Buzz
“Từ khi cách đây 7, 8 năm, nếu tìm kiếm ‘bức xúc’ trên Google, ta sẽ thu được 29 triệu kết quả, gấp 10 lần ‘Ngọc Trinh’, một con số đáng chú ý cho một từ có sự liên kết với vẻ đẹp như vậy.”
Quan sát thú vị, hóm hỉnh và sâu sắc của tiến sĩ Đặng Hoàng Giang đã phác họa rõ thực trạng xã hội đáng lo ngại hiện nay! Mọi nơi đều đang tràn ngập những cảm xúc, sự phàn nàn và bức xúc về nhiều vấn đề khác nhau. Vậy những cảm xúc đó có ý nghĩa gì? Hãy cùng lắng nghe chia sẻ từ tiến sĩ Đặng Hoàng Giang trong cuốn sách “Bức Xúc Không Làm Ta Vô Can”.
i
26 bài viết trong cuốn sách là 26 câu chuyện từ quen thuộc đến lạ mắt xoay quanh cuộc sống con người, ảnh hưởng đến tư duy, tâm trạng và thái độ cũng như quan điểm của họ đối với thực tế đang diễn ra. Với cái nhìn khách quan và phân tích sắc sảo, tác giả giúp chúng ta nhìn nhận các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, hàng giờ một cách mới mẻ.
26 bài viết trong cuốn sách là 26 câu chuyện từ quen thuộc đến xa lạ xoay quanh cuộc sống con người, ảnh hưởng đến tư duy, tâm trạng và thái độ cũng như quan điểm của họ đối với thực tế đang diễn ra. Với cái nhìn khách quan và phân tích sắc sảo, tác giả giúp chúng ta nhìn nhận các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, hàng giờ một cách mới mẻ.
Phần 1: Tâm hồn của đám đông.
- Vẻ đẹp của người tham gia cuộc chạy marathon đến cuối cùng.
Chúng ta thường dễ bị cuốn vào những cá nhân vượt trội, những người được xem là có thể thay đổi thế giới mà bỏ qua câu chuyện của những người bình thường giống như chính chúng ta - những người vật lộn với đau đớn ở cuối đoàn marathon. Điều này thật đáng tiếc! Vì khi chúng ta tập trung vào những người xuất sắc và nổi tiếng, chúng ta dễ rơi vào tâm lý chờ đợi, phụ thuộc. Chúng ta mặc định 'Mọi thứ đều như vậy, mọi thứ đều như thế' và ngồi đó chờ đợi. Điểm chung của những người quyết tâm trong cuộc chiến này là họ tin rằng họ cần phải làm như vậy. Họ không đại diện cho bất kỳ ai, sự kiên cường của họ đến từ điểm này. Hành động của họ có thể không được chú ý, và ngay cả khi được biết đến, cũng chỉ là một dấu chú thích nhỏ trong lịch sử. Nhưng hãy tin rằng, không có họ, không có sự thay đổi trong xã hội.
- Họ phá hủy vô ích và vô nghĩa.
“Bạo lực”, “Đánh đập”, “Biểu tình, phá hoại, công kích” - những thuật ngữ này không còn xa lạ với chúng ta nữa. Nhưng nguyên nhân của những hành động thiếu văn hóa này là gì? Bắt đầu nhìn sâu vào tâm hồn của đám đông sẽ giúp chúng ta hiểu được điều đó. Một đám đông có những đặc điểm đáng chú ý:
• Đầu tiên: Các thành viên của nó vô danh, mang lại sự an toàn và cảm giác được bảo vệ cho người khác.
• Thứ hai: Đám đông tạo cảm giác hứng khởi. Mọi người dễ dàng nhận thấy rằng, đứng trên sân vận động luôn thú vị hơn việc xem bóng đá qua màn hình TV nhiều.
• Thứ ba: Đám đông mang lại cho người ta cảm giác quyền lực.
• Thứ tư: Đám đông sẽ reo hò khi có sự kiện kích động xảy ra. Trong đám đông, người ta dễ bị mất bản thân.
Thực tế mà ai cũng nhận ra là, khi một người tham gia đám đông, họ dễ mất tính cá nhân, tính độc lập và khả năng đánh giá của bản thân, họ bị cuốn theo ảnh hưởng vô lí của tập thể xung quanh. Ít nhất trong thời điểm đó, những người nghèo khổ, bị coi thường, cảm thấy hạnh phúc, cảm thấy mình chiến thắng. Đám đông là nơi họ thuộc về!
Chúng ta, những con người may mắn hơn, hãy dành cho những người nghèo đô thị, những công nhân một phần nhỏ của chiếc bánh, một cảm giác xã hội thực sự thuộc về họ, không phải là lời nói trống rỗng.
- Sống chung với đám đông và chủ nghĩa anh hùng hàng ngày.
Trong mỗi dịp quan trọng như đám cưới, tang lễ hay sinh nhật, phong bì luôn là một phần không thể thiếu. Tuy nhiên, liệu mọi người thực sự muốn nhận phong bì hay không?
Sự tức giận không làm chúng ta trở nên vô cảm.
Chúng ta thường dễ dàng chìm đắm trong tin đồn xấu thay vì chú ý đến những điều tích cực.
Bi kịch thực sự là việc ám ảnh bởi vẻ ngoài hào nhoáng.
Chúng ta thường biết nhiều về cuộc sống của người nổi tiếng hơn là của chính bản thân mình.
Vẻ đẹp thực sự nằm ở sự độc lập của mỗi cá nhân.
Đợi xe buýt, giờ nghỉ trưa, ghé quán cà phê, mọi nơi đều thấy những người chỉ tay trên điện thoại, khuôn mặt mất hồn. Nhưng trong tâm trí, họ tham gia vào cuộc sống trên mạng. Đăng trạng thái, nhận view, like, share, comment,... đã trở thành phần không thể thiếu trong thời đại mà mọi người đều dùng smartphone. Điện thoại thông minh giờ đã trở thành cửa sổ nhỏ dẫn dắt họ thoát khỏi cảm giác cô đơn, mỗi khi rung lên, hứa hẹn có thông báo mới. Nhưng càng kết nối, càng online, đám đông sôi động đó lại khiến chúng ta cảm thấy cô đơn hơn. Và rồi đến buổi tối, khi dấu chấm xanh dần biến mất, mọi người cuộn lên cuộn xuống newsfeed để tìm kiếm một status bỏ qua, kiểm tra tin nhắn chưa trả lời, để làm cho cảm giác trống rỗng trở nên lan tỏa.
Chương 2: Một số vấn đề về phát triển như môi trường, công lý, đa dạng sắc tộc, phân biệt giàu nghèo,...
- Văn hóa không phải là nguyên nhân gây ra thất bại của một quốc gia.
Các nhà cải cách Việt Nam đầu thế kỷ XX mang đến cho chúng ta tư duy: “Theo phương Tây hoặc tự hủy diệt”. Mục tiêu của họ là vượt qua tinh thần “lạc hậu”, dẫn dắt người Việt theo văn minh phương Tây, trở nên hiện đại như phương Tây. Nhưng cuối cùng, điều cần phải thay đổi là bản chất bên trong chứ không phải hình thức bên ngoài. Các nhà cải cách muốn chúng ta từ bỏ văn hóa phương Đông, từ chối mọi thứ văn hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, khi cấm phim Trung Quốc, sẽ có phim Hàn, phim Việt. Đặt rác vào đầu, ưu tiên đặt rác Việt, rác Hàn thay vì rác Trung Quốc. Cấm chữ Hán! Vậy thì, thay vì đến gặp người dạy để xin chữ “Nhẫn”, chúng ta lại thuê một designer để thiết kế chữ “Keep Calm” cho dáng Tây hơn phải không? Hoặc nếu thay Tết Nguyên đán bằng lễ Noel, chúng ta có thôi biếu tiền mừng mừng mà chuyển sang tặng gà không? Thật là buồn cười! Đó cũng là bao trăn trở, băn khoăn không chỉ của tiến sĩ Giang Đặng mà còn của nhiều người Việt khác. Nhưng hãy luôn tin rằng, văn hóa vẫn rất quan trọng, không bị gián đoạn, chỉ có thể tồn tại khi mọi người đọc được tài liệu cổ của đất nước mình. Mong rằng mỗi người Việt Nam chúng ta luôn có đủ kiến thức và sự linh hoạt về văn hóa để tham gia vào biển cả toàn cầu, để trở thành công dân toàn cầu mà không mất đi bản sắc văn hóa, lạc lõng trong bản sắc dân tộc.
- Cuối cùng, mọi thứ sẽ trở thành Đồ Sơn.
Du lịch đã trở thành một sở thích mới của người Việt. Có thể kể đến một địa điểm quen thuộc như Sapa, lượng khách du lịch mỗi năm ở đây tăng nhanh chóng. Nếu như năm 1991 là 2000 người thì năm 2002 con số này đã lên tới 60.000. Riêng trong dịp nghỉ Tết Nguyên đán 2015, con số này đã lên tới 50.000. Du lịch đại trà (mass tourism) ngày càng phát triển với mục tiêu thu hút càng nhiều du khách càng tốt. Tuy nhiên, chúng ta đi không phải để tìm hiểu văn hóa, phong tục, tín ngưỡng của địa phương mà đi vì một lý do đơn giản là có một địa điểm check in đẹp, kiếm những bức ảnh tự sướng được nhiều like. Các địa điểm du lịch đang dần mất đi vẻ đẹp tự nhiên khi hàng quán, biển hiệu, nhà nghỉ mọc lên dày đặc. Một thiên đường tự nhiên đang dần trở thành thiên đường bê tông nhân tạo. Con người vốn từ
- Từ thiện để thu hút sự quan tâm.
“Từ thiện” đã lâu trở thành một phong tục ở Việt Nam. Nhưng liệu người ta thực sự từ thiện vì lòng tốt hay chỉ vì họ muốn nổi tiếng? Họ làm từ thiện để câu like! Vậy nên không có gì lạ khi sau những hành động nhân ái là sự chộp ống kính, quay camera để ghi lại. Có lẽ chúng ta ai cũng sẽ nghĩ giống tiến sĩ Giang Đặng: “Nếu không còn người nghèo, các ngôi sao và hoa hậu sẽ buồn lắm. Họ sẽ không còn cơ hội thể hiện lòng nhân ái của mình”. Bây giờ, du lịch và từ thiện đang đi đôi với nhau. Người ta từ thiện để tự mãn, để được mọi người biết đến chứ không phải vì thật lòng muốn giúp đỡ người nghèo. Trên đất nước này vẫn còn nhiều người nghèo đang cần được giúp đỡ.
Vậy làm thế nào để từ thiện đúng nghĩa? Hãy tập trung vào người nhận, suy nghĩ về cách sử dụng tài nguyên của mình để mang lại lợi ích tối đa cho những người hoặc cộng đồng cần giúp đỡ và đặc biệt, hãy bỏ đi tâm thế tự nguyện. Hãy nhớ rằng, từ thiện là một quá trình hai chiều, cho và nhận. Nếu từ thiện chỉ là một phong trào, để có được like, làm dịu lòng lương tâm, để nổi tiếng, để thể hiện địa vị xã hội thì chính người cho đã từ bỏ khả năng nhận. Nếu như vậy, từ thiện sẽ không thể liên kết cộng đồng mà ngược lại, nó sẽ củng cố sự bất công trong xã hội. Chắc chắn, không ai muốn điều đó.
Chương 3: Các hiện tượng xã hội và xu hướng văn hóa hiện đại.
- Khi Louis XIV quay về quê hương
Kiến trúc châu Âu ngày càng trở nên phổ biến và được xem là tiêu chuẩn của mọi công trình. Chưa bao giờ người Việt có nhiều lựa chọn về kiến trúc như hiện nay. Điều đó được thể hiện rõ nhất qua kiến trúc của ngôi nhà. Nếu ngôi nhà phản ánh giấc mơ của chủ nhà, thì người Việt đang mơ gì?
Những gì ta kiếm được thường đi kèm với sự tự hào và trưng bày. Người Việt không tránh khỏi quy luật này, họ luôn tận dụng cơ hội để thể hiện sự giàu có. Họ coi kiến trúc tân cổ điển Pháp là tinh hoa của kiến trúc. Đối với người dân tầm trung, nó thể hiện đẳng cấp; với quan chức, nó là biểu tượng của sự uy nghi, tôn nghiêm; với giới trẻ, nó là biểu tượng của sự lãng mạn, tình yêu, lịch sự. Thay vì tiếp nhận văn hóa phương Tây qua nhạc cổ điển, văn học, chúng ta lại chọn lựa kiến trúc Pháp để chứng tỏ văn hóa và đẳng cấp, hiểu biết rộng mở với thế giới. Trào lưu theo phong cách châu Âu này sẽ kéo dài bao lâu? Chỉ là một trào lưu thời thượng hay có thể kéo dài hàng chục năm, thậm chí hàng triệu năm? Khó nói! Sức hấp dẫn của 'phương Tây vĩnh cửu', phương Tây của 'quý tộc', được trang trí bằng những biểu tượng hiện đại xa hoa. Sự hiện đại này mang lại niềm tin, là nguồn sáng chiếu dẫn cho tương lai lãng mạn đáng mơ ước. Liệu có thực sự vĩnh quang như chúng ta vẫn tưởng?
- Hãy buông bỏ những lo âu và thưởng thức chương trình truyền hình thực tế.
Các chương trình thực tế ngày càng chiếm sóng trên thị trường giải trí Việt Nam. Từ các phiên bản mua bản quyền từ nước ngoài như Vietnam's Got Talent, Vietnam's Next Top Model,... đến các chương trình độc quyền Việt như Điều ước thứ 7, Solo cùng bolero,... đều thu hút hàng triệu người xem, cạnh tranh khốc liệt trên các khung giờ vàng trong cả tuần. Điều gì làm cho chúng hấp dẫn đến thế? Đó chính là khả năng kích thích tò mò của mọi người: các thách thức kỳ lạ, những màn trình diễn chuyên nghiệp hoặc không chuyên - chúng thu hút người xem như một trận đại chiến ngoài đường. Không chỉ thế, truyền hình thực tế còn xây dựng quyền lực của mình bằng những chiêu trò tinh vi, dưới lớp vỏ 'giải trí' ấy là những thông điệp sống và quan điểm ảnh hưởng sâu sắc đến xã hội. Chỉ là việc đi mua thực phẩm, một ngày ở nông thôn, một ngày sống trong rừng,... - những điều bình thường đó có gì đặc biệt khiến chúng ta chú ý? Có lẽ là hoàn cảnh, số phận không may mắn khiến chúng ta cảm thấy đồng cảm, tạo ra ảo giác quyền lực rằng chúng ta có thể ảnh hưởng đến người khác bằng cách bình chọn cho một thí sinh tiếp theo, khiến chúng ta cảm thấy rằng trên thế giới này, mọi thứ đều có thể.
Sẽ ra sao khi sự nhô ra, thiếu văn minh, và góp phần
Lời kết:
Với cái nhìn thẳng thắn và tỉnh táo, xoáy vào nhiều vấn đề bằng một con dao mổ sắc cạnh của tri thức, tiến sĩ Đặng Hoàng Giang đã giúp chúng ta nhìn thấy những mặt khuất lấp, những góc tối của xã hội ẩn sau vẻ ngoài hào nhoáng được gọt đẽo tỉ mỉ kia. Sự bức xúc không làm chúng ta vô can mà đem lại cái nhìn đa chiều về cuộc sống, nhìn người với một cách nhìn mới, rõ ràng hơn và sâu sắc hơn. Chúng ta sống có trách nhiệm hơn, sống đúng với bản thân hơn. Chúng ta càng nể phục và trân trọng tác giả và tác phẩm như thế!
Đánh giá chi tiết từ Kim Chi - MyBook
