Đánh giá về quê hương và nghệ thuật biểu hiện trong trích đoạn từ Đất Nước - Nguyễn Khoa Điềm

     Đất nước luôn là nguồn cảm hứng vô tận của văn chương và thơ ca. Mỗi nhà văn, nhà thơ đều cảm nhận và thể hiện về đề tài này theo cách riêng, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong văn học. Trong thơ ca hiện đại, mỗi bài thơ về đất nước đều có một bản sắc riêng, mang đậm phong cách của tác giả. Trong trích đoạn “Đất nước” từ bài thơ Mặt đường khát vọng, Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện sự cảm nhận toàn diện về đất nước, từ lịch sử, văn hóa đến cuộc sống hàng ngày. Đoạn thơ không chỉ trữ tình mà còn sâu sắc, đầy tư duy, với một giọng thơ tha thiết và trang nghiêm, thể hiện đặc trưng riêng của tác giả.

     Trong trích đoạn này, Nguyễn Khoa Điềm đã diễn đạt cảm xúc và suy tư về đất nước dưới dạng trò chuyện, kể chuyện tình cảm một cách tự do, nhưng thực tế, ông đã cảm nhận đất nước một cách toàn diện, tập trung vào nhiều khía cạnh.

     Tác giả thể hiện và suy tư về đất nước qua nhiều thời kỳ lịch sử - từ quá khứ đến hiện tại và nhìn về tương lai.

     Đất nước đã trải qua một quá trình phát triển suốt hàng ngàn năm lịch sử, tồn tại trong cuộc sống hàng ngày của nhân dân, trong những sinh hoạt, hình ảnh thân quen của cuộc sống nhân dân:

Khi chúng ta trưởng thành, Đất Nước đã ở đó.

Đất Nước tồn tại trong những câu chuyện 'ngày xửa ngày xưa' mà mẹ thường kể.

 Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu mà bà ăn ngày nay.

Đất Nước lớn lên khi nhân dân biết trồng cây mà đánh đuổi kẻ thù.

     Khi nhớ về lịch sử của đất nước, tác giả không chỉ nhắc lại các triều đại, các vị vua anh hùng, mà còn nhấn mạnh vai trò công lao của những người dân không danh tiếng, nhưng đã đóng góp rất nhiều vào việc xây dựng và bảo vệ đất nước:

Khi có kẻ thù đến, người con trai ra chiến đấu.

Người con gái quay về nuôi con cùng chồng.

Khi giặc đến, cả nhà phụ nữ cũng đánh địch.

Nhiều người đã trở thành anh hùng.

Nhiều anh hùng, cả anh và em đều nhớ.

Nhưng em có biết không?

Có bao nhiêu người phụ nữ, người đàn ông

Trong bốn nghìn tầng lớp như chúng ta, đều cùng tuổi.

Họ đã sống và đã chết.

Giản dị và bình thản.

Không ai nhớ mặt, không ai ghi tên.

Nhưng họ đã tạo nên Đất Nước.

     Tác giả khẳng định nhân dân ta không chỉ giữ vững đất nước mà còn sáng tạo ra những giá trị vật chất và tinh thần:

Đất Nước bắt đầu từ miếng trầu bà ăn ngày nay.

Đất Nước lớn lên khi nhân dân biết trồng cây mà đánh đuổi kẻ thù.

Tóc mẹ luộc sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay, muối mặn

Cái gậy, cái cột thành tên

Hạt gạo phải một nắng hai sương, xay, giã, giần, sàng

Đất Nước tồn tại từ ngày ấy...

     Đất nước còn là không gian cụ thể, nơi sinh sống của cả một cộng đồng dân tộc. Không gian đó được hình thành từ lâu với các truyền thuyết về nguồn gốc của tổ tiên:

Thời gian dài đằng đẵng.

Không gian rộng lớn.

Đất Nước là nơi mọi người tụ họp.

Đất là nơi chim về.

Nước là nơi rồng ở.

Lạc Long Quân và Âu Cơ

Đẻ ra dân tộc ta trong cái vỏ trứng.

     Đất nước còn là không gian quen thuộc, gần gũi, thiết tha trong cuộc sống hàng ngày của mỗi người chúng ta, rất bình dị và đầy tình cảm:

Đất là nơi tôi đi học.

Nước là nơi em tắm.

Đất Nước là nơi tôi hẹn hò.

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ.

     Tư tưởng 'Đất nước của nhân dân' được thể hiện bằng những hình ảnh, chi tiết cụ thể. Mỗi hình ảnh đều gợi nhớ những truyền thống của dân tộc, những sinh hoạt của nhân dân đậm chất thơ:

Những người phụ nữ nhớ chồng vẫn góp phần xây dựng Đất Nước như những ngọn núi Vọng Phu.

Cặp vợ chồng yêu nhau góp phần xây dựng hòn đảo Trống Mái.

Gót chân của Thánh Gióng đi qua còn lại trăm ao đầm.

Chín mươi chín con voi góp phần xây dựng đất nền của Hùng Vương.

     Mỗi địa danh trên đất nước đều gắn với những tên tuổi bình dân nổi tiếng: Những người dân góp tên Ông Đốc, ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm.