Đánh Giá Sách 'Xây Dựng Mô Hình Kinh Doanh': Biến Đổi Trò Chơi Kinh Doanh, Bạn Sẵn Sàng Không?

Nếu có, thì hãy khám phá thế giới độc đáo của mô hình kinh doanh.

Nếu bạn vẫn do dự, hãy kiên nhẫn đọc tiếp bài viết này.

Đây là một cuốn sách kinh doanh, nhưng không giống những cuốn sách về chiến lược và quản trị hàng năm trên thị trường.

Một mô hình tiên tiến, thiết kế ấn tượng và cách viết rõ ràng, dễ hiểu là lý do bạn cần có Xây Dựng Mô Hình Kinh Doanh, dù bạn là sinh viên, doanh nhân hay chuyên gia tư vấn.

Năm 2004, Alexander Osterwalder hoàn thành luận án tiến sĩ về đổi mới mô hình kinh doanh cùng giáo sư Yves Pigneur. Hai năm sau đó, phương pháp tiếp cận của họ được áp dụng trên toàn thế giới, bao gồm cả các công ty lớn như 3M, Ericsson, Deloitte và Telenor. Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh được đề xuất thành sách nhờ câu hỏi của Patrick van der Piji trong một cuộc hội thảo ở Hà Lan, rằng “Tại sao không có cuốn sách nào phát triển theo lý thuyết này?'

Quá trình thực hiện cuốn sách diễn ra tại Thụy Sĩ, Anh, Mỹ, Canada và Hà Lan với hơn 4000 giờ làm việc, 521 bức ảnh và 470 tác giả. Các bản thảo trước khi được in nhận được 137,757 lượt xem trực tuyến, 1360 bình luận và 77 cuộc thảo luận trên diễn đàn.

Đội ngũ cốt lõi, với sự tham gia của Alexander và Patrick, bắt đầu dự án bằng một số cuộc họp để phác thảo mô hình kinh doanh cho cuốn sách. Những người áp dụng lý thuyết mô hình kinh doanh trong việc đổi mới mô hình kinh doanh trên toàn thế giới đã hỗ trợ ra mắt The Hub. Alan Smith, Giám đốc sáng tạo của The Movement đã nghe về dự án và sử dụng nguồn lực của công ty để hỗ trợ dự án. Cuối cùng, Tim Clark, một thành viên trên diễn đàn Hub, đã gia nhập sau khi nhận ra cần có một biên tập viên cho cuốn sách. Thành viên cuối cùng là JAM, một công ty sử dụng phương pháp tư duy trực quan để giải quyết vấn đề. Một quy trình thu thập ý kiến được bắt đầu để đưa dữ liệu mới ra cộng đồng Hub và thu thập phản hồi cũng như đóng góp từ diễn đàn này. Quá trình hoàn thành cuốn sách trở nên hoàn toàn minh bạch. Từ nội dung, thiết kế, minh họa đến cấu trúc đều được các thành viên của Hub trên toàn thế giới chia sẻ và góp ý liên tục. Các thành viên trong nhóm cốt lõi trả lời từng bình luận và tích hợp phản hồi vào nội dung và thiết kế của cuốn sách.

Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh

Cuốn sách này sẽ cung cấp cho bạn hiểu biết sâu sắc về bản chất của các mô hình kinh doanh. Nó trình bày các mô hình truyền thống và mới nhất trên thế giới hiện nay cũng như cách hoạt động của chúng. Các kỹ thuật sáng tạo, cách định vị mô hình kinh doanh trong một môi trường cạnh tranh gay gắt và cách định hướng quá trình tái thiết mô hình kinh doanh trong tổ chức.

Cuốn sách này được phân thành 5 phần:

(1) Khung mô hình kinh doanh

“Mô hình kinh doanh là cách tổ chức tạo ra, phân phối và thu nhập giá trị một cách hợp lý.” Nó giống như một bản kế hoạch chi tiết về chiến lược toàn diện, cấu trúc tổ chức, quy trình và hệ thống. Mô hình kinh doanh bao gồm bốn lĩnh vực chính: khách hàng, sản phẩm/dịch vụ, cơ sở hạ tầng và tài chính.

Khung mô hình bao gồm 9 yếu tố:

• Phân khúc khách hàng (Customer Segments – CS): xác định các nhóm cá nhân hoặc tổ chức mà doanh nghiệp đang phục vụ và tập trung. Có nhiều loại phân khúc khách hàng, bao gồm thị trường đại chúng, thị trường nhỏ, phân khúc thị trường, đa dạng hóa, và thị trường kết hợp,...
• Giá trị đề xuất (Value Propositions – VP): mô tả gói sản phẩm và dịch vụ mang lại giá trị cho một phân khúc khách hàng cụ thể. Các yếu tố tạo ra giá trị bao gồm: sự sáng tạo, hiệu quả, tùy chỉnh theo nhu cầu, thiết kế, thương hiệu, giá cả, giảm chi phí, giảm rủi ro, dễ tiếp cận và thuận tiện.
• Canal (Channels – CH): miêu tả cách một công ty tương tác và tiếp cận các phân khúc khách hàng của mình để cung cấp một giải pháp giá trị.
• Mối quan hệ với khách hàng (Customer Relationship – CR): mô tả các loại mối quan hệ mà một công ty thiết lập với các phân khúc khách hàng cụ thể. Một số loại quan hệ có thể bao gồm hỗ trợ cá nhân, hỗ trợ cá nhân đặc biệt, tự phục vụ, tự động hóa, cộng đồng, cộng tác sáng tạo.
• Dòng doanh thu (Revenue Stream – RS): phản ánh số tiền mà một công ty thu được từ mỗi phân khúc khách hàng (tổng chi phí phải được trừ để tạo ra lợi nhuận). Một số phương thức tạo ra dòng doanh thu bao gồm bán hàng, phí sử dụng, thuê, cho thuê, cấp phép, môi giới và quảng cáo.
• Nguồn lực chủ chốt (Key Resources – KR): mô tả các tài sản quan trọng nhất cần thiết để vận hành một mô hình kinh doanh, bao gồm tài sản vật chất, trí tuệ, con người và tài chính.
• Các hoạt động chính (Key Activities – KA): mô tả các hoạt động quan trọng nhất mà một công ty phải thực hiện để vận hành mô hình kinh doanh của mình, bao gồm sản xuất, giải quyết vấn đề và cung cấp nền tảng.
• Các đối tác chính (Key Partnership – KP): mô tả mạng lưới bao gồm các nhà cung cấp và đối tác mà một mô hình kinh doanh phụ thuộc để hoạt động. Ba động lực chính của việc thiết lập các mối quan hệ đối tác bao gồm tối ưu hóa quy mô, giảm rủi ro và bất ổn, và tiếp nhận nguồn lực và hoạt động đặc biệt.
• Cấu trúc chi phí (Cost Structure – CS): mô tả tất cả các chi phí liên quan đến vận hành một mô hình kinh doanh, bao gồm cả chi phí theo định giá và theo giá trị. Cấu trúc chi phí có những đặc điểm như cố định, biến đổi, tỷ lệ kinh tế và phạm vi kinh tế.

Hãy vẽ (hoặc in) khung mô hình này lên một tờ giấy lớn, đính lên tường và bắt đầu phác họa những nét chính trong mô hình kinh doanh của riêng bạn nhé. Nếu thấy khó khăn quá hãy đọc các ví dụ được cung cấp trong cuốn sách này để hình dung rõ hơn những điều phải viết.

(2) Mẫu

Chương này mô tả các mô hình kinh doanh có các đặc điểm, quy ước tương tự với các thành phần trong mô hình kinh doanh, hoặc các hành vi tương tự. Chúng tôi gọi những điểm tương đồng này là các mẫu mô hình kinh doanh. Các mẫu sau đây sẽ giúp bạn hiểu thêm về quá trình hoạt động của mô hình kinh doanh và cung cấp nguồn cảm hứng cho công việc kinh doanh của bạn.

Có 5 mô hình được phác thảo trong chương này:

• Mô hình chuyên biệt hóa kênh phân phối: bao gồm ba loại nghiệp vụ khác nhau là nghiệp vụ quan hệ khách hàng, nghiệp vụ cải tiến sản phẩm và nghiệp vụ cơ sở hạ tầng.
• Mô hình đuôi dài: bán nhiều loại sản phẩm với số lượng ít hơn (tập trung vào bán nhiều sản phẩm ngách, mỗi sản phẩm chỉ bán chạy trong một khoảng thời gian nhất định).
• Nền tảng đa phương: hợp tác giữa hai nhóm khách hàng khác biệt nhưng có mối quan hệ phụ thuộc qua lại.
• Mô hình miễn phí: khách hàng không thanh toán được tài trợ bởi một phần khác trong mô hình kinh doanh hoặc một phân khúc khách hàng khác.
• Mô hình kinh doanh mở: tạo và nắm giữ giá trị thông qua hợp tác có hệ thống với các đối tác bên ngoài.

(3) Thiết kế

Những người làm kinh doanh không hề biết rằng hàng ngày họ vẫn thực hiện việc thiết kế. Chúng ta thiết kế tổ chức, chiến lược, mô hình kinh doanh, quy trình và dự án. Để làm điều đó, chúng ta phải xem xét một mạng lưới nhân tố phức tạp, bao gồm các đối thủ cạnh tranh, công nghệ, môi trường, pháp lý và nhiều hơn nữa. Đó là lý do tại sao thiết kế là một phần quan trọng trong kinh doanh. Những gì các doanh nhân thiếu là các công cụ thiết kế hỗ trợ cho kỹ năng kinh doanh của họ.

Sáu kỹ thuật thiết kế mô hình được trình bày từ các câu chuyện thực tế đến lý thuyết, và cách áp dụng chúng vào mô hình kinh doanh. Thứ nhất là hiểu khách hàng, thứ hai là tạo ý tưởng, thứ ba là tư duy trực quan, thứ tư là thử nghiệm nguyên mẫu, thứ năm là kể chuyện, và cuối cùng là xây dựng kịch bản. Mỗi kỹ thuật được giải thích, hướng dẫn cẩn thận và chi tiết về các bước cần thực hiện để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Hãy ngồi lại và suy nghĩ về những thách thức mà bạn đang đối mặt. Chỉ khi hiểu rõ khó khăn của mình, bạn mới có thể đề xuất được chiến lược.

(4) Chiến lược

Chúng tôi sẽ thảo luận về cách diễn giải chiến lược thông qua góc nhìn của khung mô hình kinh doanh. Điều này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các mô hình kinh doanh và thiết lập chiến lược cho việc đánh giá môi trường kinh doanh của bạn.

Chương này bao gồm 4 chiến lược: môi trường hoạt động của mô hình kinh doanh, đánh giá các mô hình kinh doanh, triển vọng của một mô hình kinh doanh dựa trên Chiến lược Đại dương Xanh và quản lý nhiều mô hình kinh doanh.

(5) Quy trình

Tóm lại, có 5 giai đoạn trong quy trình thiết kế mô hình kinh doanh: vận động (chuẩn bị cho một dự án thiết kế mô hình kinh doanh thành công), nhận thức (nghiên cứu và phân tích các yếu tố cần thiết để tiến hành thiết kế mô hình kinh doanh), thiết kế (sáng tạo và thử nghiệm những phương án khả thi, lựa chọn phương án tốt nhất), triển khai (thử nghiệm nguyên mẫu mô hình kinh doanh) và quản lý (điều chỉnh mô hình kinh doanh để thích ứng với phản ứng của thị trường).

Quy trình này thường không diễn ra theo thứ tự được liệt kê.

Đặc biệt, giai đoạn nhận thức và thiết kế thường diễn ra song song. Giai đoạn chạy thử nguyên mẫu mô hình kinh doanh có thể bắt đầu từ giai đoạn nhận thức, với việc phác thảo ý tưởng ban đầu về mô hình kinh doanh. Tương tự, chạy thử nguyên mẫu trong giai đoạn thiết kế có thể mang lại những ý tưởng mới, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng và sau đó quay trở lại giai đoạn nhận thức.

Bên cạnh đó, ở phần cuối cuốn sách, tác giả cũng đề cập đến 5 chủ đề triển vọng khác 'đáng để nghiên cứu'.

Chủ điểm đầu tiên là khảo sát các mô hình kinh doanh từ góc nhìn ngoài lợi nhuận: Làm thế nào khung mô hình có thể hướng dẫn quá trình đổi mới mô hình kinh doanh cho lợi ích công cộng và phi lợi nhuận. Chủ điểm thứ hai đề xuất giả thuyết rằng sự hỗ trợ của máy tính trong quá trình thiết kế mô hình kinh doanh có thể tăng hiệu quả của các phương pháp trên giấy và giúp bạn thực hiện các thao tác phức tạp liên quan đến các yếu tố trong mô hình kinh doanh. Chủ điểm thứ ba nêu ra mối quan hệ giữa mô hình kinh doanh và dự án kinh doanh. Chủ điểm thứ tư giải quyết các vấn đề phát sinh khi triển khai mô hình kinh doanh trong các tổ chức mới và cũ. Đề tài cuối cùng xem xét cách hoàn thiện mô hình kinh doanh và điều chỉnh về công nghệ thông tin.

Nhận xét

Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh thật sự là một cuốn sách tỉ mỉ, từ nội dung đến cách trình bày. Tôi không muốn tiết lộ quá nhiều về những điều được đề cập trong cuốn sách này, vì có thể làm mất hứng thú của bạn khi bạn quyết định đọc nó. Cách viết, giải thích kèm theo các ví dụ cụ thể rất dễ hiểu, vì vậy không nên tiết lộ tất cả ở đây.

Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh, như tôi đã viết, là một cuốn sách thuần kinh doanh. Vậy nên nếu bạn không biết chút gì về kinh doanh thì sẽ gặp khó khăn một chút trong việc ghi nhớ và hiểu cuốn sách này. Tuy nhiên (một lần nữa), gặp khó khăn không có nghĩa là không thể. Các tình huống cụ thể được phân tích rõ ràng, mạch lạc sẽ giúp bạn hình dung ra phần nào nội dung bạn đang đọc. Và nếu bạn có trót yêu thích nó trong lúc đọc, có hứng thú với ngành kinh doanh thì tôi khuyến khích việc tự tìm hiểu thêm sau khi bạn đóng cuốn sách này lại, để áp dụng được mọi thứ được viết trong đây ấy mà.

Tương tự như Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh Cá Nhân, tôi cũng sẽ đưa Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh vào danh sách “phải có” của mình. Nó có đủ lý do để đáng tiền, từ nội dung đến hình thức, lối viết và minh họa. Đây không phải là lần đầu tiên tôi đọc một cuốn sách về chiến lược và quản trị như thế này, nhưng đây là cuốn sách khiến tôi thấy tò mò và thích thú nhất – điều mà tôi cho là cần thiết với bản thân mình lúc này.

Nếu bạn cảm thấy “chà, cuốn này cũng đáng đọc thử đấy” thì bạn đã gần hơn đến cánh cửa dẫn sang thế giới của lối tư duy đột phá, dám phá bỏ những con đường cũ để tiếp nhận những mô hình sáng tạo. Cá nhân tôi nghĩ rằng những mô hình mà tác giả nêu ra và phân tích trong Tạo Lập Mô Hình Kinh Doanh rất đáng thử nghiệm ở Việt Nam. Đã đến lúc chúng ta tạo ra sự khác biệt chứ nhỉ?

Chào mừng bạn đến với thế giới độc đáo của mô hình kinh doanh.

Tác giả: Thu Trang – Bookademy.