bước trèo lên chiếc thang chính trị của Đế quốc Đức và xây dựng tầm ảnh hưởng trong suốt quá trình đó. Đáng chú ý nhất là khả năng khơi mào những cảm xúc tiêu cực như sợ hãi, tức giận và oán hận đã giúp Hitler nhận được sự ủng hộ từ quần chúng.

Để tự bảo vệ bản thân trước những kẻ tồi tệ chuyên lợi dụng cảm xúc, bạn nên chủ động phát triển và rèn luyện trí thông minh cảm xúc của riêng mình. Khi nhận thức được bản thân và đối phương đang cố gắng tác động đến cảm xúc của bạn (thậm chí nguyên nhân họ muốn tác động đến cảm xúc đó), bạn sẽ tránh được việc bị tổn thương hay trở nên tiêu cực. Khóa cho vấn đề này là sử dụng sự đồng cảm để giúp họ tìm ra lối thoát và định hướng lại cách họ sử dụng năng lực của mình theo hướng tích cực hơn.

Thay vì lời kết

Rèn luyện trí thông minh cảm xúc không chỉ để thu hoạch thành tựu và lợi ích lớn hơn, mà còn để sống một cuộc sống ý nghĩa hơn. Khi con người có nhiều khả năng hơn, họ cũng dễ mất đi bản thân và lạc lối. Ảnh hưởng của họ sẽ lan tỏa rộng lớn. Vì vậy, qua việc tự chủ và tự giác, chúng ta có thể học cách sống một cuộc sống đầy ý nghĩa, hòa mình với môi trường xung quanh và đóng góp vào cuộc sống một cách ý nghĩa nhất.

Cuốn sách EQ - Trí thông minh xúc cảm trong công việc cung cấp những gợi ý quan trọng để phát huy tối đa các khía cạnh tích cực của trí tuệ cảm xúc, cũng như truyền đạt nhiều thông điệp nhân văn sâu sắc tới độc giả.

Đánh giá chi tiết bởi Nguyễn Phú Hoàng Nam - MyBook