Đánh giá tổng quan
I. Giới thiệu
- Thảo luận về Chế Lan Viên: nhà văn được biết đến với sự sáng tạo độc đáo, tri thức phong phú và tư duy sâu sắc.
- Giới thiệu bài thơ Con cò: Bài thơ sử dụng ngôn ngữ dân gian với hình ảnh lôi cuốn đã khen ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru trong cuộc sống con người.
- Nêu vấn đề chính: hình ảnh con cò trong bài thơ.
II. Nội dung chính
1. Sự xuất hiện của con cò theo âm điệu lời ru từ tuổi thơ đến tuổi trưởng thành, là biểu tượng cho cuộc sống nông thôn của mẹ
- “Con còn bế trên tay….đang bay”: lời thơ đầy tình cảm của mẹ với con, con còn ở với con từ khi còn nhỏ bé trong lời ru của mẹ.
- Con cò bay la…Đồng Đăng”: Hình ảnh con cò tái hiện cuộc sống trước kia từ làng quê đến thành phố => con cò là biểu tượng của quê hương, của đất nước.
- “Con cò ăn đêm…Cò sợ xáo măng”: Hình ảnh con cò trong lời ru con không chỉ là biểu tượng của quê hương mà còn là biểu tượng cho những người nông dân, những người phụ nữ …vất vả làm việc để kiếm sống.
- “Ngủ yên!...phân vân”: “Cánh cò” trong bài hát của mẹ đến với con khi con còn chưa hiểu được, nhưng có thể con sẽ cảm nhận được giai điệu ngọt ngào và tình yêu thương che chở của mẹ.
⇒ Sử dụng sáng tạo hình ảnh, giai điệu ca dao dân ca => những câu ca dao in sâu vào tâm hồn thơ thơ của con.
2. Hình ảnh con cò trong tiềm thức của con và theo con suốt cuộc đời
- Hình ảnh cò đến với tiềm thức của con qua lời ru của mẹ “Cò đứng quanh nôi…đắp chung đôi”: Cò gần gũi, gắn bó với con từ thuở trong nôi.
- Cò theo con trên từng bước đường đời:
+ “Mai khôn lớn con theo cò đi học”: Cò trở thành bạn đồng hành trên con đường học của con.
+ Cò còn “theo gót đôi chân”, không rời xa, con sẽ làm “thi sĩ”, cánh cò sẽ tiếp tục gắn bó với con miệt mài không nghỉ, không xa rời.
⇒ Thành ngữ, cấu trúc câu, sử dụng nhiều câu cảm thán => Cò thực sự trở thành một người bạn đồng hành từ khi con còn nằm trong nôi đến khi con trưởng thành.
⇒ Hình ảnh cánh cò đi theo con là biểu tượng cho người mẹ, cho tình mẹ luôn ở bên, che chở con trên hành trình dài rộng của cuộc đời.
3. Ý nghĩa của lời ru qua hình ảnh con cò, con cò là biểu tượng cho tình mẫu tử
- Hình ảnh “con cò” được nhấn mạnh ở ý nghĩa biểu tượng, cò là biểu tượng cho tấm lòng của người mẹ “dù ở gần con…cò mãi yêu con”.
- Từ sự thấu hiểu tâm hồn của người mẹ, nhà thơ tóm tắt luật lệ của tình cảm: “Con dù lớn vẫn là con của mẹ… vẫn theo con”.
⇒ Từ ngữ “dù”, “vẫn” nhấn mạnh sự gắn bó vững chắc của tình mẫu tử.
- Phần kết quay trở lại với âm hưởng lời ru và tóm tắt hình tượng con cò trong những lời ru ấy.
⇒ Ý nghĩa của lời ru: Lời ru tự nhiên truyền đến con, qua lời ru con cảm nhận được tất cả những điều gần gũi thanh bình của quê hương, cũng như cảm nhận được tấm lòng rộng lớn của người mẹ, lời ru làm cho tâm hồn con trở nên hoàn thiện để con biết yêu thương và trân trọng những giá trị tốt đẹp.
III. Tổng kết
- Tóm tắt những nét tiêu biểu nghệ thuật và thành công trong biểu hiện nội dung của tác phẩm.
- Mở rộng quan điểm: Đưa ra suy nghĩ cá nhân về tình mẹ trong cuộc sống.
Phê phán sáng tạo của Chế Lan Viên
Khi nhắc đến Chế Lan Viên, người ta thường nghĩ đến một nhà thơ sâu sắc triết lý. Và tinh thần triết học đó được thể hiện rõ ràng, rõ ràng trong bài thơ 'Con cò'. Nhà thơ sử dụng ngôn ngữ dân gian với hình ảnh lôi cuốn đã khen ngợi tình mẹ và ý nghĩa của lời ru trong cuộc sống con người. Bài Con cò mang âm điệu đồng dao, nhịp thơ và giọng thơ thấm vào hồn ca dao, dân ca một cách đằm thắm, nhẹ nhàng. 51 câu thơ tự do, câu ngắn nhất 2 chữ, câu dài nhất 8 chữ, đan xen, kết chuỗi thành lời ru ngân nga, ngọt ngào, biểu hiện tình thương và ước mơ của người mẹ hiền đối với con thơ!
Ở đoạn thơ đầu tiên, người mẹ hiền bế con thơ trên tay, cất lời ru bài “Con cò bay lả bay la... Con cò mà đi ăn đêm...” Nhìn con thơ 'Con còn bế trên tay - Con chưa biết con cò', mà lòng mẹ dào dạt tình thương. Mẹ thương con cò trong ca dao lận đận; mẹ dành cho con bao chăm chút yêu thuơng. Con được sống yên vui hạnh phúc trong lòng mẹ:
Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn,
Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.
Mẹ đã dành cho con thơ tất cả. Cánh tay dịu hiền của mẹ. Lời ru câu hát êm đềm của mẹ. Dòng sữa ngọt ngào của mẹ. Những hoán dụ nghệ thuật ấy đã hình tượng tình mẫu tử bao la. Nhịp thơ cũng là nhịp võng, nhịp cánh nôi nhẹ đưa, vỗ về:
Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!
Cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng!
Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân.
Con chưa biết con cò, con vạc
Con chưa biết những cành mềm mẹ hát
Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.
Điệp ngữ 'ngủ yên', 'con chưa biết'và 'con cò' láy đi láy lại nhiều lần làm cho giọng thơ trở nên đầm ấm, ngọt ngào, thiết tha dìu dịu.
Đoạn 2; mẹ ru con ngủ yên, ngủ ngon: ' Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!'. Ngắm nhìn con thơ mà lòng mẹ dào dạt mong ước. Con sẽ lớn khôn, con đến trừơng đi học.
Con khôn lớn, con theo cò đi học,
Cánh trắng cò bay theo gót đôi chân.
Mai sau lớn lên con sẽ làm thi sĩ. Cuộc đời con nhiều sáng tạo, mải miết chuyên cần bay hoài không nghỉ. Hình ảnh cánh cò trắng bay... thể hiện ước mơ đẹp của mẹ hiền về cuộc đời tương lai của con. Con sẽ nối chí cha. Một câu hỏi khẽ thốt lên trong lòng mẹ hiền:
Lớn lên, lớn lên, lớn lên...
Con làm gì?
Con làm thi sĩ!
Cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ
Trước hiên nhà
Và trong hơi mát câu văn...
Đoạn thơ cuối, tiếng ru con, tiếng hát của mẹ hiền cất lên dào dạt, mênh mang. Mẹ nghĩ về cuộc đời của con mai sau, và tình thương yêu của mẹ. Như một lời nguyền của mẹ:
Dù ở gần con
Dù ở xa con
Lên rừng xuống bể,
Cò sẽ tìm con
Cò mãi yêu con
Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.
Chữ 'dù', chữ “ vẫn” được điệp lại, ý thơ được khẳng định, tình mẫu tử bền chặt, sắt son. Có gì cao hơn núi, có gì sâu hơn biển, và có gì bao la bằng lòng mẹ thương con.
Phần cuối, lời thơ thấm đượm chất triết lí trữ tình. Nghĩ về con cò trong ca dao, nghĩ về cuộc đời con mai sau, người mẹ nghĩ về thân phận, số phận những con cò nhỏ bé, đáng thương trong cuộc đời:
À ơi!
Một con cò thôi,
Con cò mẹ hát
Cũng là cuộc đời
Vỗ cánh qua nôi.
Phải chăng người mẹ hiền đang bâng khuâng về câu hát: 'Có xáo thì xáo nước trong - Đừng xáo nước đục đau lòng cò con ?” Thác trong còn hơn sống đục, ấy là ý vị cuộc đời đáng thương, đáng trọng xưa nay.
Bài thơ Con cò là một bài thơ có đề tài nhỏ nhưng mang ý nghĩa sâu sắc: ca ngợi tình mẹ bao la, nói lên tình thương cuộc sống. Rất nhân hậu và nhân tình.