[Đánh Giá Sách] “Người Trong Muôn Nghề”: Sách Về Lựa Chọn Nghề Nghiệp Trong Thập Kỷ Mới

Bạn đang ở giai đoạn học sinh cấp 3 và còn băn khoăn về sự lựa chọn ngành học? Bạn là sinh viên nhưng vẫn mơ hồ về tương lai sự nghiệp? Bạn đang tìm kiếm cơ hội mới trong một lĩnh vực khác? Hoặc bạn chỉ đơn giản muốn hiểu rõ hơn về thị trường lao động? Nếu vậy, cuốn sách “Người trong muôn nghề” sẽ phù hợp với bạn. 

Đây là tác phẩm đầu tay của nhóm tác giả từ Spiderum và là một trong những cuốn sách hướng nghiệp đầu tiên tại Việt Nam với sự đóng góp của nhiều tác giả như vậy.

I. Tổng quan về cuốn sách

Cuốn sách được chia thành 3 phần chính:

 ↗ Phù hợp hay thất bại

 ↗ Lựa chọn nghề, hay nghề lựa chọn người

 ↗ Bước vào nghề nghiệp

1. 'Phù hợp hay là chết'

“Phù hợp hay là chết” là phần mở đầu của cuốn sách. Trong phần này, chúng ta sẽ tiếp cận và tìm hiểu về các môi trường làm việc khác nhau, bao gồm cách tồn tại trong một công ty lớn, môi trường công việc của nhà nước, khởi nghiệp, và làm việc tự do. Cuốn sách giúp ta hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa các môi trường này, đặc điểm của từng môi trường làm việc và cách chuẩn bị để thích nghi trong mỗi môi trường đó. Ngoài ra, trong các phần cụ thể, chúng ta cũng sẽ được biết thêm về vấn đề tiền lương, các công việc có thể thực hiện, và những điều chúng ta cần chuẩn bị để thích nghi trong từng môi trường làm việc đó.

1. “Người chọn nghề, hay nghề chọn người'

Nếu Phần 1 đã cung cấp cho chúng ta cái nhìn về các nghề nghiệp cụ thể đang được nhiều người quan tâm hiện nay, thì Phần này sẽ đề cập đến những ngành nghề mới mẻ và thu hút nhiều sự quan tâm của thanh niên như ngành game, công nghệ thông tin, marketing, youtube, và hoạt động cộng đồng. Đồng thời, các nghề liên quan đến năng khiếu như nghệ sĩ và nhà báo cũng được đề cập trong phần này.

1. 'Bước Vào Nghề'

Sau khi tìm hiểu về các môi trường làm việc và các nghề cụ thể, phần ba 'Bước Vào Nghề' sẽ giúp độc giả trang bị những kỹ năng cần thiết để bắt đầu một công việc. 

II. Đánh Giá Cuốn Sách

Cuốn sách này là cuốn sách hướng nghiệp đầu tiên và duy nhất mà tôi đã đọc hết. Nó không chỉ đưa ra lý thuyết để có được công việc mơ ước hoặc liệt kê công việc hot. Thay vào đó, nó chia sẻ những trải nghiệm cá nhân và quan điểm của những người có nhiều kinh nghiệm (đôi khi là nổi tiếng) trong ngành nghề.

Dù là cuốn sách đầu tiên của Spiderum, nhưng chất lượng của sách không kém phần so với các cuốn sách sau này, thậm chí đôi khi còn cao hơn.

Được viết bởi nhiều tác giả khác nhau từ các lĩnh vực cụ thể, cuốn sách mang lại những trải nghiệm cá nhân hóa và độc đáo cho từng lĩnh vực và khám phá những góc khuất của những câu chuyện 'chỉ người trong cuộc mới hiểu'. Ví dụ, trong lĩnh vực marketing, tác giả đã đưa ra một sự thật rằng: 'không ai làm marketing cả đời', điều này khiến tôi phải suy nghĩ kỹ về quyết định theo đuổi ngành này.

Nằm xen kẽ trong đó là những lời khuyên hữu ích dành cho những người mới bắt đầu, những bài học để chuẩn bị cho một công việc mơ ước. 

“Đặc sản” của sách Spiderum nằm ở cách bố cục rõ ràng, minh hoạ đẹp mắt được thể hiện ngay từ cuốn sách đầu tiên. Tuy nhiên, cách căn lề “đặc sản” của Spiderum có thể gây khó chịu cho những bạn đã quen đọc sách với căn lề 2 bên truyền thống.

Ưu điểm cũng như nhược điểm của cuốn sách này là việc nó chỉ tập trung vào trải nghiệm của tác giả. Sự chú trọng quá mức vào trải nghiệm cá nhân khiến nội dung không thể hiện rõ toàn cảnh của ngành nghề, thường chỉ tập trung vào một phần nhỏ của ngành đó (tuy nhiên, nhóm tác giả cũng đã xuất bản thêm 2 cuốn sách sâu hơn về ngành Công nghệ thông tin và Kinh tế). Được viết bởi quá nhiều tác giả khác nhau cũng khiến cho các bài viết không có sự liên kết với nhau, tạo cảm giác đọc hơi rời rạc giữa các phần.

III. Một Số Trích Dẫn Đáng Chú Ý

Khởi nghiệp có gì đặc biệt?

Trong bài viết này, tôi muốn nhấn mạnh vào khái niệm “startup công nghệ” - đó là các doanh nghiệp sử dụng công nghệ để đổi mới. Đổi mới công nghệ có thể là giải quyết một vấn đề mới hoặc cải thiện một

Giải quyết vấn đề cũ một cách sáng tạo; mặc dù các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ luôn mang theo một số rủi ro, nhưng cũng có nhiều cơ hội để phát triển ở mức độ lớn hơn so với doanh nghiệp truyền thống.

Cần làm rõ rằng, khởi nghiệp không phải chỉ là kinh doanh trực tuyến hoặc các hình thức khác được nhầm là 'khởi nghiệp'. Sự khác biệt lớn nhất trong môi trường làm việc của một startup so với các công ty khác có thể là sự linh hoạt. Tại một công ty lớn, để thực hiện một nhiệm vụ, bạn cần phải qua nhiều bước phê duyệt, xin ý kiến từ nhiều cấp lãnh đạo hoặc phòng ban,... nhưng tại một startup, bạn có thể làm việc trực tiếp với CEO/Founder và quyết định có thể được đưa ra gần như ngay lập tức. Điều này giúp bạn tiết kiệm thời gian và có sự chủ động cao hơn trong công việc.

Các startup thường cần nguồn nhân lực và sẵn lòng đào tạo nhân sự mới. Do đó, bạn sẽ có nhiều cơ hội được tuyển dụng.

Trong quá trình tuyển dụng, từ việc phỏng vấn hàng nghìn ứng viên mới tốt nghiệp, tôi nhận thấy các bạn thường lo lắng về việc 'Sinh viên mới ra trường không có kinh nghiệm thì làm sao để làm chú ý được Nhà tuyển dụng?'. Vì vậy, giờ đây bạn đã biết rằng các startup có thể là một trong những lựa chọn tốt để làm giàu kinh nghiệm cho bản thân! Trong giai đoạn phát triển ban đầu, TopCV cũng đã có nhiều nhân sự là sinh viên năm 2, năm 3.

Tìm kiếm cách giải quyết vấn đề một cách sáng tạo; mặc dù các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ luôn mang theo một số rủi ro, nhưng cũng có nhiều cơ hội để phát triển ở mức độ lớn hơn so với doanh nghiệp truyền thống.

Cần làm rõ rằng, khởi nghiệp không phải chỉ là kinh doanh trực tuyến hoặc các hình thức khác được nhầm là 'khởi nghiệp'. Sự khác biệt lớn nhất trong môi trường làm việc của một startup so với các công ty khác có thể là sự linh hoạt. Tại một công ty lớn, để thực hiện một nhiệm vụ, bạn cần phải qua nhiều bước phê duyệt, xin ý kiến từ nhiều cấp lãnh đạo hoặc phòng ban,... nhưng tại một startup, bạn có thể làm việc trực tiếp với CEO/Founder và quyết định có thể được đưa ra gần như ngay lập tức. Điều này giúp bạn tiết kiệm thời gian và có sự chủ động cao hơn trong công việc.

Làm nghề freelancer có phải là hạnh phúc hay là khổ đau?

Mặc dù bên ngoài có vẻ như là một cuộc sống tự do, thoải mái, sáng tạo, nhưng thực tế cuộc sống của freelancer cũng có những khó khăn đáng kể. Bạn sẽ làm việc cho nhiều khách hàng khác nhau với số lượng yêu cầu lớn hơn cả số con đường ở Sài Gòn. Thậm chí vào giữa đêm, bạn cũng có thể bị gọi dậy chỉ để chỉnh sửa một chiếc danh thiếp. Cuối tuần, hoàn thành một bản thảo 80 trang có thể trở thành gánh nặng. Hầu hết các freelancer thường cảm thấy thấp hèn khi so sánh với các công ty, và việc bị áp đặt, lường gạt hoặc lợi dụng là điều họ phải đối mặt hàng ngày.

Nếu nói về thu nhập, trong nhiều trường hợp freelancer có thể kiếm được nhiều tiền hơn nhân viên công ty, nhưng điều này cũng đi kèm với sự bất ổn nhiều hơn.

Bạn sẽ không được hưởng các quyền lợi như bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội hoặc lương hưu khi về già. Một cơn bệnh nặng kéo dài có thể khiến bạn mất hết số tiền tiết kiệm của mình.

Làm freelancer có phải là hạnh phúc hay là đau khổ?

Mặc dù bên ngoài có vẻ như là một cuộc sống tự do, thoải mái, sáng tạo, nhưng thực tế cuộc sống của freelancer cũng có những khó khăn đáng kể. Bạn sẽ làm việc cho nhiều khách hàng khác nhau với số lượng yêu cầu lớn hơn cả số con đường ở Sài Gòn. Thậm chí vào giữa đêm, bạn cũng có thể bị gọi dậy chỉ để chỉnh sửa một chiếc danh thiếp. Cuối tuần, hoàn thành một bản thảo 80 trang có thể trở thành gánh nặng. Hầu hết các freelancer thường cảm thấy thấp hèn khi so sánh với các công ty, và việc bị áp đặt, lường gạt hoặc lợi dụng là điều họ phải đối mặt hàng ngày.

Để thực sự thoải mái và sang trọng như mong muốn khi làm freelancer, bạn phải nằm trong số những người hàng đầu trong lĩnh vực. Bởi vì nếu chỉ làm bình thường như mọi người, thu nhập của một freelancer có thể chưa chắc đã cao hơn một người làm việc toàn thời gian (full-time) trong một công ty, thậm chí có thể có nhiều công việc hơn. Ví dụ, để đạt được mức giá từ 15 USD lên trên 50 USD hoặc bước vào hạng Premium của Fiverr (một trang web freelancer quốc tế) là một hành trình gian khó. Hoặc mức thu nhập tổng từ 5000 USD - 7 000 USD của Envato (một chợ trực tuyến chuyên bán thiết kế) là một mức thu nhập mà có đến 80% freelancer không thể đạt được trong năm đầu tiên. So với mức lương đều đặn 10 – 12 triệu đồng và các quyền lợi khác của một designer làm việc trong công ty, thì cũng chỉ ngang ngửa nhau.

Mặc dù thường được nhắc đến với sự tự do, “thích thì làm không thích thì nghỉ” – nhưng những nỗi khổ trong lòng của freelancer cũng là thực tế. Các trang web freelancer là nơi duy nhất bạn có thể bán sản phẩm của mình nếu bạn không có mối quan hệ từ trước. Và hệ thống đánh giá trên những trang này sẽ buộc bạn làm việc cật lực cho đến khi đạt được thu nhập cao. Vì vậy, nếu bạn không muốn phải lo lắng về việc không có tiền mặt hoặc mất khách hàng, hãy quên đi việc làm bất cứ khi nào bạn muốn. Thông thường, chỉ khi bạn kiếm được khoảng 200 USD/công việc trên những trang này, bạn mới có quyền lựa chọn công việc và từ chối mà không phải lo lắng về tiền bạc.

Sống sót trong một môi trường công ty lớn

Quy trình tuyển dụng của các tập đoàn vẫn rất khắc nghiệt. Đây là câu chuyện về việc con gà đẻ trứng và khi các tập đoàn yêu cầu người ứng tuyển phải có “kinh nghiệm tương đương” (với người mới, điều này có nghĩa là 'hãy cho tôi kinh nghiệm'). Để tồn tại và phát triển sự nghiệp tại các tập đoàn lớn, bạn phải tập trung phát triển kỹ năng của mình để trở thành một phần quý giá và không thể bị loại bỏ.

Trước hết, tôi muốn kể cho bạn nghe.

Hãy để tôi kể cho bạn nghe.

một trải nghiệm.

Giả sử bạn đang đi chơi cùng người yêu, đột nhiên có một tên tội phạm xuất hiện và bắn người yêu bạn. Cô ấy ngã xuống đường, máu chảy và la hét. Một người đàn ông chạy đến và nói: “Hãy tránh ra”. Anh ta nhanh chóng nhận ra vết thương của người yêu bạn và lấy ra một con dao từ túi - anh ta quyết định phẫu thuật ngay tại chỗ, trên đường phố.

Bạn hỏi, “Anh là bác sĩ chứ?”

Anh chàng trả lời, “Không.”

Bạn nói, “Nhưng anh biết mình đang làm gì, đúng không? Anh là cựu quân y, hay là...”

Lúc này, anh chàng trở nên không thoải mái.

Anh ta nói rằng anh là một người đàn ông đáng tin cậy, trung thực, luôn tuân thủ giờ giấc. Anh ta cho biết anh là người con hiếu thảo, có một cuộc sống phong phú với nhiều sở thích, và anh ta tự hào về việc không bao giờ nói tục.

Bây giờ, người đàn ông trở nên tức giận - tại sao bạn lại tập trung vào điều tiêu cực và ích kỷ như vậy? Bạn có thể không quan tâm đến những phẩm chất tốt khác của anh ta sao?

Trong tình huống hoảng loạn đó, bạn vẫy đôi tay đầy màu sắc của mình và nói to lên. “Vâng, tôi đang nói rằng những phẩm chất đó không quan trọng, vì trong tình huống này, tôi chỉ cần một người có thể xử lý tình hình, hiểu chưa?”

Đó là sự thật khắc nghiệt về thế giới công việc: bạn thường gặp những tình huống như vậy mỗi ngày. Bạn là người phải giải quyết vấn đề. Còn mọi người khác là những nạn nhân của tình huống. Những gì mọi người cần từ bạn, là khả năng làm việc.

Và bạn đã nhận ra điều này từ sách. Chẳng có cuốn sách nào đơn giản và dễ hiểu như cuốn này.

III, Kết

Cuốn sách 'Người trong muôn nghề' là một nguồn cảm hứng nghề nghiệp chứa đựng các quan điểm đa dạng từ những người làm việc trong các lĩnh vực khác nhau, từ nhân sự, giáo viên, đến youtuber, IT và game designer,... Điều này có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về các ngành nghề trong xã hội và tìm được hướng đi phù hợp, cũng như cải thiện bản thân để phát triển trong thị trường lao động.