[Đánh Giá Sách] 'Just Do It': Phá Vỡ Sự Bế Tắc Trong Công Việc Và Kích Thích Sự Sáng Tạo

Kích thích sự sáng tạo và loại bỏ mọi bế tắc khỏi tâm trí là hai quá trình đi đôi với nhau để mang lại hiệu quả trong công việc và cuộc sống cá nhân. Tuy nhiên, câu hỏi là: 'Làm thế nào?' Trong cuốn sách Just Do It của diễn giả Hoa Kỳ Austin Kleon, độc giả sẽ được tiếp cận với những 'bí mật' để duy trì tư duy sáng tạo. Cuốn sách này sẽ khiến độc giả ngạc nhiên vì những 'chiêu trò' mà họ đã bỏ qua hoặc chưa áp dụng đúng cách. Trong bài viết này, tôi sẽ chỉ ra những điều tôi ấn tượng nhất sau khi đọc cuốn sách.

1. Một số thông tin về tác giả Austin Kleon:

Austin Kleon sinh ra tại bang Ohio, Hoa Kỳ vào năm 1983. Sau khi tốt nghiệp Đại học Miami, ông làm việc tại thư viện Cleveland, Ohio. Trong thời gian làm việc ở đây, ông đã đăng tải những bài thơ tự sáng tác trên blog cá nhân. Ông tự học về HTML và CSS, đồng thời trở thành người thiết kế trang web cho Đại học Luật Texas. Ông đã tham gia diễn thuyết tại các sự kiện của các tổ chức như Pixar, Google và TEDx. Kleon cũng là tác giả của những cuốn sách nổi tiếng như Mọi Người Đều Là Nghệ Sĩ, Nghệ Thuật Tự PR và Just Do It.

2. 'Xây Dựng Trạm Dừng Chân Hạnh Phúc Của Bạn':

Austin Kleon nhấn mạnh rằng, việc xây dựng một không gian riêng tư là cần thiết đối với tất cả mọi người - dù họ đang làm công việc gì. Không gian riêng tư ở đây là nơi mà một người hoàn toàn cô đơn - không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ yếu tố bên ngoài nào. Nhờ có một không gian yên tĩnh như vậy, những ý tưởng mới sẽ dần dần nảy sinh - vì tâm trí không còn bị phân tâm bởi bất kỳ điều gì. Bạn phải giấu mình đủ lâu để suy nghĩ, sáng tạo và tìm ra điều gì đó để chia sẻ với thế giới. Theo tác giả, im lặng và cô đơn là hai yếu tố không thể thiếu trong quá trình sáng tạo. Nhà văn Joseph Campbell đã khuyên rằng mọi người - dù làm công việc gì, ở tuổi nào - đều nên xây dựng một “trạm dừng chân hạnh phúc” cho riêng mình. Campbell nhấn mạnh rằng cả không gian và thời gian đều quan trọng để tạo ra một không gian riêng tư - nơi không ai quan tâm bạn, không ai tìm kiếm bạn:

Bạn cần có một không gian, hoặc một khoảnh khắc trong ngày, nơi bạn không bận tâm về tin tức, không quan tâm bạn bè là ai, không biết bạn có nợ ai hay ai nợ bạn. Đó là nơi bạn có thể thư giãn, tự nhận biết mình là ai và có thể trở thành ai. Đó là nơi mầm mống của sự sáng tạo. Ban đầu, có thể bạn sẽ không cảm nhận được sự khác biệt. Nhưng khi bạn đã có “thánh địa không thể xâm phạm” và biết cách sử dụng nó, sự khác biệt sẽ dần dần đến với bạn.

Trong không gian riêng tư, tâm trí con người trở nên thư thái hơn bao giờ hết. Không có lo lắng về tiền bạc, công việc, gia đình,... Ôn tập và thời gian để xếp lại thông tin. Chúng ta có thời gian để suy nghĩ về những gì quan trọng, những gì cần ưu tiên, những gì cần sự trợ giúp,... Trong quá trình suy nghĩ, chúng ta có thể khám phá ra những tài nguyên mà chưa tận dụng được. Kết hợp tài nguyên có sẵn với nhu cầu cần thiết, chúng ta dần dần tạo ra những ý tưởng mới! Chính Thomas Merton đã nói:

Nhu cầu lớn nhất trong thời đại này là làm sạch tâm trí và tình cảm, những thứ làm cho tâm trí bị rối loạn, cũng như làm cho đời sống xã hội trở nên tồi tệ. Nếu không dọn dẹp, chúng ta không thể nhìn thấy bất cứ điều gì. Và khi không nhìn thấy, chúng ta cũng không thể nghĩ ra điều gì.

Đối với những người bận rộn hoặc lịch trình linh hoạt, Kleon đề xuất rằng họ vẫn có thể tìm được những khoảng thời gian nhỏ và không gian riêng của mình. Và họ có thể áp dụng những phương pháp riêng biệt - những cách mà không ai ngờ tới:

Dù không có thời gian xây dựng một không gian riêng tư, bạn vẫn có cơ hội. Khi trẻ con ngủ hoặc đi học, thậm chí cả bàn bếp cũng có thể trở thành nơi bạn thư giãn. Nếu lịch trình làm việc thay đổi thường xuyên và không có thời gian cố định hàng ngày - đó chính là thời điểm không gian riêng tư của bạn cần phát huy hiệu quả.

Rõ ràng, tin tức có thể làm phân tán sự tập trung của bạn mọi lúc, mọi nơi. Năm 1852, Henry David Thoreau ghi chép trong nhật ký rằng từ khi bắt đầu đọc báo, ông cảm thấy mình không thể tập trung vào công việc như trước. 'Chúng ta mất nhiều thời gian để học và tiếp thu kiến thức mỗi ngày', ông viết. 'Nhưng thường thì chúng ta đọc những thông tin không liên quan, sau đó lãng phí thời gian xem những điều vụn vặt và gần gũi.' Đánh giá cao sự tập trung của mình, ông quyết định ngừng đọc báo Tribune.

Kleon đã đề xuất về chế độ máy bay cho các thiết bị điện tử: tắt toàn bộ kết nối mạng, điện thoại, Internet, Bluetooth,... Với chế độ máy bay, bạn có thể biến thời gian di chuyển trên phương tiện công cộng thành cơ hội để tập trung vào bản thân và công việc. Lynda Barry đã nhận xét:

Điện thoại mang lại nhiều điều cho chúng ta nhưng cũng lấy đi ba yếu tố quan trọng của sáng tạo: cô đơn, hoài nghi và buồn chán. Những yếu tố này luôn là nguồn cảm hứng cho ý tưởng sáng tạo.

Một yếu tố quan trọng khác tạo nên không gian riêng tư là khả năng từ chối. Nói “không” với những đề xuất cũng là một nghệ thuật. Đó là quyền lợi của mỗi người - có lúc bạn cần dành thời gian cho công việc của mình, thay vì lo lắng về những vấn đề khác. Bằng cách đầu tư thời gian vào công việc, bạn sẽ hoàn thành nhanh hơn và đạt được kết quả như mong đợi. Kleon đã đề xuất một mẫu thư từ chối mà mọi người nên sử dụng khi trả lời thư từ và email.

Jasper Johns, một họa sĩ tài năng, thường sử dụng con dấu đặc biệt có dòng chữ “Rất tiếc” để trả lời thư. Robert Heinlein, một nhà văn nổi tiếng, cùng Edmund Wilson, một nhà phê bình văn học, và các biên tập viên của tạp chí Raw đã chọn một mẫu thư phản hồi chung. Trong thời đại ngày nay, thư mời thường đến qua email, vì vậy việc sở hữu một mẫu thư “Không, cảm ơn” là rất cần thiết để phản hồi. Trong bài viết “Cách Tử Tế Từ Chối Mọi Lời Mời”, Alexandra Frazen đã đề xuất một số mẫu câu như sau: cảm ơn người gửi thư vì đã nghĩ đến mình, từ chối một cách lịch sự và, nếu có thể, đề xuất một hình thức hỗ trợ khác.

3. “Tạo Quà Tặng Ý Nghĩa”:

Kể từ khi chào đời, mỗi người đều được khuyến khích phát triển sở thích của mình để phục vụ cho tương lai nghề nghiệp. Điều này đồng nghĩa với việc sở thích đó cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định con đường sự nghiệp. Ví dụ, nếu bạn yêu thích một ngoại ngữ cụ thể, gia đình có thể khuyến khích bạn học ngoại ngữ hoặc dịch thuật; nếu bạn say mê hội họa, bạn có thể được động viên theo đuổi ngành đồ họa hoặc thiết kế; nếu bạn đam mê thủ công mỹ nghệ, việc làm việc tại các làng nghề hoặc xưởng thủ công có thể là lựa chọn phù hợp... Tuy nhiên, có một điều không thể tránh khỏi: sở thích có thể trở thành gánh nặng nếu nó được biến thành một nghề nghiệp - nếu bạn chỉ coi nó là một phương tiện giải trí. Bạn sẽ cảm thấy áp lực khi phải đáp ứng yêu cầu như dịch thuật một bài, hoàn thành một bức tranh hoặc tạo ra một sản phẩm thủ công. Rồi một ngày, bạn có thể trở nên mệt mỏi và quyết định kết thúc sở thích một thời của mình. Trong tác phẩm “Just Do It”, Kleon đã viết:

Một khía cạnh nào đó, tôi đang sống trong một thế giới mơ ước, khi được trả tiền cho việc làm những điều mình yêu thích, dù có thể tôi cũng có thể thực hiện chúng mà không nhận được bất kỳ phần thưởng nào. Nhưng mọi thứ sẽ trở nên rất khó khăn cho bạn và gia đình khi bạn biến sở thích thành công việc. Những người biến đam mê của họ thành “việc làm kiếm sống” đều hiểu rõ điều này đã chạm vào ranh giới nguy hiểm. Một trong những cách đơn giản nhất để phải ghét điều mà bạn yêu thích là biến nó thành một nghề nghiệp: biến hoạt động giúp bạn “sống” về mặt tinh thần thành điều giúp bạn “sống” theo đúng nghĩa đen.

Nghệ sĩ và những người làm nghề tự do thường gặp khó khăn về mặt tài chính. Do đó, để có thể làm việc hiệu quả, bạn cần xác định rõ những gì bạn sẽ làm và không làm, đồng thời phải xác định cách duy trì cuộc sống mà bạn thực sự mong muốn. Như David Rees đã từng nói:

Có sở thích và không cần phải kiếm tiền từ nó là điều tốt… Vậy nên, hãy theo đuổi ước mơ của bạn, nhưng khi đam mê trở thành công việc, hãy cân nhắc chuyển hướng ngay lập tức.

Nếu bạn chia sẻ tác phẩm của mình trên mạng, hãy bỏ qua việc quan tâm đến con số. Kéo dài khoảng thời gian giữa lúc bạn chia sẻ và khi nhận được phản hồi. Hãy đăng bài và không chú ý đến phản hồi trong một tuần. Tắt thông báo và viết những gì bạn muốn. Tải một trình duyệt giúp bạn xóa bỏ con số trên mạng xã hội.

4. “Bình Thường + Sự Tập Trung = Điều Phi Thường”:

Sơ Kent chụp những bức ảnh của những biển quảng cáo và biển hiệu trong thành phố - những thứ chúng ta thường coi là vật bỏ đi và làm cho mọi người cảm thấy không thoải mái - sau đó, bà thêm vào những lời từ các bài hát nổi tiếng và đoạn trích từ Kinh Thánh, và in chúng để coi như là những thông điệp tôn giáo. Bà biến túi bọc của hãng Wonder Bread thành thông điệp về tình đồng lòng. Bà cũng lấy thông điệp của General Mills, “Chữ G là viết tắt của điều tốt lành (Goodness)”, và biến chữ G trong logo thành biểu tượng cho Chúa (God). Bà cắt logo của Safeway thành hai từ riêng biệt để biến nó thành biển báo cho con đường cứu rỗi. Tìm kiếm hình ảnh của Thiên Chúa trong mọi thứ là một trong những nhiệm vụ của tín đồ và Kent đã tìm thấy Chúa trong biển quảng cáo, không phải ở bất kỳ nơi nào khác. Kent chọn phong cảnh nhân tạo của Los Angeles - một nơi không phải lúc nào cũng được coi là đẹp - và bà đã tìm thấy vẻ đẹp tiềm ẩn ở đây.

Sơ Kent đã sáng tạo những tác phẩm nghệ thuật độc đáo từ những gì có sẵn ở nơi bà sống - thậm chí là những thứ mà người ta không bao giờ nghĩ đến và thấy như không đáng để sử dụng. Bà đã biến những điều “bình thường” thành “phi thường”. Bà cũng đã truyền cảm hứng cho học sinh của mình, khuyến khích họ sáng tạo theo cách riêng của mình:

Bà có một quan điểm riêng về thế giới hàng ngày và đã chia sẻ nó với học trò của mình. Trong một bài tập, bà yêu cầu họ tạo ra cái mà bà gọi là “kính ngắm” - một tấm giấy hình chữ nhật giống như khung ảnh máy ảnh. Bà thường dẫn học trò đi ra ngoài, hướng dẫn họ trồng cây chỉ để ngắm nhìn thế giới và khám phá những điều mà họ chưa bao giờ để ý.

Đây là thông điệp mà Kleon muốn gửi đến độc giả: Bạn có thể làm những điều phi thường chỉ từ những vật liệu rất thông thường trong cuộc sống hàng ngày.

Bạn không cần phải có một cuộc sống đặc biệt để làm những điều phi thường. Tất cả những gì bạn cần để tạo ra những tác phẩm xuất sắc hoàn toàn có thể tìm thấy trong cuộc sống hàng ngày.

5. “Bạn Có Quyền Thay Đổi Suy Nghĩ”:

Chương này mở đầu với một câu nói của Austin Kleon được trích từ một bài báo về biến đổi khí hậu:

Nếu bạn chưa từng thay đổi suy nghĩ, hãy tự hỏi liệu bạn còn đang sống hay không.

Và ông đã đặt ra một câu hỏi cực kỳ đơn giản nhưng lại có thể gây rối cho độc giả:

Khi cuối cùng bạn đã thay đổi quyết định là khi nào?

Thế giới này đang trải qua sự thay đổi liên tục, từng khoảnh khắc, từng giờ, không chỉ là hàng ngày nữa. Mọi thứ cần phải thay đổi để cuộc sống trở nên đa dạng. Kleon cho biết đa số mọi người thường rất sợ thay đổi, bởi họ lo lắng về những hậu quả không thể dự đoán. Hơn nữa, có nhiều người không dám đề xuất thay đổi vì họ thiếu lòng tin vào khả năng của bản thân. Nếu bạn hiểu rõ về khả năng của mình, bạn có thể dễ dàng thuyết phục người khác và xây dựng thương hiệu (hoặc uy tín) cho bản thân. Tuy nhiên, đôi khi sự không chắc chắn cũng là một ý tưởng hay... bởi vì một người có nhiều tiềm năng ẩn dấu cần được khám phá. Người nghệ sĩ thường không đặt ra quá nhiều nguyên tắc cho bản thân, vì họ tin rằng ý tưởng có thể đến khi họ ít mong đợi nhất:

Nhưng để xây dựng thương hiệu, bạn cần biết mình là ai và đang làm gì, và sự tự tin, cả trong nghệ thuật và cuộc sống, thường không chỉ được đánh giá quá cao mà còn là một rào cản trong quá trình khám phá.

Sự không chắc chắn, sự mơ hồ mới là yếu tố thúc đẩy sự nghệ thuật phát triển. Nhà văn Donald Barthelme từng nói rằng trạng thái tự nhiên của người nghệ sĩ là một tờ giấy trắng. John Cage nói rằng khi không làm việc, ông nghĩ mình biết điều gì đó, nhưng khi làm việc, ông rõ ràng không biết gì cả.

Ngược lại, khi trò chuyện với những người có quan điểm khác, thậm chí là trái ngược, chúng ta có cơ hội mở rộng tư duy. Đối phương sẽ suy nghĩ kỹ về những gì bạn nói, đồng thời tìm kiếm những điểm yếu trong lập luận của bạn. Họ sẽ đưa ra phản biện về ý tưởng của chúng ta và kích thích chúng ta tìm ra những ý tưởng mới. Từ đó, những ý tưởng hay hơn sẽ dần dần hình thành, và mỗi người sẽ tích lũy được nhiều kinh nghiệm quý giá hơn.

Jacobs khuyến khích rằng nếu thực sự muốn khám phá những ý tưởng mới, bạn nên giao tiếp với những người không cùng suy nghĩ nhưng đồng điệu về tâm hồn. Đó là những người “mở lòng và lắng nghe”. Những người hào phóng, tử tế, quan tâm và sâu sắc. Những người khiến bạn cảm thấy thoải mái khi ở bên.

6. “Khi hoài nghi, hãy dọn dẹp”:

Tại sao cần phải dọn dẹp? Tác giả đã chia sẻ về trải nghiệm cá nhân của mình. Theo Kleon, dọn dẹp là lúc tâm trạng được thư thái, và đó cũng là thời điểm ý tưởng bất ngờ xuất hiện. Tác giả thừa nhận đã phát hiện ra những điều thú vị trong quá trình dọn dẹp phòng làm việc và nhà cửa: một bài thơ chưa hoàn thiện trong đống giấy tờ, một bức tranh chưa hoàn chỉnh trong gara, một tờ ghi chú kẹp trong cuốn sách,... Tác giả cũng khẳng định rằng không có vật liệu nào là lãng phí, bởi ông luôn có cơ hội để sử dụng chúng.

Cách sắp xếp phòng làm việc tốt nhất là khám phá. Tôi phát hiện ra những việc chưa hoàn thành khi lạc trong cả mớ hỗn độn. Tôi dọn dẹp không phải để làm sạch mà để tìm lại những điều đã bị lãng quên nhưng có thể sử dụng được.

Đây là một cách sắp xếp mơ mộng, đầy tư duy và tự do. Khi tình cờ phát hiện một cuốn sách đã lâu không mở, tôi thường lật qua một vài trang để xem có điều gì thú vị không. Đôi khi, một mảnh giấy rơi ra từ cuốn sách, giống như một bức thư bí mật từ không gian.

Nghệ thuật không chỉ sinh ra từ những niềm vui lấp lánh. Nghệ thuật cũng có thể bắt nguồn từ những điều xấu xí hoặc gớm ghiếc với chúng ta. Nghệ sĩ phải chọn địa điểm, tạo ra trật tự từ hỗn loạn, biến rác thành báu vật và tìm ra vẻ đẹp trong những nơi mà ta không thể thấy.

7. Lời kết:

Chỉ cần làm điều đó đã là một cuốn sách đầy cảm hứng cho những người đang gặp khó khăn trong việc duy trì đam mê và sự sáng tạo của mình. Austin Kleon đã chỉ ra một lối thoát cho độc giả đang đối mặt với cuộc sống hàng ngày đầy lo toan và bế tắc.

Đánh giá chi tiết bởi: Thanh An Nguyễn - Sách của tôi

Ảnh: Phương Chu