Buzz
Đề bài
Đánh giá của bạn về hai đoạn thơ dưới đây:
“…Bên bờ sông Đuống
Vùng quê chúng ta, hương lúa nếp thơm phức
Bức tranh Đông Hồ, gà, lợn, những đường nét tươi sáng
Màu sắc dân tộc rực rỡ trên giấy điệp…”
(Bên kia sông Đuống – Hoàng Cầm, Ngữ văn12, Nâng cao, tập 1, NXB Giáo dục, 2008, tr.72)
“…Những người vợ nhớ chồng vẫn góp phần cho Đất nước những ngọn núi Vọng Phu
Đôi vợ chồng hạnh phúc tạo ra hòn Trống Mái
Vết bước của Thánh Gióng qua, còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi hợp lực xây dựng đất Tổ Hùng Vương
Những con rồng yên lặng góp phần làm cho dòng sông trở nên xanh thẳm
Các học sinh nghèo góp phần cho đất nước bằng núi Bút và non Nghiên
Con cóc, con gà quê hương cùng đóng góp tạo nên vẻ đẹp của Hạ Long
Những người dân đã góp phần để Ông Đốc, ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm trở thành những cái tên nổi tiếng
Và ở bất kỳ nơi nào trên ruộng đồng, dốc, bãi
Không phải với hình dạng, một ao ước hay một lối sống của ông cha…”
(Đất nước, trích chương V trường ca Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm,SGK Ngữ văn 12, Nâng cao, tập 1,NXB Giáo dục, 2008, tr.117)
Giải thích chi tiết
1. Tổng quan
- Chủ đề về quê hương, đất nước luôn là một đề tài quan trọng trong văn học Việt Nam. Nhiều tác phẩm đã thể hiện sâu sắc tình yêu quê hương, niềm tự hào dân tộc của các nhà văn.
Giới thiệu hai tác phẩm: Trong một đêm ở Việt Bắc năm 1948, Hoàng Cầm viết bài thơ Bên kia sông Đuống khi nghe tin quê hương bị giặc tàn phá. Trong những ngày chiến đấu ở Trị Thiên năm 1971, Nguyễn Khoa Điềm sáng tác trường ca Mặt đường khát vọng, trong đó có chương V - Đất Nước. Cả hai tác phẩm được coi là những thành tựu nổi bật trong thơ ca Việt Nam hiện đại.
2. Phân tích:
a. Trích đoạn thơ từ Bên kia sông Đuống:
- Bài thơ Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm thể hiện tình cảm nhớ nhung về quê hương trong quá khứ và lo lắng về tương lai đau buồn. Phần trích đoạn này nằm ở đầu bài thơ, phản ánh niềm hạnh phúc, tự hào về quê hương Kinh Bắc tươi đẹp, trù phú, và có nền văn hóa truyền thống phong phú.
- Câu thơ “Bên kia sông Đuống” mở ra một góc nhìn sâu xa trong tâm trí. Có vẻ như nhà thơ đang ở nơi tự do này, nhưng nhìn về phía bên kia, nơi quê hương đang chịu sự chiếm đóng của giặc, từ đó đẩy lùi những kí ức về quê hương Kinh Bắc xưa kia, những kí ức về những thời kỳ thanh bình.
- Trong 3 câu tiếp theo, quê hương được mô tả một cách tổng quát và cụ thể. Cuộc sống vật chất được biểu hiện qua hương vị của lúa nếp thơm ngon. Cuộc sống tinh thần được thể hiện qua nét văn hóa đặc trưng: Tranh Đông Hồ.
Ở hai câu thơ về tranh Đông Hồ, tác giả đã nổi bật tính dân gian, bản sắc dân tộc của tranh Đông Hồ từ chủ đề, ý nghĩa cho đến màu sắc, chất liệu độc đáo. Các từ “tươi trong, sáng bừng” không chỉ diễn đạt mà còn gợi cảm. Cụm từ “màu dân tộc” mang ý nghĩa sâu sắc (đại diện cho chất liệu và màu sắc của quê hương, đất nước. Đồng thời, cũng biểu hiện sự quen thuộc trong đời sống hàng ngày và nghệ thuật vẽ dân gian, tạo ra sự đặc biệt cho bản sắc dân tộc).
b. Trích đoạn thơ từ bài Đất Nước:
- Trong trường ca Mặt đường khát vọng, tác giả mô tả sự thức tỉnh của thanh niên ở các thành phố miền Nam, nhận biết rõ sự xâm lược của đế quốc Mĩ, và hướng tới nhân dân, đất nước, nhận thức về trách nhiệm của thế hệ mình, và tham gia vào cuộc đấu tranh cùng với toàn dân tộc. Đoạn thơ được trích từ phần đầu của chương V.
- Tư tưởng “Đất Nước của Nhân dân” định hình cách nhìn của nhà thơ về các khía cạnh địa lý, lịch sử, văn hóa của đất nước.
- Tám câu đầu tiên: Tác giả cảm nhận về đất nước qua các địa danh, thắng cảnh. Những địa danh, thắng cảnh này gắn liền với cuộc sống, số phận, bản tính của nhân dân, được cảm nhận thông qua tâm trí của họ. Các hình ảnh, cảnh vật này gợi lên những tư duy, liên tưởng, ảo tưởng: núi Vọng Phu, hòn Trống Mái (tình bạn thân thiết, sâu sắc), Thánh Gióng (sức mạnh kiên cường, không khuất phục), núi Bút non Nghiên (tinh thần học hỏi truyền thống)…..Nhờ đó, hình ảnh của Đất Nước hiện ra gần gũi và linh thiêng.
- Trong trích đoạn thơ này, tác giả sử dụng các yếu tố văn hóa dân gian để diễn đạt về đất nước. Điều này cũng thể hiện sâu sắc tư tưởng về đất nước trong tâm hồn của nhân dân, thể hiện trong sáng tạo của nhà thơ.
Hai dòng cuối tăng thêm tính trừu tượng cho bài thơ: Sự đồng nhất giữa dân tộc với quê hương. Dân tộc là những người đã tạo lập, đã ghi dấu ấn của cuộc sống lên mỗi ngọn núi, dòng sông, miền đất này.
3. So sánh:
a. Điểm tương đồng:
- Cả hai trích đoạn thơ đều thể hiện cảm nhận về quê hương, đất nước thông qua các địa danh, hình ảnh, cảnh vật cụ thể, gợi lên nhiều liên tưởng; qua mạch nguồn, bản sắc văn hóa dân gian, dân tộc.
- Cả hai cách cảm nhận trong hai trích đoạn thơ đều nổi bật truyền thống văn hóa, tâm hồn của con người Việt Nam, thêm sâu thêm niềm tự hào về nhân dân, đất nước.
b. Sự khác biệt:
- Trích đoạn thơ từ Bên kia sông Đuống nhấn mạnh vào một miền quê cụ thể với tình yêu quê hương tha thiết: tình yêu đất nước nảy sinh từ tình yêu sâu đậm đối với quê hương của bản thân. Trong khi đó, trích đoạn thơ từ Đất Nước nói về nhiều vùng quê với tư duy sâu sắc: đất nước thuộc về nhân dân.
- Trích đoạn thơ từ Bên kia sông Đuống thể hiện sự nhạy cảm của nghệ sĩ trong việc cảm nhận vẻ đẹp riêng của quê hương. Trong khi đó, trích đoạn thơ từ Đất Nước thể hiện sự tư duy sắc bén của tác giả trong việc cảm nhận các cảnh vật, địa danh... có tính khái quát cao về dân tộc, đất nước.
Chính những nét cảm nhận riêng biệt đã tạo nên sức hút, sức lôi cuốn của từng bài thơ cũng như sự phong phú, đa dạng của thơ viết về quê hương, đất nước.
