Đánh giá Top 7 Bài văn phê phán 6 câu thơ đầu bài 'Khi con tu hú' của Tố Hữu xuất sắc

Bài thơ gồm mười câu, với sáu câu dành cho đoạn đầu:

Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...

Đây là hình ảnh mùa hè đặc trưng ở nông thôn. Nhưng bức tranh thực tế được mở ra qua hai tầng: lắng nghe và hồi tưởng, hiện tại và quá khứ, cái sắp tới và cái đã qua. Phần hiện tại - cái mà nhà thơ đang lắng nghe là tiếng tu hú, một sự lắng nghe bất ngờ sau thời gian dài bị giam giữ trong tù (“Khi con tu hú gọi bầy”). Cảm giác đột ngột này, vì sao lại đột ngột, vì nó xuất hiện trong một không gian âm nhạc cuộc sống thường không có. Cảm giác này có thể tương tự như tâm trạng của tác giả trong Nhật ký trong tù khi nghe thấy tiếng sáo (“Bỗng nghe trong ngục sáo vi vu”). Nó lạ lẫm và gợi cảm xúc mạnh mẽ. Tiếng tu hú gọi bầy như là mùa hè đang đến. Nhưng cách nó đến thế nào thì tác giả không thấy. Mối sống, sự liên kết với mọi ngôi làng đã được triệu hồi để thay thế. Lấp đầy những khoảng trống bị bao quanh bởi bốn bức tường xà lim lạnh lẽo là sự sáng tạo của nhà thơ mà đọc giả không cảm nhận được sự ép buộc hay cắn rứt nào. Dòng thơ vẫn tự nhiên như không có sự ghép nối cố ý nào.

Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần.

Hai câu đầu và sau đó là bốn câu tiếp theo như một tác động chuỗi: mỗi tiếng chim xuất hiện đều là mùa màng, cây trái đi theo. Sự phản ứng đó tồn tại mãi mãi vì nó là quy luật tự nhiên. Tiếng chim gọi bầy cũng như là tiếng chim gọi mùa, chính là vì thế. Nó ngay lập tức làm náo động. Nó va chạm vào trái tim của người nghe như thể chút gì đó khiến họ xúc động mạnh mẽ. Cần chú ý đến hai trạng thái chín của lúa và ngọt của cây: đang chín, ngọt dần. Nếu thay vào đó là đã chín, ngọt rồi, câu thơ sẽ khác, sẽ ở trong tình trạng tĩnh lặng, đóng băng ngay. Trong trường hợp này, việc mô tả chim như nó đang bay, mô tả hoa như nó đang bắt đầu nở, nó như đang mỉm cười, đó là sự động của thơ, của nghệ thuật. Động đó ở đây là do tài năng của nhà thơ, nhưng cũng là do tâm trạng của người thơ thân yêu. Nghe tiếng chim kêu mà cảm nhận được sự sống của cây, của lúa đang nảy nở, thì chỉ có thể là những người yêu thương cuộc sống, yêu thương sự sống đến mức làm xao lòng. Từ đó mà tưởng tượng bắt đầu nảy mầm.

Đó là chưa nói đến ưu điểm của tính uyển chuyển, nhịp điệu nhẹ nhàng, giàu khả năng diễn đạt tâm tình của thể loại lục bát. Lục bát không chỉ có hình thức cố định mà còn có sự đa dạng tuyệt vời. Ví dụ, trong bốn câu đầu, nếu sử dụng tiêu chí giác quan để nhìn vào cấu trúc, ta thấy mỗi cặp câu 6/8 đều đầy đủ âm thanh và hình ảnh, từng cặp một, tạo ra cảm giác âm thanh hứng khởi mùa màng bước vào ngày hội:

Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Nếu bốn câu đầu là bốn câu thơ đẹp, chúng mô tả âm thanh rộn ràng của mùa hè, với cây trái tràn ngập, thì hai câu tiếp theo có vẻ không hài hòa với bối cảnh đó vì mô tả những con diều sáo, một bầu trời xanh. Người xưa Nguyễn Trãi, vì hạnh phúc khi thấy dân chúng khắp nơi “đều giàu có” mà liên tưởng đến cây đàn của vua Thuấn. Cây đàn với tấm áo, đĩa cơm trên một khía cạnh nào đó có thể là xa nhau, nhưng thực tế chúng lại rất gần nhau, trong không khí yên bình, hạnh phúc. Vậy thì có thể hai câu “Trời xanh càng rộng càng cao/ Đôi con diều sáo lộn nhào từng không” có thể là những âm thanh vút cao từ một giai điệu bè bè là bốn câu trước đó.

Để giải thích vì sao bức tranh nông thôn hiện ra trong thơ rất thực tế và đẹp đẽ, ta cần nói đến hai điều: chính bức tranh nông thôn, đặc biệt là trong mùa màng, rất đẹp, nó mang lại cảm giác ấm áp, hạnh phúc cho những người làm nông giữa bức nắng hè. Nhưng điều quan trọng thứ hai, trong trường hợp của bài thơ này, mới thực sự quan trọng: nhà thơ chiến sĩ bị giam cầm vì yêu thương nó, đang mơ thấy nó, thấy nó như đang ở ngay trước mắt. Yêu thương nó, không được gần mà lại nhớ đến đến mức đau lòng (bao lần ở trong tù, chàng trai trẻ đã nhớ về đồng bào?), điều này là chính thức: bức tranh đó là bức tranh tự do, một tự do vừa rộng lớn vừa bình dị như một chân lý đơn giản.

Để vừa mô tả (cảnh ngoại cảnh) và diễn đạt (tâm cảnh, tâm trạng), với sự hấp dẫn đến mức làm xúc động người đọc, Tố Hữu đã khéo léo kết hợp cả sự thành công của thơ dân gian (thể loại lục bát của ca dao) và thành công của Thơ mới. Đặc biệt là với hình ảnh của Thơ mới, Tố Hữu đã khéo léo phát huy sức mạnh của cái tôi nội cảm, cái tôi của cảm xúc dồi dào, của sức tưởng tượng phong phú. Sáu câu đầu giống như một thế giới nội tâm của nó. Ngay từ câu thơ đầu, nguyên nhân, nguồn cảm xúc để từ đó tạo ra cảm giác “chạnh lòng” như một khoảnh khắc “sâu lắng” (tên của một bài thơ của Thế Lữ). Một tiếng “gọi bầy” nhỏ bé trong cuộc sống mà không phải ai cũng để ý, nhưng với Tố Hữu, tiếng này mang lại ấn tượng mạnh mẽ, tạo cảm giác kích thích ngay lập tức. Sự nhạy cảm ở đây không chỉ của thơ nói chung, đầu tiên là của thơ mới. Đọc Khi con tu hú, ta cảm thấy đây vừa là ca dao, vừa không giống ca dao chính vì sự kết hợp của hai thành tựu đã nêu lên.

Tố Hữu (1920-2002), tên khai sinh Nguyễn Kim Thành, là một nhà thơ gốc Huế, đã giác ngộ cách mạng từ khi còn rất trẻ và tham gia vào Đảng khi mới 18 tuổi. Sự thống nhất chặt chẽ giữa đường cách mạng và thơ ca nổi bật trong sự nghiệp sáng tác của ông. Là lá cờ đầu của thơ ca kháng chiến, ông đưa thể loại thơ trữ tình chính trị đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật và tư tưởng.

Tố Hữu, người con gốc Huế, gắn bó sâu sắc với vùng đất Nam Ai, Nam Bình. Trong đời thơ, ông đã đưa Huế vào sáng tác của mình, như trong bài thơ 'Khi con tu hú' - một tác phẩm độc đáo của Tố Hữu trong những năm đầu làm cách mạng. Bức tranh cảnh ngày hè được tái hiện sinh động trong 6 câu thơ đầu tiên của bài thơ.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Bài thơ được sáng tác khi Tố Hữu bị bắt giam tại nhà lao tỉnh Thừa Thiên tháng 7/1939. Trong chốn lao tù, ông vẫn lạc quan, yêu đời, lắng nghe tiếng chim tu hú và dựa vào ký ức với xứ Huế để vẽ nên bức tranh mùa họa tươi đẹp và thanh bình.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Với tâm hồn trẻ, thơ của Tố Hữu thời kỳ đầu nghiêng về sự trẻ trung thoải mái, bộc lộ cảm xúc mạnh mẽ trong từng vần thơ. Gắn bó với cách mạng, Tố Hữu bị địch bắt giam, nhưng tiếng chim tu hú gọi bầy đã là nguồn cảm hứng cho ông vẽ nên bức tranh mùa hạ sống động.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Đối diện với lao tù, Tố Hữu thể hiện niềm khao khát tự do mãnh liệt, gợi nhắc về một cuộc sống tự do bay nhảy như những chú chim. Bức tranh mùa hạ của ông là sự kết hợp tinh tế giữa cảnh ngày hè và tâm trạng chiến sĩ cách mạng. Từ tiếng tu hú, Tố Hữu tưởng tượng ra những cảnh sắc mùa hạ tươi đẹp ở quê hương Huế.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Bằng những dòng thơ lục bát, Tố Hữu mở ra một thế giới khoáng đạt, tràn trề nhựa sống. Từ tiếng tu hú kêu, ông nhìn thấy cảnh lúa chiêm chín vàng, trái cây ngọt dần, vườn râm vang tiếng ve, bắp rây vàng trải sân nắng đào. Trời xanh cao vút, và đôi con diều sáo bay lượn, nhưng ông chỉ nghe và thấy những điều này trong tâm hồn, không cần phải quan sát trực tiếp.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Bên cạnh cảnh sắc mùa hè, Tố Hữu sử dụng phép liệt kê, gieo vần, và hình ảnh tinh tế, gợi hình, gợi cảm. Những dòng thơ đơn giản nhưng truyền đạt tốt tâm trạng lạc quan, yêu đời, và khao khát tự do trong hoàn cảnh tù đày ngặt nghèo.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Bức tranh mùa hè của Tố Hữu không chỉ là hình ảnh đẹp mắt mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, lòng yêu đời đầy nhiệt huyết.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Thông qua bức tranh mùa hè, Tố Hữu truyền đạt tâm hồn tự do, niềm yêu đời, và khao khát tự do của một chiến sĩ cách mạng.

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Bài thơ 'Khi con tu hú' không chỉ là một bức tranh mùa hè sinh động mà còn là tác phẩm trữ tình chính trị đầy tinh thần cách mạng của Tố Hữu.

Bên kia những gông cửa của nhà tù thực dân, nơi mà có vẻ như có thể giữ giữ người chiến sĩ cách mạng, nhưng trong đó, tinh thần yêu nước vẫn đang rực cháy, tâm trí cứng cỏi vẫn bay cao cùng từng câu thơ trong tác phẩm 'Khi con tu hú' của Tố Hữu. Đặc biệt, với tình yêu mãnh liệt đối với thiên nhiên, nhà thơ đã tạo nên bức tranh thiên nhiên mùa hè ở xứ Huế, sôi động, phong phú và khao khát tự do như đang cháy lên qua sáu dòng thơ:

'Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'...

Bài thơ được viết trên con đường của nhà thơ hoạt động cách mạng và bị giam giữ tại nhà lao Thừa Phủ của Huế. Trong bức tranh đầy màu sắc, ta có thể nhận thấy tác giả truyền đạt nhiều cảm xúc qua nghệ thuật miêu tả sinh động. Bức tranh về thiên nhiên rực rỡ hiện lên rõ nét với việc sử dụng từ ngữ tinh tế như 'chín, ngọt', các từ chỉ màu sắc 'vàng, đào, xanh', và các từ miêu tả không gian 'rộng, cao' kết hợp với phong cách liệt kê, giúp người đọc hình dung bức tranh mùa hè với mùi vị, âm thanh, sắc màu phong phú và đa dạng. Ngoài ra, việc sử dụng thể thơ dân gian cũng giúp nhà thơ bày tỏ tâm trạng, khao khát tự do một cách dễ dàng.

Bức tranh về thiên nhiên nảy ra trong tâm hồn của thi nhân với đủ màu sắc, ánh sáng và âm thanh. Bức tranh đó thực sự sống động khi ta nghe đến:

'Khi con tu hú gọi bầy'

Âm thanh của 'tu hú' là biểu tượng của mùa hè khi cây phượng đang rực đỏ, hoa bằng lăng nở tím, cả góc trời báo hiệu ánh nắng chói lọi của mùa hạ. Tiếng 'tu hú' làm xao lạc tâm hồn thi nhân với khao khát tự do đang đốt cháy. Tuy nhiên, bức tranh về thiên nhiên không chỉ có tiếng chim 'tu hú' mà còn bao gồm cả âm thanh râm ran của những chú ve trong tán lá:

'Vườn râm dậy tiếng ve ngân'

Tất cả đều hòa quyện với tiếng sáo diều trên bầu trời xanh thẳm:

'Đôi con diều sáo lộn nhào từng không'

Không chỉ có âm thanh của 'tiếng tu hú', 'tiếng ve ngân', tiếng 'con diều sáo' di chuyển trên bầu trời mà bức tranh còn tràn ngập sắc màu tươi vui khi:

'Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần'

Cánh đồng lúa chín vàng mênh mông báo hiệu một mùa bội thu. Trong làn gió của mùa hè, nhà thơ ngửi thấy mùi hương quen thuộc của quê hương, mùi hoa quả chín ảnh hưởng đến khứu giác, khiến ta nhớ đến 'hương ổi' trong bài thơ 'Sang thu' của nhà thơ Hữu Thỉnh:

'Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se'

đánh dấu mùa thu đang gần. Với Tố Hữu, nhà thơ nhận ra mùi hương của quả chín đang báo hiệu một mùa hè đầy kỳ vọng. Không chỉ có màu vàng của lúa chín, bức tranh về thiên nhiên còn có màu vàng của cánh ngô, màu xanh hi vọng của bầu trời cao vút:

'Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao'.

Với tất cả tình yêu, nhà thơ đã vẽ nên bức tranh về thiên nhiên mùa hè sống động, tươi mới và hạnh phúc. Có lẽ nhà thơ là một người yêu thiên nhiên, yêu quê hương và đất nước đến cháy bỏng, nên mới có những trải nghiệm tuyệt vời như thế. 'Thơ ca là sự thăng hoa của cảm xúc'. Bởi vậy, bức tranh thiên nhiên ấy còn chứa đựng những nỗi lòng của thi nhân. Nhà thơ như muốn phá vỡ những sợi dây giam cầm để bước ra tự do, đến với thiên nhiên, để cảm nhận và hoà quyện với vẻ đẹp của đất trời. Có lẽ, tiếng chim 'tu hú gọi bầy', 'tiếng ve ngân' đã khiến tâm hồn nhà thơ nổi loạn như thế?

Với bút lông tinh tế, nhà thơ đã thành công trong việc tái hiện bức tranh thiên nhiên với đầy đủ màu sắc, hương vị và âm thanh. Bằng nghệ thuật miêu tả sinh động, từ vựng giản dị nhưng sắc nét cùng với phép liệt kê, nhà thơ đã tạo ra những ấn tượng khó phai trong tâm trí độc giả. Dòng thơ sôi nổi và hào hứng như thể đang hòa mình vào mùa hè đã làm cho chúng ta như bị cuốn hút bởi bức tranh thiên nhiên tươi đẹp đó.

Bức tranh thiên nhiên mùa hè qua bài thơ Khi con tu hú đã giúp chúng ta hiểu thêm về tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương của nhà thơ. Tình yêu và khao khát tự do đến nồng nàn. Bài thơ không chỉ đơn thuần là một tác phẩm văn học mà còn là khoảnh khắc đẹp trong tâm hồn người chiến sĩ cộng sản. Đó là những động đậy mãnh liệt với hơi thở của cuộc sống tự nhiên.

Tố Hữu, một nhà thơ lớn với ảnh hưởng sâu sắc trong văn hóa Việt Nam, để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong đó có Khi con tu hú - một trong những sáng tác đặc sắc được ông viết khi lưu trong nhà tù. Những năm tháng đau thương, khó khăn nhưng vẫn tràn đầy lạc quan và khao khát tự do.

Bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu gồm 10 câu, trong đó 6 câu đầu tập trung mô tả vẻ đẹp của mùa hè sắp đến.

“Khi con tu hú gọi bầy”

Âm thanh của tu hú, theo quan niệm dân gian, là điều bắt đầu của mùa hè - thời kỳ đầy ánh nắng và ấm áp. Tiếng tu hú quen thuộc vang lên từ nơi đâu đó, khơi dậy những cảm xúc sâu sắc trong tâm hồn nhà thơ, những cảm xúc khó diễn đạt, những ký ức tràn về.

“Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không”…

Tâm trí tác giả chìm đắm trong vẻ đẹp sống động và hấp dẫn của mùa hè, với màu vàng của lúa chín, âm thanh tràn ngập của tiếng ve chào đón mùa hè, tiếng sáo diều... Tất cả tạo nên bức tranh sống động, gợi lên nhiều cảm xúc cho những người trẻ. Tác giả chắc chắn là người yêu thiên nhiên, người có khả năng cảm nhận tinh tế mới có thể viết ra những bài thơ đầy hình ảnh và cuốn hút như vậy.

Trong 6 câu thơ đầu, tác giả đã mô tả lại những hình ảnh thân thuộc của mùa hè thông qua phong cách mô tả cảnh, vô cùng sinh động với nhiều từ ngữ đầy hình ảnh. Tất cả đều thể hiện vẻ đẹp của mùa hè - mùa của tuổi trẻ và khao khát tự do.

Những hình ảnh mùa hè được tác giả vẽ nên, cùng với hiện thực của việc bị giam giữ trong ngục tối, đã thể hiện sự khao khát mãnh liệt, mong muốn tự do của tuổi trẻ, điều này cũng là vẻ đẹp trong tâm hồn của chính nhà thơ.

Trong lòng ngục tù, chiến sĩ đó hồi tưởng tiếng ve rộn và sân bắp trải nghiệm đầy màu sắc của cuộc sống bên ngoài. Hình ảnh này không chỉ là âm thanh và màu sắc của thực tại, mà còn là khát khao, mong ước đắm chìm trong đó. Đèn sáng của thiên nhiên và bầu trời trong xanh có lẽ là điều xa xỉ trong tâm hồn nhà thơ ở chốn lao tù. Ánh sáng này, cùng tiếng ve ngân, kết hợp với hình ảnh 'đôi con diều sáo lộn nhào từng không', biểu tượng cho sự tự do và tung hoành giữa thiên nhiên.

Tâm hồn yêu thiên nhiên, hòa mình vào đó và mong đợi được sống tự do trong thiên nhiên là điều cần thiết để nhà thơ có thể vẽ nên bức tranh thiên nhiên tươi mới, đầy sức sống và rộn ràng như vậy. Thiên nhiên hiện ra với vẻ đẹp tuyệt vời và mơ mộng không chỉ là do nhà thơ nhìn thấy mà còn là do ông tưởng tượng qua hình ảnh của tiếng ve hót gọi bầy. Nhà thơ sử dụng giác quan của mình để nghe, ngửi và cảm nhận mọi âm thanh, đường nét màu sắc của mùa hè.

Tố Hữu, nhà thơ với tầm ảnh hưởng sâu sắc đối với văn học Việt Nam, để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong đó 'Khi con tu hú' là một biểu tượng. Bài thơ được sáng tác trong những ngày lao tù, trong hoàn cảnh khó khăn nhưng không thể kìm chân tâm hồn lạc quan và khao khát tự do của ông.

Mở đầu bài thơ, nhà thơ vẽ một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp của mùa hè bằng sáu câu thơ đầu:

“Khi con tu hú gọi bầy

…

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không…”

Không có điều gì quá bất ngờ, vì đó là cảnh mùa hè quen thuộc ở miền quê Việt Nam. Tiếng tu hú gọi bầy là mùa hè đã đến, mùa màng đang tới, và trái cây chín muồi theo quy luật tự nhiên. Tiếng chim gọi bầy như lời mời mùa, mang đến sự náo nức, hạnh phúc trong đất trời và trong tâm hồn người nghe. Tiếng tu hú làm sống lại cây cỏ, tạo nên cảnh vật sống động, lúa đang chín và trái cây ngọt dần. Nhà thơ Tố Hữu lồng ghép tâm tư của mình vào trong câu thơ, đưa người nghe đến gần hơn với cảnh vật, gắn bó với tình yêu thiên nhiên và lòng yêu đời của ông.

“Vườn râm dậy tiếng ve ngân…

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào”

Mùa hè hiện lên rực rỡ, với màu vàng của lúa chín, màu của trái cây cùng với âm thanh rộn ràng của tiếng ve. Trong tù đen tối, nhà thơ nhớ về tiếng ve và hình ảnh sân bắp phơi đầy, thèm muốn cuộc sống bình thường ngoài kia. Trong ngục tối, ánh sáng của thiên nhiên và bầu trời trở thành điều xa xỉ, nhưng nhà thơ đã tạo ra một bầu trời tươi đẹp riêng:

“Trời xanh càng rộng càng cao…

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không”

Hình ảnh diều sáo lộn nhào giữa không trung biểu tượng cho khát vọng bay cao, tự do, hòa mình vào thiên nhiên đất trời. Tiếng sáo diều vang lên cao, rạo rực như trái tim của người thanh niên Tố Hữu, chứa đựng tâm hồn yêu thiên nhiên và mong muốn sống trong đó. Để tạo ra bức tranh đó, nhà thơ đã sử dụng giác quan của mình, từ việc nghe, ngửi, nhìn để cảm nhận mọi âm thanh, màu sắc và đường nét của mùa hè.

Chỉ với sáu câu thơ đầu bài thơ “Khi con tu hú”, nhà thơ Tố Hữu đã vẽ nên một cảnh thiên nhiên yên bình đặc trưng của làng quê Việt Nam. Bức tranh thiên nhiên trong tâm hồn nhà thơ đã phản ánh sự khao khát tự do cháy bỏng trong ngục tối.

Trong những thời kỳ nô lệ đau thương của quê hương, nhiều chiến sĩ trung kiên của cách mạng Việt Nam đã phải trải qua những ngày tháng giam giữ trong nhà tù của thực dân. Tuy nhiên, từ bóng tối của những tường giam vẫn vang lên những bản thơ, tỏ ra sự đam mê và khát khao với cuộc sống. Bài thơ “Khi con tu hú” của Tố Hữu là một trong những bản thơ đó. Sáu câu thơ đầu tiên của bài thơ là một bức tranh sinh động về phong cảnh thiên nhiên, thể hiện sự phồn thịnh, sôi động và tình yêu đời mãnh liệt của chiến sĩ cộng sản trẻ:

Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần.

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...

Bài thơ 'Khi con tu hú' được sáng tác vào tháng 7 năm 1939, khi nhà thơ đang bước vào con đường hoạt động cách mạng và bị đối phương bắt giam tại nhà tù Thừa Thiên - Huế (Tố Hữu bị bắt vào tháng 4-1939, khi mới 19 tuổi). Bài thơ thể hiện tâm trạng áp đặt của những thanh niên cộng sản trẻ tuổi đầy nhiệt huyết, bị giam cầm giữa bốn tường ngục lạnh lẽo. Tâm trạng này trở nên buồn chán hơn khi nhà thơ hướng tâm hồn mình về bầu trời tự do ở bên ngoài.

Giữa tháng hè cháy bỏng, giữa sự yên bình đáng sợ của nhà tù, âm thanh tu hú vang lên gọi bầy:

“Khi con tu hú gọi bầy”

Trong tiềm thức của người Việt Nam, tiếng tu hú như là tiếng kêu của mùa hè: 'Tu hú kêu, tu hú kêu, hoa phượng nở, hoa gạo đỏ ước mơ và hi vọng...'. Đó là mùa hạ với ánh nắng chói chang và những sắc màu tươi sáng của thiên nhiên. Tiếng tu hú quen thuộc đột ngột vang lên, khơi dậy trong tâm hồn của thanh niên trẻ đang nổi loạn những ước mơ, những khát vọng nhưng lại bị mắc kẹt trong tình trạng mất tự do, và cảm xúc về một mùa hè ngập tràn màu sắc và niềm vui.

Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần.

Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...

Mùa hè hiện ra trong tâm hồn người tù rất sôi động, màu sắc hài hòa với âm thanh sống động. Đó là màu vàng rực rỡ của lúa chín, sắc đỏ tươi của trái ngọt, màu vàng tươi của ngô, sắc đào tươi của nắng, màu xanh thẳm của bầu trời... tiếng ve ngân râm ran, tiếng sáo diều bay cao... Ôi, quá đẹp! Quá phấn khích! Chỉ cần hồi tưởng, lòng đã bồi hồi, khao khát bay lên đỉnh trời hòa mình vào không gian tư do, mà nhảy múa hát ca. Tác giả đã mô tả một bức tranh mùa hè sống động và tươi tắn với những từ ngữ giản dị nhưng giàu hình ảnh, gợi cảm. Nếu không có mối liên kết mạnh mẽ với cuộc sống, không có khao khát tự do mãnh liệt, không có tâm hồn nhạy cảm và trí tưởng tượng phong phú, nhà thơ sẽ không thể tạo ra những câu thơ tuyệt vời như thế....

Đoạn thơ sử dụng nghệ thuật mô tả cảnh rất sinh động, chi tiết và gợi cảm, những từ ngữ được lựa chọn có giá trị tạo hình. Đặc biệt, việc sử dụng phép liệt kê tạo ra những ấn tượng tráng lệ về một mùa hè phong phú, sôi động và đầy ước mơ và khát vọng của tuổi trẻ.

Hình ảnh thiên nhiên mùa hè hiện ra trong tâm hồn nhà thơ ở trong cánh lao tù đó thực sự là biểu hiện của niềm khao khát tự do cháy bỏng không thể kiềm chế. Đoạn thơ đã cho chúng ta thêm cái nhìn sâu sắc về cái đẹp trong tâm hồn của người thanh niên cộng sản trẻ. Những chiến sĩ hy sinh vì lý tưởng cao quý đó cũng sở hữu một thế giới nội tâm phong phú, đầy sức sống và liên kết chặt chẽ với quê hương ruộng đồng.