[Đánh giá sách] “Nghệ Thuật Thuyết Trình Bằng Câu Chuyện”: Khám Phá Bí Ẩn Của TED Talks

Có thể bạn đã đến với TED Talks vì bài kiểm tra cuối kỳ, nhưng điều khiến bạn tiếp tục theo dõi là những buổi thuyết trình đầy cảm hứng, được tạo ra bởi các chuyên gia kể chuyện. Hãy cùng khám phá những bí ẩn ẩn sau đó với cuốn sách thú vị này.

Với tài năng, kinh nghiệm và niềm đam mê của một chuyên gia trong lĩnh vực Kể chuyện, chắc chắn tác giả Bùi Thị Ngọc Thu sẽ mang lại cho bạn nhiều điều bất ngờ với sự kết hợp độc đáo giữa Nghệ thuật thuyết trình và Nghệ thuật Kể chuyện được thể hiện trong cuốn sách này.

1. Thế nào là một bài thuyết trình thuyết phục?

Một bài thuyết trình thuyết phục được đánh giá dựa trên 5 yếu tố sau đây mà tác giả đã mô tả kỹ lưỡng và cung cấp những minh chứng cụ thể:

Đức tin: Tính Tin cậy

Tình cảm: Tính xúc cảm

Logic: Tính lý luận

Thời cơ: Tính thời điểm

Mục đích: Tính mục đích

2. Vì sao lại chọn Storytelling và không phải thứ khác?

Không rõ từ bao giờ mà người ta đã học cách kể câu chuyện trong bài thuyết của mình. Có lẽ đã từ rất lâu, hơn 2000 năm trước khi Aristotle chứng minh rằng việc kết nối cảm xúc với tác giả sẽ tăng hiệu quả của bài thuyết. Ngày nay, việc kể câu chuyện trong bài thuyết đã trở nên phổ biến trên các sân khấu thuyết trình chuyên nghiệp như TED talks hoặc Toastmaster. Những diễn giả này sử dụng phương pháp này để kết nối tốt hơn với khán giả, tăng lòng tin của họ thông qua câu chuyện và trải nghiệm thực của người nói. Những câu chuyện này không chỉ tạo ra cảm xúc mạnh mẽ cho khán giả mà còn làm cho bài thuyết trình trở nên sống động hơn. Chính vì điều này mà Bryan Stevenson, một diễn giả đặc biệt, đã nhận được sự hoan nghênh kéo dài nhất trong lịch sử của TED talks khi ông dành 65% thời gian thuyết trình để kể câu chuyện. Jon Jandai đã dành gần 15 phút để kể cho khán giả về những bài học từ cuộc sống của mình. Những lập luận đơn giản, nhưng khi ông kết thúc, mọi người đều nhớ về ông.

Vì vậy, một cách đơn giản đầu tiên mà chúng ta có thể áp dụng trong phương pháp thuyết trình bằng câu chuyện là chèn một câu chuyện phù hợp vào bài thuyết trình của mình để đạt được mục tiêu thuyết trình.

3. Cấu trúc bài thuyết trình như một câu chuyện

Khi tôi làm việc với khách hàng cũng như khi chia sẻ trong các chương trình đào tạo về thuyết trình, tôi thường nhận được những câu hỏi sau: Làm thế nào để không quên bài khi thuyết trình? Làm thế nào để có một bài nói có đầu có cuối? Làm thế nào để thuyết phục? Làm thế nào để nói chuyện sao cho người nghe hiểu ý của mình? Làm thế nào để khi thuyết trình, cấp trên vẫn nhớ mình cần nói gì tiếp theo? Tôi nhận thấy rằng những câu hỏi này đều liên quan đến một khía cạnh rất quan trọng, đó là cách cấu trúc bài thuyết trình sao cho dễ nhớ và thuyết phục. Chúng ta có thể tưởng tượng rằng cấu trúc bài thuyết trình giống như cấu trúc của một ngôi nhà. Trước khi quyết định xây một ngôi nhà đẹp, nền móng của ngôi nhà cần phải vững chắc dựa trên bản vẽ cụ thể. Dù có nhiều thợ xây đang làm việc cùng nhau, họ đều hiểu rõ mình cần phải làm gì. Người thuyết trình cũng vậy, dù có những gì xảy ra, người thuyết trình phải rõ ràng về phần nào đang nói và sắp nói gì tiếp theo. Tôi nhận thấy điều này không khó và chúng ta có thể bắt đầu bằng cách sắp xếp bài nói theo một trật tự có mục đích.

3.1 Các cấu trúc thuyết trình theo nguyên tắc số 3

Tại sao lại là con số 3 mà không phải là 4 hay 5. Không có quy định cụ thể nào về điều đó, nhưng từ lâu, người ta đã thấy rằng nguyên tắc “con số 3” rất hữu ích trong các bài thuyết trình và giao tiếp ở nhiều tình huống khác nhau.

- Cấu trúc 1,2,3: Thứ nhất - Thứ hai - Thứ ba

Cấu trúc này rất hiệu quả khi muốn trình bày thông tin theo cách có trật tự và rõ ràng từng ý, từng phần. Điều này giúp người nghe dễ dàng tiếp nhận và ghi nhớ thông tin.

- Cấu trúc 3W: What – So what – Now what

• What: Vấn đề là gì?
• So what: Vấn đề này tại sao quan trọng?
• Now what: Giải pháp hiện tại là gì?

Đây là cấu trúc ba câu hỏi được phát triển bởi Rolfe và cộng sự vào năm 2001. Cấu trúc này hữu ích khi muốn trình bày thông tin theo trật tự từ cơ bản đến cụ thể. Từ đó, kết nối các điểm để dẫn dắt đến phần cuối cùng là đề xuất hành động. Cấu trúc này thường được áp dụng khi muốn thuyết phục người nghe. Được phát triển và phổ biến bởi Đại học Stanford.

- Cấu trúc PSB: Vấn đề - Giải pháp – Lợi ích

Người thuyết trình sẽ bắt đầu bằng cách đặt ra một vấn đề và sau đó trình bày giải pháp phù hợp để giải quyết vấn đề hiện tại của người nghe.

- Cấu trúc ESB: Kỳ vọng – Giải pháp – Lợi ích

Đây là cấu trúc được tác giả tạo ra dựa trên cấu trúc PSB. Vì tác giả nhận thấy khi thuyết phục người khác, ngoài việc hiểu biết vấn đề của người nghe, chúng ta cũng cần làm rõ kỳ vọng của họ. Đây là cách trình bày tập trung vào các kỳ vọng của khách hàng.

- Các cấu trúc biến tấu của ESB hoặc PSB bao gồm:

1. Cấu trúc PPF

2. Người hùng đích thực là khán giả

3.2 Ánh đèn sân khấu chiếu sáng, thu hút hàng ngàn ánh mắt dõi theo. Con tim đập mạnh, đôi tay ướt đẫm mồ hôi, ánh mắt mờ đi và bạn bối rối không biết nên bắt đầu từ đâu. Lúc này, lo lắng tràn ngập khi bạn nghĩ rằng mọi người đang quan sát và đánh giá bạn: “Hôm nay tôi có chuẩn bị kỹ lưỡng không? Trang phục có thích hợp không? Trang điểm có tinh tế không? Tóc có gọn gàng không? Giọng điệu có dễ nghe không?”... Những suy nghĩ này làm bạn cảm thấy gặp khó khăn trong việc trình bày.

4. Những khó khăn ban đầu tôi đã trải qua, nhưng khi đi qua một quãng đường đủ dài, điều mà tôi muốn chia sẻ với bạn là “Hãy bỏ đi con người tự ái của mình”. Chúng ta không phải là những nhân vật anh hùng trên sân khấu. Khán giả không đến đây để lãng phí thời gian đánh giá bạn, họ đến để tìm kiếm những điều hữu ích. Vì vậy, thay vì tập trung vào bản thân, hãy tập trung vào cách mang lại lợi ích cho khán giả. Họ mới là người chính trong buổi thuyết trình. Bạn không phải là người anh hùng trên sân khấu với bộ cánh lộng lẫy.

5. Khi khán giả của bạn là các nhà lãnh đạo cấp cao:

1. Một trong những nhóm 'khán giả' khó tính nhất là các nhà lãnh đạo trong doanh nghiệp. Nếu chúng ta có thể thu phục được đối tượng này, thì sẽ mở ra nhiều cơ hội thành công trong sự nghiệp. Trải qua nhiều năm làm việc tại các doanh nghiệp hàng đầu và hơn 13 năm nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực lãnh đạo và giao tiếp truyền cảm hứng, tác giả Bùi Thị Ngọc Thu đã rút ra một số kinh nghiệm quý báu về 'thuyết trình với các nhà lãnh đạo cấp cao'.

2. Họ có ít thời gian hơn chúng ta:

3.1 Điều này rõ ràng vì họ cũng chỉ có 24 giờ mỗi ngày, nhưng với trách nhiệm lãnh đạo cấp cao, họ phải xử lý nhiều công việc quan trọng hơn. Do đó, họ sẽ ưu tiên và dễ mất kiên nhẫn với các bài thuyết trình dài.

3.2 Hãy trình bày trực tiếp vấn đề chính

4. Họ dễ mất kiên nhẫn:

1. Lãnh đạo cấp cao phải xử lý quá nhiều công việc cùng một lúc, dẫn đến việc họ dễ mất kiên nhẫn và không thể hiểu rõ toàn cảnh nội dung trình bày của bạn. Họ có thể ngay lập tức đặt câu hỏi và dự đoán nội dung tiếp theo cũng như câu trả lời.

2. Hãy thông báo thời lượng trình bày của bạn trước khi bắt đầu

3. Lãnh đạo cấp cao thích sự tương tác và không chờ đợi

4. Hãy chào đón sự chen ngang từ họ

5. Chuẩn bị bài thuyết trình ngắn gọn với cấu trúc rõ ràng

1. Luôn có các slide phụ lục:

2. Hãy thuyết trình ý tưởng tổng thể trong một cấu trúc rõ ràng

3. Chuẩn bị các số liệu và nghiên cứu để chia sẻ sau khi trình bày ý tưởng

4. Sử dụng nghệ thuật kể chuyện trong thuyết trình

5. Áp dụng nghệ thuật kể chuyện vào nhiều ngành nghề

1. Theo OneSpot, 92% người tiêu dùng mong muốn thương hiệu tạo ra quảng cáo dưới dạng câu chuyện. Điều này ngụ ý rằng để thu hút sự chú ý của khách hàng, các doanh nghiệp cần biết cách kể một câu chuyện hấp dẫn.

2. Để kể câu chuyện hiệu quả, bạn cần xác định loại câu chuyện phù hợp, phân tích đối tượng mục tiêu và chọn phương tiện truyền thông thích hợp.

3. Trong bán hàng: Thuyết phục khách hàng mua sản phẩm/dịch vụ của bạn và phân biệt giá trị cốt lõi của sản phẩm so với các đối thủ.

4. Trong quảng cáo: Tăng cường nhận thức và quảng bá sản phẩm/dịch vụ/thương hiệu tới khách hàng mục tiêu.

5. Trong chính trị: Chia sẻ thông điệp và vấn đề đạo đức xã hội để thu hút người ủng hộ mới cho doanh nghiệp.

1. Trong lĩnh vực tiếp thị: Thu hút sự chú ý của đối tượng mục tiêu và xây dựng mối quan hệ dựa trên lòng trung thành.

2. Xây dựng thương hiệu cá nhân: Tạo danh tiếng bằng cách nhấn mạnh vào thế mạnh, kiến thức, phẩm chất và kỹ năng của một cá nhân.

3. Công thức 3C gồm Context – Conflict - Conclusion được giới thiệu để xây dựng kịch bản cho mọi câu chuyện.

4. Nghệ thuật kể chuyện nâng cao

5. Hành trình của người anh hùng

1. Theo mô hình của Joseph Campbell, người anh hùng sẽ trải qua hành trình qua hai thế giới: Thế giới bình thường nơi họ sống và Thế giới đặc biệt nơi họ thực hiện sứ mệnh đặc biệt.

2. Phân cảnh 1: Khởi hành.

3. Phân cảnh 2: Chiến đấu.

4. Phân cảnh 3: Trở về.

5. Sau khi tìm hiểu mô hình rút gọn của Christopher Vogler, tác giả đã nhận ra tính ứng dụng rộng rãi của nó trong nhiều lĩnh vực. Mô hình đó bao gồm 12 bước như sau:

1. Thế giới bình thường - Lời kêu gọi - Người hỗ trợ - Khởi hành - Thử thách - Thử thách tăng dần - Chết hay tái sinh - Phần thưởng - Kết quả - Trở về - Cuộc sống mới - Bước vào hành trình mới.

2. Với Nghệ thuật thuyết trình bằng câu chuyện, bạn nhận ra tầm quan trọng của nghệ thuật kể chuyện trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Cuốn sách này không chỉ dành cho một đối tượng hay lĩnh vực cụ thể nào, mà nó phù hợp với tất cả độc giả muốn thuyết phục người nghe.

3. Bạn sẽ thấy thú vị khi mô hình Hành trình người anh hùng có thể áp dụng trong tiếp thị và đào tạo. Nếu bạn đang muốn tiếp cận khách hàng hoặc tận dụng tiềm năng từ học viên, cuốn sách này là dành cho bạn.

4. Tác giả cung cấp cấu trúc rút gọn và biến tấu từ Hành trình người anh hùng, giúp chúng ta dễ dàng áp dụng trong nhiều hoàn cảnh khác nhau.

5. Tôi rất ấn tượng với cấu trúc “củ hành tây” hay còn gọi là truyện lồng truyện. Simon Sinek đã chia sẻ thành công trên TED Talks về chủ đề “Why” và tôi bị thuyết phục bởi cách ông sử dụng cấu trúc này.

6. Kỹ thuật tạo sự hấp dẫn và gắn kết cho câu chuyện:

Một trong những kỹ thuật đó là CÔNG THỨC 4P: Bí quyết khiến giọng nói trở nên cuốn hút khi thuyết trình.

Một câu chuyện được kể bằng một cách thú vị sẽ thay đổi hoàn toàn dựa vào giọng điệu của người kể chuyện. Chúng ta sẽ tập trung vào bốn yếu tố về giọng điệu trong công thức 4P dưới đây:

Pace - Tốc độ nói: Phần nào trong câu chuyện thì nên nói nhanh, phần nào nên nói chậm, phần nào nên nói bình thường. Gợi ý: Những phần thể hiện cảm xúc buồn, chúng ta nên kể chậm rãi, giúp người nghe tham gia vào câu chuyện. Những phần kêu gọi hành động, chia sẻ thông điệp câu chuyện thì cần nói mạnh mẽ hơn, thể hiện sự tin tưởng vào lời kêu gọi hành động.

Pause - Khoảng dừng: Một câu chuyện hay luôn có sự tạm dừng đúng lúc và phù hợp. Kể chuyện không phải là đọc hoặc nói liên tục như trình bày báo cáo! Khoảng dừng giúp lấy cảm xúc của khán giả, tạo sự tò mò khi nghe câu chuyện. Khoảng dừng cũng là cách giúp người kể chủ động điều chỉnh mạch cảm xúc và giọng điệu của mình. Tùy thuộc vào tình huống và nội dung chuyện, khoảng dừng có thể dao động trung bình khoảng ba giây. Trong một số trường hợp đặc biệt, khoảng dừng có thể kéo dài lên đến bảy giây.

Sử dụng khoảng dừng một cách thành thạo sẽ giúp bạn loại bỏ những từ thừa không cần thiết như “ừm”, “ờ”... Khoảng dừng cũng là cơ hội tốt để khán giả lắng đọng và suy ngẫm.

Pitch - Độ cao: Ở một số câu chuyện, để thu hút người nghe, người kể sẽ thay đổi tông giọng và đẩy lên cao hơn. Độ cao này thể hiện rõ ở những phần câu hỏi. Hoặc ở những từ khóa đặc biệt của câu chuyện.

Projection - Độ xa: Khi kể chuyện trong một không gian rộng, người kể sẽ luyện tập khả năng nói giọng bụng để tạo khoảng cách xa trong giọng nói, tạo độ vang để những người ngồi phía cuối khán phòng vẫn nghe thấy. Độ xa sẽ tạo điểm nhấn tốt khi kể những câu chuyện truyền động lực hoặc tạo cảm hứng cho người nghe.

Mỗi khi đọc đến những phần sau cuốn sách, tôi lại càng thấy hứng thú. Đặc biệt là Kỹ thuật kể chuyện và làm cho dữ liệu ý nghĩa. Nếu bạn là fan của Steve Jobs, Martin Luther King hoặc các diễn giả nổi tiếng khác trong TED Talks, đừng bỏ lỡ những trang cuối vì bạn sẽ có cơ hội được giải mã những kỹ thuật mà họ đã sử dụng để tạo nên những bài thuyết trình đáng nhớ.

Đọc xong cuốn sách, tôi cảm thấy rất may mắn vì nó đã đến với tôi vào thời điểm thích hợp. Trước đây, tôi luôn lo lắng về việc giữ bình tĩnh, kiểm soát ngôn ngữ cơ thể và tự tin nhất có thể khi đứng trước đám đông. Đặc biệt, là làm sao để khán giả không cảm nhận được sự hồi hộp, giọng nói run rẩy và những suy nghĩ âm thầm muốn thoát khỏi nơi đó.

Sau một hành trình dài tìm kiếm lời giải, tôi chỉ thấy được giá trị thực sự khi đọc cuốn sách này. Hãy tập trung vào nội dung và kể một câu chuyện. Đó là mọi thứ bạn cần để kiểm soát tốt mọi thứ.

Tóm lại

Tôi thực sự ấn tượng với cuốn sách này. Nó có thực sự hữu ích cho tôi - một sinh viên năm nhất đang cố gắng vượt qua môn học gọi là “Kỹ năng thuyết trình”? Câu trả lời là chắc chắn. Tôi thích sự cụ thể của nó và cách mà nó hướng dẫn mọi thứ một cách rõ ràng. Thay vì chỉ đưa ra những lời khuyên rỗng rãi như “Đừng lo lắng” hoặc “Hãy làm bài thuyết trình của bạn thú vị hơn”... cuốn sách này cung cấp những công cụ cụ thể giúp bạn thực hiện mọi điều đó.

Lời khuyên cho bạn: Nghệ thuật thuyết trình bằng câu chuyện không phải là một cuốn sách đọc một lần xong là được. Hãy hệ thống hóa những gì bạn học được thành những sơ đồ ngắn gọn trong sổ tay của bạn. Kiên nhẫn áp dụng những phương pháp mà tác giả đưa ra, tôi tin rằng bạn sẽ tạo ra những bài thuyết trình thật sự thuyết phục.

Đánh giá chi tiết bởi: Thùy Dương - MytourBook