Buzz
Cuốn sách dày 300 trang mà bất cứ nhà giáo nào và ai quan tâm đến giáo dục cũng nên đọc!
Tôi mở sách với không nhiều hi vọng! Mọi người đều biết về những vấn đề tiêu cực trong giáo dục, nhưng chưa thấy sự thay đổi tích cực nào. Thậm chí, chỉ là vỏ bọc đẹp bên ngoài để lấp đầy những lỗ hổng của hệ thống giáo dục. Tôi đã mất niềm tin vào từ 'đổi mới'. Nhưng cuốn sách đã làm cho tôi phải đọc đi đọc lại, với từng câu chữ là niềm tin mới vào giáo dục và lòng nhiệt huyết của một người làm giáo dục chân chính, một người thầy đáng kính mà bao học sinh đã từng gặp!
Về tác giả - Thạc sĩ Nguyễn Chí Hiếu
- Năm 2004, đạt danh hiệu thủ khoa nhóm Toán – Thống kê và là sinh viên A-level xuất sắc nhất nước Anh.
- Trong giai đoạn 2004-2007, nhận học bổng Toàn phần từ Học viện Kinh tế và Khoa học Chính trị London (LSE) ở Anh, đạt danh hiệu Thủ khoa Khoa Kinh tế trong 3 năm liên tiếp, cũng như là Thủ khoa tốt nghiệp và Sinh viên xuất sắc nhất về Kinh tế & Khoa học Xã hội trong hệ thống các trường đại học tại London.
- Trong thời gian từ 2007 đến 2012, tham gia chương trình nghiên cứu tiến sĩ ngành Kinh tế tại đại học Stanford (Mỹ) với hai suất học bổng từ đại học Stanford và Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF).
- Năm 2015-2016, theo học chương trình MBA tại đại học Oxford với suất học bổng toàn phần, và tốt nghiệp đạt danh hiệu Thủ khoa.
- Năm 2016, trở về Việt Nam và giữ chức vụ CEO tại Tổ chức giáo dục IEG (Innovative Education Group).
- Tác giả của các cuốn sách nổi tiếng như Nghiện giấc mơ - Bơ lối mòn, Làm như lửa – Yêu như đất và Thay đổi vì con.
Tôi đã lâu mới có dịp đọc về thạc sĩ Nguyễn Chí Hiếu. Tuy nhiên, chỉ khi đọc Giáo Dục - Tương Lai và Đổi Mới, tôi mới thực sự hiểu rõ hơn về hành trình giáo dục mà ông đã, đang và sẽ chọn. Trở về từ nước ngoài sau những năm tháng với những học bổng uy tín, từ bỏ cơ hội lớn từ các tổ chức tài chính để chọn con đường giáo dục. Đó không phải là một quyết định dễ dàng, nhưng tôi tin rằng đó là con đường đúng đắn, chỉ có những người tài năng, kiên trì và đầy tâm huyết như ông mới dám chọn.
Gió lặng.
Gió nhẹ nhàng.
Gió ấm áp.
Giống như điều ngài George de Lama, Chủ tịch tổ chức Eisenhower Fellowships, đã nói: “Cuộc sống luôn đầy những điều kỳ diệu. Trong chuyến đi này, mỗi người sẽ trải qua hàng ngàn khoảnh khắc tuyệt vời. Đây không chỉ là một chuyến đi, mà còn là cơ hội mở mang tâm hồn, khám phá thế giới với vô vàn cơ hội. Đây cũng là một chuyến đi để mỗi người nhìn sâu vào lòng mình, để hiểu rõ hơn về bản thân và con đường đã chọn.”
Phần 1: Tâm trạng của nhiều học sinh và người làm giáo dục chân chính
Tôi là một học sinh năng động và luôn cố gắng hết mình, nhưng suốt thời gian học tập, tôi luôn phải đối mặt với những xung đột và thách thức.
Luôn tự nhủ phải học tập chăm chỉ để có một tương lai tươi sáng hơn. Vì thầy cô, cha mẹ và những người thân yêu, tôi không thể từ bỏ. Nhưng tôi cũng bị mất tập trung bởi suy nghĩ: Học giỏi có ý nghĩa gì? Tất cả những gì tôi học được chỉ là lí thuyết. Không phải những gì tôi thu thập được sau 12 năm học là có giá trị, mà chỉ là một bảng điểm đẹp mắt nhưng vô nghĩa. 18 tuổi, tôi đã cảm thấy bối rối, lạc lối trước những quyết định và sự mơ hồ của hệ thống giáo dục thiếu hướng dẫn rõ ràng. Những học sinh ngoan ngoãn luôn chăm chỉ học tập bị coi là “mọt sách” không thể thành công trong đời. Những học sinh có tính cách mạnh mẽ và sáng tạo lại bị coi là khác biệt và bị gò bó vào khung mẫu, đóng cửa sự sáng tạo.
Các trang sách mở đầu đã lắng đọng tâm trạng đồng cảm, mỗi câu chữ như nói lên những lo lắng, suy tư của nhiều học sinh như tôi.
Nỗi lo sợ mang tên quá khứ
Trong mỗi ngày đi học, học sinh thường phải học thuộc lòng những sự kiện đã xảy ra và không thể thay đổi. Tuy nhiên, họ thiếu cái nhìn sắc bén, góc nhìn để trích xuất và phân tích những bài học từ quá khứ.
Hơn nữa, học sinh được dạy về quá khứ mà không được dạy để nhìn nhận và phân tích về tương lai. Họ thường chỉ tập trung vào những bài học từ quá khứ và những lo ngại hiện tại, mà không để ý đến những gì tương lai sẽ mang lại hoặc mất đi, cho bản thân và cả thế giới. Nếu quá khứ là một phần quan trọng của chương trình học, thì tương lai cũng nên được chú ý tương xứng.
Khi con người ngày càng liên kết, phụ thuộc và biên giới địa lý đang mờ dần, thì tương lai của một cá nhân, cộng đồng hoặc tổ chức trở nên mơ hồ hơn. Đại dịch Covid vừa qua là một minh chứng cho sự kết nối toàn cầu này. Nếu chúng ta không giúp thế hệ học sinh hiểu rõ về những thách thức của tương lai, thì dù họ có đạt được bao nhiêu thành tựu ở cấp địa phương hay quốc tế, họ vẫn sẽ gặp khó khăn khi đối mặt với thế giới tương lai đầy không chắc chắn này.
Kiểm tra, thi cử thường xuyên như việc đi chợ
Mỗi năm học đến, tôi cảm thấy như mỗi thế hệ học sinh phải chịu đựng sự áp đặt của các kỳ thi như việc đi chợ hàng ngày. Tuy nhiên, phương pháp giảng dạy và học tập hiện nay, bất kể ở trường hay ở nhà, trong lớp học chính khóa hay các khóa luyện thi trung tâm, thường như nhau. Hầu hết các tổ chức giáo dục chỉ tập trung vào việc học sinh làm lại các dạng bài tập cũ đi cũ lại gần 20 năm qua, qua đề này đến đề khác theo kiểu 'ăn miếng trả miếng', chạy theo các mục tiêu như phát âm chuẩn tiếng Anh, giải toán nhanh, sao chép văn mẫu, sửa lỗi ngữ pháp tiếng Anh,... Dù có điểm số cao, giải thưởng nhiều, nhưng nhiều học sinh thiếu khả năng tự học.
Ở một số môi trường giáo dục tiên tiến trên thế giới, học sinh có thể không có nhiều điểm số cao, giải thưởng, huy chương nhưng năng lực học tập của họ là không thể phủ nhận! Họ chủ động tìm hiểu, phân tích thông tin từ mọi nguồn, tổng hợp và sáng tạo kiến thức từ mọi nguồn, trên mạng và trong cuộc sống. Trên con đường đó, họ như những nhà khoa học, nhà nghiên cứu tí hon, đi theo dấu vết của các nhà thông thái đã khám phá và tạo ra kiến thức cho nhân loại.
Các bài kiểm tra hiện nay thường chỉ là một phần nhỏ trong việc đánh giá năng lực của học sinh. Có nhiều yếu tố cơ bản quyết định sự phát triển lâu dài và sâu sắc của một học sinh mà các bài thi chuẩn hóa khó có thể, thậm chí không thể đo lường được. Những chìa khóa đó bao gồm: động lực, sáng tạo, kiên nhẫn, tinh thần hợp tác, khả năng ra quyết định, thực hiện mục tiêu, tính cách, khả năng kết nối, tổ chức, lãnh đạo, đạo đức và phẩm chất.
Trái tim không thay đổi của giáo dục
Hầu hết các đổi mới trong giáo dục đều tập trung vào bốn yếu tố chính: kiểm tra đánh giá, chương trình học, đào tạo giáo viên và sự hỗ trợ từ cộng đồng. Howard Gardner (giáo sư tại Đại học Harvard) và nhiều nhà nghiên cứu giáo dục đều nhấn mạnh vào yếu tố quan trọng nhất: đào tạo giáo viên. Vì giáo viên chính là trái tim của giáo dục, là nền tảng vững chắc nhất cho mọi sự đổi mới trong giáo dục.
Về mặt này, Howard bắt đầu câu chuyện bằng một câu hỏi đặt ra cho tôi: “Tại sao bạn chọn nghề giáo?”.
Tôi chia sẻ với ông về những ký ức mờ nhạt từ thời thơ ấu: Ngồi sau cùng trong lớp học nhìn mẹ dạy, ngồi trên sàn nhà nhìn bố dạy, hoặc về quê xem cậu và ông ngoại dạy. Lớn lên một chút, tôi thích làm giáo viên cho trẻ em trong xóm, trước khi chính thức theo đuổi việc dạy dỗ mấy đứa em họ ở cấp ba, sau đó dạy bạn bè ở đại học.
Sau bao thăng trầm, từ bỏ và quay lại, nghề dạy học - và giáo dục nói chung - luôn hút tôi như một thỏi nam châm khổng lồ vô hình. Đến lúc này, tôi không thể rời xa mảnh đất của nghề này. Mặc cho nó khô cằn, tôi vẫn muốn ở lại để cẩn thận chăm sóc, trồng mầm của sự Thay Đổi. Nghe tôi kể xong, Howard Gardner tóm gọn cách ông nghĩ về vai trò của giáo viên trong việc thúc đẩy sự phát triển cá nhân. Theo ông, giáo dục là về việc mở mang kiến thức sâu rộng về thế giới, là nền tảng mà người giáo viên - trái tim không thay đổi của giáo dục - không được phép dao động hoặc từ bỏ.
Trong hơn một trăm người tôi gặp trong hai tháng cuộc hành trình, Howard dành nhiều thời gian nhất để tìm hiểu về quá trình sống của tôi từ khi còn nhỏ.
Tôi cũng tranh thủ khi Howard ghi chú, nhìn chăm chú vào không gian làm việc nhỏ bé của ông. Phòng làm việc giản dị, không có nhiều trang trí, phản ánh tính cách của Howard. Ánh mắt và tâm trí tôi dừng lại ở một khung kính treo trên tường, trong đó có dòng trích dẫn của Eric Gill - một nhà điêu khắc người Anh:
“Nếu bạn chăm sóc lòng tốt và niềm tin, cái đẹp sẽ tự đến”.
(Nếu bạn tập trung vào niềm tin và điều tốt đẹp, vẻ đẹp sẽ tự nhiên hiện diện.)
Câu nói ấy cũng phản ánh chính bản ngã của Howard mà tôi gặp hôm nay. Ông chỉ đặt câu hỏi ngắn gọn cho tôi trả lời, sau đó khiến tôi suy nghĩ và kết luận bằng những câu rút gọn nhưng chân thành, sâu sắc và đẹp đẽ. Đó cũng là cách tôi muốn diễn đạt cuộc gặp gỡ giữa tôi và Howard Gardner, một cuộc hội ngộ không chỉ về kiến thức mà còn về tâm hồn.
Trong khi trò chuyện với Howard, tôi liên tục nhớ về một điều: Để hiểu và thấu hiểu sâu sắc những bài học mà Howard đã chia sẻ cho tôi hôm nay, tôi cần thêm nhiều thời gian. Những bài học đó sẽ đi cùng tôi suốt cuộc đời, như những kho báu tôi đã may mắn tìm thấy để dẫn dắt bước chân trên con đường rộng mở, nơi gió thổi mạnh.
Phần 2: Hành trình sáng tạo
Tôi tin rằng khi đọc phần này, bạn sẽ nhận ra nhiều điều bất ngờ về giáo dục.
Sự thay đổi toàn diện
Đại học Harvard từ lâu đã được ca ngợi như một nơi linh thiêng mà nhiều người mong muốn đặt chân đến để học hỏi. Tuy nhiên, ngay tại nơi này, có những người cho rằng Harvard không thể tự phá vỡ bản thân và đổi mới để xứng đáng với danh tiếng của mình. Phần lớn cách giảng dạy của các giáo sư vẫn cũ kỹ, không đổi mới sau nhiều năm.
Trong các cuộc khảo sát từ sinh viên Harvard về chất lượng giảng dạy, sự không hài lòng với những gì mà họ nhận được so với số tiền học phí đã chi không phải là ít. Thậm chí, ngay cả những giáo sư hàng đầu cũng bị sinh viên đánh giá là không tốt. Các giáo sư thường giảng dạy như đang nói chuyện với chính mình, hoặc chỉ tập trung vào vài sinh viên ở hàng ghế đầu.
Vì vậy, Phó Chủ tịch Đại học Harvard đã thành lập tổ chức Harvard Initiative for Learning and Teaching (HILT) để phá vỡ rào cản của các khoa, chia sẻ và đào tạo các phương pháp dạy học mới, hiệu quả. Họ ép buộc các giáo sư phải sáng tạo trong cách giảng dạy, tất cả vì học sinh. Tuy nhiên, cuộc cách mạng như vậy phải đối mặt với nhiều khó khăn từ sự tự ái của các giáo sư, những người có bằng cấp và danh tiếng lâu năm.
Truyền thống và văn hóa đã tồn tại trong hàng trăm năm cùng với tên tuổi và uy tín của Harvard là điều khó có thể thay đổi. Ngay cả ở đỉnh cao như Đại học Harvard cũng cần phải thay đổi để bắt kịp với thời đại, không thể chỉ ngồi yên và tự mãn với thành tựu và danh tiếng tích luỹ trong hàng trăm năm. Vậy thì không có lý do gì mà các trường phổ thông và đại học khác không thể thay đổi để cải thiện cho học sinh! Cũng không có lý do gì mà các giáo viên không thể vượt ra khỏi sự tự cao và bước ra khỏi vùng an toàn, để nâng cao năng lực giảng dạy cũng như vì học sinh!
Phần 3: Các Bài Học Khó Khăn
Cuồng công nghệ - Thiếu cảm xúc
Chuyên gia nghiên cứu về tâm lý trẻ em, Giáo sư Christopher Lucas từ Đại học Y Khoa NYU, đã nhấn mạnh rằng việc tập trung vào học tập và các hoạt động thực tế đòi hỏi sự tập trung liên tục mà không cần tưởng tượng. Trái lại, video game, chương trình truyền hình, và mạng xã hội được thiết kế với nhiều phần thưởng ngắn hạn để làm cho trẻ em và người dùng liên tục dán mắt vào màn hình và dính keo tay vào bàn phím lâu hơn.
Những hậu quả của việc lạm dụng công nghệ không thể giảm bớt hoặc khắc phục. Thậm chí, nghiện công nghệ đã được Hiệp hội Y Khoa Hoa Kỳ xếp vào một trong những vấn đề tâm lý khó chữa trị nhất, với cả các bác sĩ và chuyên gia tâm lý hàng đầu.
Khi công nghệ trở nên phổ biến và tiếp cận, các vấn đề về hành vi ở nhà và trong trường học trở nên phức tạp hơn, đôi khi vượt quá khả năng kiểm soát của giáo viên và nhà trường. Nhiều giáo viên cũng không được đào tạo hoặc không có cơ hội để nghiên cứu về vấn đề này. Do đó, trong lớp học, giáo viên thường phải đối mặt với những thách thức từ các hành vi của học sinh do ảnh hưởng của công nghệ.
Một điều đáng lưu ý là khi công nghệ được sử dụng theo những cách được kỳ vọng từ truyền thông hoặc các trào lưu mới mẻ, những người chịu thiệt nhất chính là trẻ em. Có những hậu quả khó lường từ việc này, và nó có thể trở thành những vấn đề kéo dài, thậm chí cả đời.
Phần 4: Các Trường Mơ Ước
Sự biến đổi của các trường công trở thành một thảm họa
Một trường trung học công lập với khoảng 3000 học sinh, ba năm trước còn gặp phải những vấn đề đáng buồn, nghe đã đủ để nhiều người lo sợ.
85% học sinh là người nhập cư Latino, 15% còn lại là người Mỹ gốc Phi con nhà nghèo
Tỷ lệ vắng học giữa chừng từng đạt tới 50-60%, nhưng...
Tỷ lệ tốt nghiệp đại học đã tăng lên 5-10%
Tỷ lệ xảy ra bạo lực học đường, đẩy học sinh vào tù, giờ đây đã giảm xuống dưới 40%
Hiện nay, trường do Alison (hiệu trưởng trẻ tuổi) quản lý, mặc dù các con số vẫn còn khiêm tốn, nhưng chúng là thành quả của sự cống hiến không ngừng nghỉ trong việc thúc đẩy giáo dục chân chính:
85% vẫn là người nhập cư Latino, 15% còn lại vẫn là người Mỹ gốc Phi con nhà nghèo, không có sự thay đổi so với ba năm trước. Tuy nhiên...
Tỷ lệ vắng học đã giảm đáng kể, chỉ còn dưới 5%
Tỷ lệ tốt nghiệp đại học đã tăng lên trên 50%
Tỷ lệ xảy ra bạo lực học đường, đẩy học sinh vào tù giờ đã giảm xuống...0%
Kỳ tích 1: Không thể áp đặt một chương trình học duy nhất
Hơn bất kỳ ai khác, những người làm giáo dục ở đây hiểu rõ rằng: Một lớp học với 20-30 học sinh đã đa dạng về tính cách, năng lực, đam mê và hoài bão, không phải bàn cãi gì đến một trường với 3,000 học sinh. Đẩy ép tất cả học sinh theo một chương trình học là điều không thể, chỉ dẫn đến sự buông bỏ hoặc sự phản kháng âm thầm.
Các cá nhân ở đây cùng nhau tạo ra bốn chương trình học đa dạng, để học sinh có thể lựa chọn phù hợp với tính cách, năng lực, đam mê và định hướng của mình:
Chương trình Tú Tài Quốc Tế IB dành cho 15% học sinh xuất sắc nhất, muốn theo đuổi các trường đại học hàng đầu
Chương trình phổ thông dành cho 55% học sinh có thành tích khá, muốn tiến vào các trường đại học tốt
Chương trình Dạy nghề dành cho 20% học sinh không hứng thú với học thuật, tại đây, họ sẽ được tham gia các khóa học về sửa chữa ô tô, nấu ăn chuyên nghiệp, lập trình an ninh mạng, và in ấn...
Chương trình Nghệ thuật dành cho 10% học sinh để họ phát triển năng khiếu về vẽ, làm gốm, điêu khắc, múa và hát
Nhưng câu hỏi là họ có tiền từ đâu? Dĩ nhiên không phải từ trời rơi xuống. Họ phải kiếm từng đồng một. Chỉ có tình yêu thương với học sinh giúp họ vượt qua mọi khó khăn. Điều này thực sự đáng ngưỡng mộ!
Kỳ tích 2: Một đội ngũ đồng lòng trong việc nghiên cứu
Đừng nghĩ rằng những giáo viên sống trong khu phố nghèo suốt ngày không biết gì hoặc chỉ ngồi đó chẳng làm gì. Cách họ lên kế hoạch, tổ chức, họp mặt, soạn thảo văn bản, thử nghiệm và điều chỉnh,... thật sự làm tôi phải thán phục với một tập thể quyết tâm, đồng lòng và làm việc cực kỳ chuyên nghiệp như một tổ chức doanh nghiệp. Họ quyết tâm cùng nhau 'giải ngố'.
Họ đã vạch ra một kế hoạch chi tiết trong vòng 5 năm, chia thành bốn phần:
Chương trình học hợp lý
Văn hóa và cộng đồng cùng phát triển
Xây dựng đội ngũ mạnh mẽ
Kiểm tra và đánh giá kỹ lưỡng
Trong mỗi phần mục, chi tiết mục tiêu của từng năm được liệt kê để đảm bảo sau 5 năm, mục tiêu sẽ được hoàn thành đầy đủ. Mục tiêu chính là khi mọi phần mục đều được thực hiện hoàn chỉnh trong bốn chương trình học, không chỉ là việc lập báo cáo dài dòng mà không có ý nghĩa.
Đối với mỗi mục tiêu, một loạt hành động cụ thể được đề xuất, với quy trình và phương pháp thực hiện cụ thể. Đồng thời, công cụ đo lường cụ thể và hệ thống thu thập dữ liệu cũng được thiết lập. Mỗi dữ liệu được đo lường, thu thập, phân tích và đánh giá một cách tận tâm và nghiêm túc hàng ngày.
Từ cơ sở này, hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng, giải pháp cho các vấn đề chính, cấp bách nhất được tìm ra ngay lập tức. Chẩn đoán và điều trị các vấn đề một cách triệt để và chính xác - đó là phương châm giáo dục khoa học của những người dường như là nông thôn.
Nghe những điều này, tôi cảm thấy chút buồn khi so sánh với tâm trạng của nhiều nhà quản lý giáo dục, giáo viên tại địa phương. Mỗi khi tôi đề xuất việc tham gia lớp học một cách bất ngờ, không ít người không đọc kỹ tài liệu hoặc không lắng nghe giải thích một cách cẩn thận mà đã phản đối. Họ cho rằng: Việc này là không tôn trọng và tin tưởng vào giáo viên, là coi thường và làm giảm động lực của người dạy, là không tôn trọng và làm mất uy tín của giáo viên, làm ảnh hưởng tiêu cực đến học sinh, và nhiều lý do khác...
Cuốn sách kết thúc bằng lời phát biểu đầy cảm hứng của thạc sĩ Nguyễn Chí Hiếu tại Diễn đàn Sáng tạo ở thành phố San Francisco. Các khán giả là các học giả Eisenhower trong nhiều thập kỷ qua. Một số đã từng là bộ trưởng, một số đã từng là CEO của các công ty trong danh sách Fortune 500. Tôi cảm thấy may mắn vì được là một trong số những người đọc sách về Giáo dục - tương lai và đổi mới.
Tóm tắt cuốn sách
“Một quyển sách tuyệt vời!”. Đó là thông điệp của tôi gửi đến tất cả những ai quan tâm đến giáo dục: hiệu trưởng, giáo viên, học sinh, sinh viên, phụ huynh,….Khi đi gặp gỡ và trò chuyện với những người dẫn đầu trong lĩnh vực giáo dục trên toàn thế giới, có những lúc tôi cảm thấy kinh ngạc, có những lúc tôi cảm thấy xúc động, có những lúc tôi suy ngẫm. Tuy nhiên, khi đóng lại cuốn sách, trái tim tôi tràn đầy hy vọng. Hy vọng vào một tương lai giáo dục chân chính, nơi mà trẻ em được lớn lên thành công và hạnh phúc. Không có sự thay đổi nào là dễ dàng, nhưng vì những đứa trẻ đang chờ đợi để trưởng thành, tất cả những người “trồng cây” phải nỗ lực để tìm ra và mang lại dòng nước mát lành mang tên “đổi mới”. Tôi tin vào con đường mà chúng ta đang đi.
Đánh giá chi tiết bởi: Thuy Dương - MyBook
