[Đánh Giá Sách] “Tạo Ra, Chơi Ra”: Thoát Khỏi 'Sự Quấy Rầy' Của Các Phương Tiện Truyền Thông Để Tập Trung Làm Việc

Giáo viên của tôi từng đặt ra một câu hỏi cho cả lớp: “Bao nhiêu người trong số các bạn có thể làm việc, học bài liên tục trong hai tiếng mà không dừng lại để cầm vào điện thoại?” Chỉ có duy nhất một cánh tay giơ lên, một kết quả không có gì đáng ngạc nhiên.

Nhiều người trong số chúng ta gặp phải tình trạng như vậy. Chúng ta ngồi vào bàn học, bàn làm việc, tự hứa sẽ tập trung hết sức để hoàn thành mọi thứ. Kết quả là sau vài tiếng ngẩng đầu lên, chúng ta hốt hoảng nhận ra chẳng có việc nào được làm đến nơi đến chốn, còn bảng tin Facebook, Instagram thì đã chăm chỉ lướt qua lướt lại được chục lần.

Nếu bạn cũng có thói quen như vậy thì bạn không phải là người duy nhất. Bạn có thể tự dằn vặt về khả năng tập trung còn ngắn hơn cả con cá vàng của mình (Nếu bạn quan tâm thì chúng ta có 8 giây trong khi cá vàng có 9 giây, theo như cuốn sách Real Focus của Psychologies Magazine). Bạn cũng có thể đổ lỗi cho sự quyến rũ của các phương tiện truyền thông xã hội. Dù lỗi đến từ phía nào thì rõ ràng đó là một vấn đề nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc của chúng ta, và đó là một vấn đề cực kỳ phổ biến trong thời đại này, đặc biệt là với những người lao động trí óc.

Cal Newport, một chuyên gia về khoa học máy tính tại Đại học Georgetown, là một người nổi tiếng bởi ý tưởng về những con người đi ngược lại trào lưu để làm nên thành công và tạo ra cuộc sống đầy ý nghĩa. Ý tưởng này đã được biết đến rộng rãi trên tivi, radio cùng các tờ báo lớn như New York Times, Wall Street Journal, Washington Post,... Ông đã viết cuốn sách Làm ra làm chơi ra chơi để giới thiệu về kỹ năng làm việc sâu (deep work), một kỹ năng hiếm có trong thời đại số hiện nay. Trong cuốn sách này, ông chia sẻ cách để có thể làm việc sâu - khả năng tập trung vào một nhiệm vụ khó nhằn mà không hề bị sao lãng - là chìa khóa để tạo ra những kết quả tốt hơn trong thời gian ngắn hơn.

Cuốn sách Làm ra làm chơi ra chơi của Cal Newport không phức tạp và không trình bày những lời khuyên trống rỗng. Tác giả đưa ra nhiều ví dụ và bằng chứng, các lập luận dựa trên khoa học và các hướng dẫn cụ thể, thực tế. Tất cả được tổng hợp trong hai phần: Ý tưởng và Các quy tắc.

Phần 1: Ý tưởng

Nếu bạn nghiên cứu về cuộc đời của những nhân vật có tầm ảnh hưởng khác từ trước đến nay, bạn sẽ nhận thấy họ đều có điểm chung là làm việc sâu. Mark Twain đã say mê viết cuốn Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer trong một nhà kho đến mức tự cô lập bản thân, gia đình ông phải thổi tù và gọi ông về khi đến giờ cơm. Isaac Newton cũng là một ví dụ điển hình của làm việc sâu. Ông bỏ đồng hồ vào nồi luộc thay vì quả trứng gà vì mải suy nghĩ, có lần thì mời bạn đến nhà ăn tối rồi lại nhốt mình trong phòng nghiên cứu quên cả thời gian, để bạn ngồi chờ bên ngoài đến lúc phải bỏ về.

Làm việc sâu (Deep work) là một thuật ngữ mà Cal Newport tự nghĩ ra. Làm việc sâu không chỉ đơn thuần là phong cách cũ của các nhà văn và triết học từ thời kỳ đầu của thế kỷ XX, mà nó cũng đang là một kỹ năng có giá trị trong thời đại hiện nay. Trước khi nói về các nguyên tắc để đạt được trạng thái làm việc sâu, tác giả đã giải thích rõ những vấn đề liên quan đến khái niệm này để làm sáng tỏ ý tưởng của mình.

Tại sao làm việc sâu lại có giá trị?

Để giải thích lý do tại sao làm việc sâu lại là một kỹ năng quan trọng trong thời đại hiện nay, Cal Newport phân tích cách công nghệ số đã thay đổi thị trường lao động. Mặc dù máy móc đã thay thế con người trong nhiều công việc, điều này không làm giảm số lượng công việc mà chỉ chia chúng một cách khác biệt. Có ba nhóm người nhận được lợi ích từ sự chia sẻ này, trở nên mạnh mẽ hơn trong khi các nhóm khác thì thua cuộc, đó là Người lao động có kỹ năng, Siêu sao và Chủ sở hữu. Cal Newport đã đề cập đến các đặc điểm của ba nhóm này giúp họ tồn tại và phát triển. Không nhất thiết ba nhóm trên là những người duy nhất thành công, nhưng nếu bạn có thể tham gia vào bất kỳ nhóm nào trong số đó, bạn cũng có thể thành công. Vậy câu hỏi đặt ra là, làm thế nào để tham gia vào nhóm người chiến thắng?

Câu trả lời chính là bạn cần phải có hai khả năng chính:

1. Khả năng nắm bắt nhanh chóng những vấn đề phức tạp.
2. Khả năng tạo ra sản phẩm chất lượng cao về cả chất lượng và tốc độ.

Khả năng đầu tiên liên quan đến việc học của bạn. Hầu hết mọi người đều sử dụng công nghệ, nhưng chỉ một số ít có thể sử dụng thành thạo các công nghệ thông minh phức tạp. Hơn nữa, công nghệ thay đổi nhanh chóng. Điều bạn sử dụng 10 năm trước đã lỗi thời, điều bạn sử dụng hiện nay sau 10 năm cũng sẽ lỗi thời. Để duy trì giá trị trong nền kinh tế, bạn cần nắm vững kỹ năng học nhanh các thứ phức tạp.

Khả năng thứ hai là biến những kỹ năng bạn đã học thành một sản phẩm có giá trị. Nếu bạn không thể tạo ra những sản phẩm hữu ích và có giá trị cho nhà tuyển dụng, khách hàng, và nếu những sản phẩm bạn tạo ra chỉ tầm thường, họ sẽ dễ dàng tìm lựa chọn khác. Để thành công, bạn cần đẩy mạnh kỹ năng của mình lên mức cao nhất và tạo ra những sản phẩm tuyệt vời nhất có thể.

Theo Cal Newport, hai kỹ năng cốt lõi là tập trung sâu và sáng tạo. Phần này sẽ giải thích rõ hơn về sự quan trọng của hai kỹ năng này, giải thích lý do tại sao tập trung sâu giúp bạn nắm bắt nhanh chóng và tạo ra những sản phẩm tuyệt vời.

Sự phổ biến của việc tập trung sâu ở những người có ảnh hưởng lớn là một điểm cần nhấn mạnh, đối lập với thái độ làm việc hiện đại của nhiều người - họ đã quên giá trị của việc này.

Tại sao tập trung sâu hiếm khi xảy ra?

Như chúng ta đã biết, hầu hết không thể tập trung sâu. Có lẽ bạn đang nghĩ đến một lý do, đó là chúng ta bị phân tâm bởi các phương tiện truyền thông, tin tức mới, email cần trả lời ngay.

Nhưng bạn đã để ý rằng, thậm chí khi không có email mới, bạn vẫn kiểm tra email; thậm chí khi không có tin tức mới, bạn vẫn lướt Facebook. Chúng ta thường xuyên cầm điện thoại, mở Facebook và kiểm tra email một cách tự động.

Phần này nhắc tôi đến những gì đã đọc trong sách Trí Tuệ Giả Tạo của Nicholas Carr. Theo Nicholas, Internet không chỉ thay đổi cách làm việc của chúng ta mà còn ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ. Bây giờ, chúng ta không chỉ bị phân tâm mà còn khao khát sự phân tâm. Não bộ của chúng ta mong muốn âm thanh thông báo rõ ràng khi có thư mới, và nó muốn chuyển đổi nhanh chóng, ngay lập tức như cách Internet giúp chúng ta chuyển đến một đường link mới.

Cal Newport đề cập đến vấn đề này từ góc độ kinh tế. Ông mô tả các quan điểm và tư duy khác nhau đã khiến công việc kinh doanh trở nên không còn tập trung sâu và thay vào đó là những phương án gây phân tâm hơn.

Một trong những quan điểm này được gọi là văn hóa kết nối, một văn hóa mà Cal Newport cho rằng gây mất tập trung nhưng được chấp nhận rộng rãi trong môi trường làm việc. Văn hóa này bắt nguồn từ niềm tin rằng cần phản hồi nhanh chóng khi có email mới, cũng như giải quyết các nhu cầu ngay lập tức. Mặc dù có nghiên cứu chỉ ra điều này có thể giảm hiệu suất làm việc, thậm chí có thể gây hại, tại sao văn hóa kết nối vẫn tồn tại?

Cal Newport đã giải thích điều này, cho rằng văn hóa kết nối khiến mọi thứ trở nên dễ dàng hơn, tuân thủ nguyên tắc ít gây khó khăn nhất.

Trong môi trường kinh doanh, nếu không có phản hồi rõ ràng về tác động của các hành vi khác nhau đối với mục tiêu quan trọng nhất, chúng ta sẽ có xu hướng lựa chọn những hành vi dễ thực hiện nhất vào thời điểm đó.

Nếu bạn làm việc trong một môi trường có thể cung cấp câu trả lời hoặc thông tin cụ thể ngay khi cần, cuộc sống sẽ dễ dàng hơn - ít nhất là vào thời điểm đó. Văn hóa kết nối giúp quá trình xử lý email được thú vị và năng suất hơn. Việc này dễ dàng hơn việc nghiên cứu chi tiết hoặc lập kế hoạch phức tạp.

Tuy nhiên, việc làm giảm sự chuyên sâu không chỉ là một xu hướng. Cal Newport sẽ đi sâu vào vấn đề này để làm rõ nguyên nhân gây ra sự hiếm có của trạng thái làm việc sâu.

Làm việc sâu mang ý nghĩa lớn

Mối quan hệ giữa làm việc sâu và cuộc sống tốt đẹp rất quan trọng, đặc biệt trong việc thể hiện năng lực qua sản phẩm làm ra. Tuy nhiên, ở công việc tri thức, điều này trở nên phức tạp hơn.

Phân biệt công việc tri thức và công việc khác đôi khi khó nhận biết. Đôi khi, công việc tri thức chỉ đơn giản là làm việc với email và PowerPoint mệt mỏi, nhưng có những điểm khác biệt rõ ràng giữa chúng.

Một vấn đề khác bắt nguồn từ quan điểm rằng mọi thứ liên quan đến Internet đều tiên tiến và cần thiết. Việc phá vỡ sự tập trung như việc trả lời email ngay lập tức hoặc thường xuyên trên các phương tiện truyền thông được tán dương, trong khi những hành động ngược lại thường bị đặt dấu hỏi. Không biết bao nhiêu lần tôi đã nghe người khác than phiền 'Tại sao bạn không online khi tôi cần?'. Nếu bạn không thể online suốt ngày, có lẽ bạn nên học cách dự đoán khi nào sẽ có tin nhắn đến. Không ai trách một thợ rèn không sử dụng Facebook, nhưng nếu một công nhân trí óc đưa ra quyết định tương tự, họ có thể bị coi là kỳ quái.

Trong phần này, Cal Newport sẽ thảo luận về ba lập luận để khẳng định mối liên hệ giữa làm việc sâu và cuộc sống có ý nghĩa, dựa trên ba quan điểm về thần kinh học, tâm lý học và triết học. Ông sẽ chứng minh rằng, một cuộc sống có chiều sâu không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn làm cho cuộc sống thêm ý nghĩa.

Phần 2: Các quy tắc

Phần này giới thiệu về các chiến lược để đạt được trạng thái làm việc sâu của Cal Newport, bao gồm bốn chương ứng với bốn quy tắc:

- Làm việc sâu - Tận dụng sự buồn chán - Tránh xa truyền thông xã hội - Loại bỏ những thứ không cần thiết

Cách tiếp cận của Cal Newport không chỉ là lý thuyết mà không thực tế. Ông không khuyên bạn nên trốn tránh thế giới để đạt được sự tĩnh lặng. Thay vào đó, ông muốn bạn biết cách kiểm soát môi trường xung quanh và tự kiểm soát bản thân.

Kết luận

'Làm ra làm chơi ra chơi' là một cuốn sách đặc biệt về hiệu suất làm việc. Đối với những người gặp khó khăn với việc tập trung và tự chủ, hoặc muốn học hỏi cách làm việc hiệu quả, cuốn sách này là một nguồn cảm hứng lớn.

Tác Giả: Khánh Huyền - MytourBook