Buzz
Cán bộ, nhân dân cần phải liên kết chặt chẽ với ruộng đất, nâng cao sản xuất, đồng thời sẵn sàng tham gia vào cuộc chiến bảo vệ căn cứ. Bài thơ là lời ru của những em bé dân tộc Tà-ôi lớn lên trên lưng mẹ trong vùng chiến khu Trị - Thiên trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ.
Hình ảnh người mẹ Tà-ôi trong bài thơ, qua từng đoạn thơ với từng khúc hát ru, thể hiện rõ hoàn cảnh và công việc cụ thể của mẹ.
Trong khúc đầu tiên, người mẹ hiện ra với hình ảnh mảnh mai, mệt mỏi với công việc giã gạo để nuôi bộ đội. Mẹ gầy, nhưng vẫn mang trên vai trọng trách nuôi con. Câu thơ: “Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối” thực sự đầy xúc động. Mẹ gầy vì công việc nuôi bộ đội chống giặc. Mẹ gầy vì muốn con mau lớn. Nhưng trái tim mẹ vẫn hát về tương lai:
“Mai sau con lớn vung chày lún sân”
Trong khúc ru thứ hai, mô tả công việc của mẹ lên núi trỉa bắp. Câu thơ: “Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ” tạo ra sự đối lập nổi bật giữa hình ảnh mẹ với công việc vất vả. Núi lớn, đất rộng, nhưng sức của mẹ có hạn. Trên lưng mẹ, con vẫn ngủ say:
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”
Hình ảnh “Mặt trời” trong câu thơ sau được hiểu biết (ẩn dụ): Cu Tai là mặt trời của mẹ. Con là tất cả của mẹ, là lý tưởng, là hy vọng của mẹ. Mẹ mơ ước về con:
“Mai sau lớn lên phát mười Ka-lưi”
Ở khúc thứ ba, lời ru quyết liệt, mạnh mẽ, bởi “giặc Mỹ đến tấn công”, buộc chúng ta phải rời bỏ suối, rời khỏi ruộng “Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối”. Mẹ phải dọn đi, đi qua rừng, tham gia vào cuộc chiến. Mẹ đến chiến trường, con vẫn trên lưng:
“Từ trên lưng mẹ em đi đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trương Sơn”
Trong biển lửa của chiến tranh, mẹ mơ ước: “Mai sau con lớn trở thành người tự do”.
Ba khúc hát ru cũng là ba đoạn thơ mô tả công việc và tình cảm của mẹ trong chiến khu gian khổ, người mẹ Tà-ôi trong bài thơ vẫn thương con và cũng yêu thương làng quê, tổ quốc, bộ đội và mong ước cho đất nước độc lập, tự do.
Lời ru liên quan đến tình yêu thương con sâu sắc của người mẹ dân tộc Tà-ôi.
Lời ru thầm lặng về những điều đang xảy ra trong thực tại mà đứa trẻ chưa thể hiểu:
“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội……….Lưng đưa nôi và tim hát thành lời”
Lời ru theo nhịp giã gạo, mỗi câu bị ngắt nhịp làm hai như theo nhịp chày, nhịp thở. Hai mẹ con cùng chung một nhịp, mẹ làm việc, con ngủ say “Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng”. Hai từ “Nghiêng” đứng trong một câu thơ thể hiện sự say mê của mẹ cùng với giấc ngủ của bé. Mẹ lao động trong hiện tại, nhưng lời ru của mẹ vươn xa đến tương lai. “Mai sau con lớn vung chày lún sân!
Lời ru khi trỉa bắp trên núi Ka-lưi, vẫn theo nhịp “chọc lỗ” trỉa bắp nhưng hình ảnh lúc này tập trung vào sự đối lập “Lưng núi to- lưng mẹ nhỏ” và tương phản “Mặt trời của bắp- mặt trời của mẹ”, toát lên tình thương không biên giới của người mẹ nghèo vẫn yêu thương con, yêu thương cách mạng, “mặt trời của mẹ em nằm trên lưng” người mẹ vừa chịu đựng cái nóng vừa yêu thương.
Lời ru của mẹ không chỉ hướng vào hiện tại mà còn nhắm đến tương lai:
“Ngủ ngoan A-kay ơi, ngủ ngoan A-kay hỡi…….Mai sau con lớn phát mười Ka-Lưi”
Khi dọn đi, trong lời ru thứ ba, nhịp thơ vẫn ngắt đôi, mỗi dòng theo bước chân nhưng lời thơ sắp xếp theo kiểu hùn điệp, đuổi nhau, khẩn trương:
“Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng…………….Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn”.
Tương tự như đoạn thơ trước, lời ru của mẹ nhắm vào tổ quốc, hướng tới tương lai chiến thắng”
“ Ngủ ngoan A-kay ơi, ngủ ngoan A-kay hỡi…….Mai sau con lớn trở thành người tự do”.
