Danh sách 10 bài thơ đặc sắc về Bác Hồ

Con từ miền Nam ra thăm lăng Bác
Thấy hàng tre xanh rờn trong sương sớm
Ôi! Hàng tre xanh màu Việt Nam
Giữa bão táp mưa sa, vẫn đứng hiên ngang.

Ngày qua ngày mặt trời tỏa sáng trên lăng
Nhìn thấy một mặt trời đỏ rực trong lăng
Ngày qua ngày dòng người lặng lẽ đi qua
Đem hoa dâng Bác mùa xuân thứ bảy mươi chín…

Bác nằm yên trong giấc ngủ bình lặng
Giữa ánh trăng dịu nhẹ và thanh bình
Biết rằng trời xanh mãi mãi vĩnh hằng
Mà sao lòng vẫn đau nhói trong tim.

Khi trở về miền Nam lòng dâng lệ
Muốn hóa thành chim hót quanh lăng Bác
Muốn thành đóa hoa tỏa hương gần gũi
Muốn là cây tre trung kiên ở nơi đây…

Chú thích

Nhà thơ Viễn Phương, với bài thơ Viếng lăng Bác, đã diễn tả tình cảm sâu sắc của nhân dân miền Nam và gửi gắm niềm kính trọng vĩnh cửu dành cho Bác Hồ, được viết trong thời khắc tháng chín năm 1969. Bài thơ không chỉ diễn tả cảm xúc của cuộc viếng thăm mà còn bày tỏ lòng thành kính và lòng biết ơn đối với một người vĩ đại.

“Trăng đến cửa sổ đòi thơ”
Bác vừa chợp mắt, xin hãy chờ trăng!

Chúng ta hãy bước đi thật nhẹ nhàng
Trăng ơi, hãy lặng lẽ cúi đầu…
Bác có bao giờ ngủ yên đâu
Giờ Bác ngủ, chúng ta canh chừng giấc ngủ.

Hỡi mọi người, đừng rời khỏi đội ngũ
Đi dọc hàng, tiến lên thật lặng lẽ
Đừng khóc òa, hãy bước thật nhẹ
Bác Hồ vừa chợp mắt nghỉ ngơi.

Bác nằm đó trong bộ ka-ki giản dị
Chưa kịp thay đổi, vừa lăn ra nằm.
Nếu không lầm, Bác vừa đi thăm
Một xóm thợ, xem nơi ăn chốn ở…
Nhưng không phải vậy – khi ta nhìn kỹ
Trên má Bác còn in dấu nụ hôn
Các cháu bé lớp học đầu thôn
Được Bác thăm, Bác cho bá cổ…

Hỡi mọi người, cắn chặt môi, hãy cố gắng
Đừng để tiếng nấc làm động lòng Bác.
Bác Hồ vừa chợp mắt ngủ đó thôi
Trước giường Bác, ta đứng nghẹn ngào nhìn
Mái tóc Bác hòa với màu gối trắng
Râu Bác bạc trắng, hòa với màu trắng,
Ta muốn làm đứa trẻ vuốt râu Bác
Từng sợi bạc mòn mỏi sương, gió, nắng.
Đôi dép lốp như kể lại câu chuyện
Bác quên mình, dành trọn cho ta!
Từ Bác Hồ, thêm sáng ngời ông cha
Tên Bác đẹp đẽ, khắc ghi lịch sử.
Ta đứng lặng trước giấc ngủ của Người!
Chúng ta hãy bước thật nhẹ nhàng
Trăng ơi, hãy lặng lẽ cúi đầu…
Bác có bao giờ ngủ yên đâu
Giờ Bác ngủ, chúng ta canh giấc ngủ.

Hỡi mọi người, đừng cúi đầu ủ rũ
Bác dặn ta: nhớ Bác phải vươn lên
Giường Bác nằm ánh sáng giữa trăng thanh,
Chiếc giường một đời, ta nhớ mãi…
Cạnh nách Bác, đồng chí bên ơi, có phải
Ta nhìn như chiếc quạt Bác hay dùng
Chiếc quạt quê hương, Bác vẫn mang bên!
Cùng với khúc ca dao ngọt ngào, Bác thuộc.
Bên gối Bác còn ấm lời non nước
Ánh hào quang núi sông tụ trên Người
Bác hòa cùng biển cả mênh mông
Hồn dân tộc hòa quyện với thời đại…

Hỡi mọi người, như trẻ thơ khóc mãi
Hãy lau khô nước mắt đừng tràn lan
Bác không muốn ta chìm trong biển lệ
Trước khi ngủ, Bác dặn dò tha thiết
Vầng trán Bác in giấc mơ tuyệt đẹp!
Hãy đọc trong mi mắt khép: nụ cười,
Bác Hồ nằm, tay không buông lơi
Đặt trước ngực như khi Người dạo mát.
Ôi ta nhớ đôi bàn tay của Bác
Vỗ nhịp cho cả nước hát Kết Đoàn.
Ngày mai khi giải phóng Miền Nam
Cả nước hát, vắng tay Bác vỗ…
Ta đứng lặng trước giấc ngủ của Người!
Chúng ta hãy bước thật nhẹ nhàng
Trăng ơi, hãy lặng lẽ cúi đầu…
Bác có bao giờ ngủ yên đâu
Giờ Bác ngủ, chúng ta canh giấc ngủ.

Hỡi mọi người, từ Cà Mau về đủ
Tạm dừng bước bên bạn bè xa
Hỏi có ai giàu hơn Bác Hồ ta
Người chợp mắt, cả năm châu đều đến
Trên giường Bác, chúng tôi không thắp nến
Đã có trăng sao ôm ấp quanh Người
Bác yêu trăng như yêu một con người
Trong thơ Bác, trăng với hoa là bạn
Giao thừa tới từ nay không còn tiếng Bác
Chúc đồng bào chiến sĩ, giọng ngân vang
Giọng của Bác Hồ làm ấm cả không gian
Nghìn thế hệ mai đây còn nhớ mãi…

Hỡi mọi người, xiết chặt đội ngũ
Người vẫy ta đây, môi Bác mỉm cười
Bác giữa Ba Đình rực rỡ nắng tươi
Trong tim óc chúng ta, Người vẫn sống
Bác ngủ yên, kẻ thù đừng hy vọng
Ánh sáng Hồ Chí Minh mãi mãi soi đời
Bác thức tỉnh ta: giữ lấy kiếp người
Ta thức tỉnh, nguyện bên Người mãi mãi
Xin Bác ngủ giữa dòng đời lưu luyến
Với Mác Lênin, giấc ngủ nghìn đời
Chúng cháu canh giấc Bác ngủ, Bác Hồ ơi…

Chú thích

Bài thơ 'Chúng cháu canh giấc Bác yên, Bác Hồ ơi' của nhà thơ Hải Như bắt đầu bằng câu thơ của Bác: 'Trăng vào cửa sổ đòi thơ' (trong bài 'Tin thắng trận', 1948). Ngày Bác Hồ ra đi mãi mãi là một sự thật. Nhưng nhà thơ trong vai một chiến sỹ Cảnh vệ cảm nhận như 'Bác vừa chợp mắt, xin chờ trăng ơi'.

Trong những ngày đau thương nhất của đất nước (2-9-1969) khi: 'Bác đã lên đường, theo tổ tiên/ Mác - Lênin, thế giới Người Hiền' (Tố Hữu: 'Bác ơi!'), đã xuất hiện những bài thơ nóng hổi thời sự và sâu nặng tình cảm của nhân dân Việt Nam đối với lãnh tụ Hồ Chí Minh. Đó là những thi phẩm vượt qua được sự thử thách của thời gian.

Trong số đó, bài thơ 'Chúng cháu canh giấc Bác yên, Bác Hồ ơi' của nhà thơ Hải Như để lại ấn tượng sâu sắc về tình cảm của những chiến sỹ Cảnh vệ trong lễ tang lớn có nhiệm vụ bảo vệ thi hài của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ôi niềm vui sáng tháng Năm
Hành trình về Việt Bắc thăm Bác Hồ
Suối dài xanh tươi, ngô nở
Bốn phương mênh mông, thủ đô gió ngàn...

Bác gọi con lại bên bàn
Bác ngồi viết trong nhà sàn đơn sơ
Con bồ câu trắng đáng yêu
Đi tìm thóc quanh bồ công văn

Chút nữa, chim nhé, hãy ăn
Bác Hồ còn bận tiếp khách văn phòng

Bàn tay con nắm tay cha
Bàn tay Bác ấm áp, tình thân mật.

Bác ngồi đó, vững vàng rộng lớn
Trời xanh, biển cả, ruộng đồng nước non...
Bác Hồ, cha của chúng con
Hồn của muôn hồn
Cho con được ôm má Bác
Cho con hôn mái đầu tóc bạc
Hôn chòm râu hòa bình mát dịu!

Ôi cái tên kính yêu Hồ Chí Minh!
Trong sáng lòng anh du kích
Nửa đêm bôn tập tiêu diệt đồn
Vững tay người chiến sĩ nông thôn
Bắt sỏi đá thành sắn gạo
Anh thợ, bàn tay vàng thuốc pháo
Cánh tay đầy sẹo lửa gang
Ôi những em đốt đuốc đến trường làng
Và các chị dân công miệt mài vận tải!
Các anh chị, các em ơi, có phải
Mỗi khi lòng ta xao xuyến rung rinh
Môi ta thầm gọi Bác: Hồ Chí Minh!
Và mỗi trận, mỗi mùa vui thắng lợi
Đôi mắt Bác hiện lên cười phấn khởi
Ta lớn lên, bay bổng diệu kỳ
Trên con đường dài, hai cánh đỡ ta đi...

Bác Hồ đó, là lòng ta yên tĩnh
Ôi người cha, đôi mắt mẹ hiền sao!
Giọng nói của Người, không phải sấm trên cao
Thấm từng tiếng, ấm vào lòng mong ước
Con nghe Bác, tưởng nghe lời non nước
Tiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau...

Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị
Màu quê hương bền bỉ đậm đà
Ta bên Người, Người tỏa sáng trong ta
Ta bỗng lớn lên bên Người một chút...
Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút
Trán mênh mông, thanh thản một vùng trời.
Không gì vui bằng đôi mắt Bác Hồ cười
Quên tuổi già, tươi mãi tuổi đôi mươi!
Người rực rỡ như mặt trời cách mạng
Mà đế quốc như loài dơi hoảng hốt
Đêm tàn bay chập chờn dưới chân Người.

Hồ Chí Minh
Người hiện diện khắp mọi nơi

Hồn biển lớn đón muôn lời thì thầm
Lắng từng câu, từng ý chưa thành
Người là Cha, là Bác, là Anh
Trái tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ
Người ngồi đó, với cây bút đỏ
Vạch đường đi, từng bước, từng giờ...

Không gì vinh quang bằng chiến đấu dưới cờ
Đảng rực rỡ Hồ Chí Minh vĩ đại!
Con nhớ hết từng lời dạy của Người:
Kháng chiến gian nan, kháng chiến trường kỳ
Bác bảo đi, là đi
Bác bảo thắng, là thắng
Việt Nam có Bác Hồ
Thế giới có Xta-lin
Việt Nam phải tự do
Thế giới phải hòa bình!
Chúng con chiến đấu hy sinh
Tấm lòng son sắt, đinh ninh lời thề.

Bắt tay Bác tiễn ra về
Nhớ mãi buổi sáng mùa hè chiến khu...

(5-1951)

Chú thích:

Bài thơ này được nhà thơ Tố Hữu viết tại Chiến khu Việt Bắc năm 1951, khi nhà thơ gặp Bác để công tác tuyên truyền. Mở đầu bài thơ là cảnh sắc tươi thắm và hùng vĩ của núi rừng Việt Bắc, nơi Bác kính yêu làm việc trong nhà sàn nhỏ trên đỉnh đồi xanh tươi. Dưới chân đồi, suối chảy róc rách, hiện ra cảnh sắc thiên nhiên của quê hương Cách mạng - Việt Bắc. Trong bức tranh tươi đẹp ấy, hình ảnh Bác hiện lên rõ nét. Tâm hồn Bác như hòa quyện với gió. Người là nơi nâng cánh cho ta, là điểm yên bình. Bác có đôi mắt hiền của người mẹ, giọng nói ấm áp thấm vào lòng mong ước, lời nói như dòng sông thời gian. Tố Hữu ca ngợi Bác, không sợ quá lời, bởi Bác hội tụ nhiều vẻ đẹp và sự cao thượng. Đặc biệt, Tố Hữu thể hiện sự tinh tế qua đôi mắt Bác, vừa là biểu tượng của tình thương vô bờ bến, vừa tượng trưng cho sức mạnh tinh thần. Bác Hồ là mẫu mực về phẩm chất, đạo đức, và lòng yêu nước thương dân. Người sẽ mãi sống trong lòng những người con đất Việt, và mỗi chúng ta tự hào về Bác, nguyện làm theo lời dạy của Người để xây dựng quê hương đất nước như Người đã mong ước.

6-9-1969

Những ngày qua, đau đớn tiễn đưa

Cuộc đời tràn nước mắt, trời đổ mưa...

Chiều nay con vội về thăm Bác

Vườn cau ướt lạnh, mấy gốc dừa!

Con lại bước theo lối sỏi quen

Đến bậc thang gác, đứng nhìn lên

Chuông nhỏ ôi, còn reo nữa không?

Phòng vắng, rèm buông, ánh đèn tắt!

Bác đã ra đi rồi sao, Bác ơi!

Mùa thu đẹp, trời xanh nắng tươi

Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội

Rước Bác vào thăm, thấy Bác cười!

Trái bưởi vàng ngọt, để lại ai

Hoa nhài thơm, còn nhớ ai nữa?

Còn đâu bóng dáng Bác mỗi sớm

Trên mặt hồ in mây trắng bay...

Ôi, ước gì lòng được thanh thản

Năm canh bớt nặng nỗi thương đời

Bác ơi, tim Bác bao la thế

Ôm cả non sông, mọi kiếp người.

Bác chẳng buồn đâu, chỉ đau thôi

Nỗi đau của dân tộc, của năm châu

Chỉ lo muôn mối như lòng mẹ

Cho hôm nay và cả mai sau...

Bác sống như trời đất của ta

Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa

Tự do cho mỗi đời nô lệ

Sữa để em thơ, lụa tặng già

Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà

Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha

Bác nghe từng bước trên tiền tuyến

Lắng từng tin vui, tiếng súng xa.

Bác vui như ánh bình minh sáng

Vui mỗi mầm non, trái chín cành

Vui tiếng ca hòa chung bốn biển

Nâng niu tất cả, quên mình.

Bác để lại tình thương cho chúng con

Một đời thanh bạch, chẳng vàng son

Áo vải mỏng, hồn muôn trượng

Hơn tượng đồng phơi những lối mòn.

Ôi Bác Hồ ơi, những buổi chiều muộn

Ngàn thu nhớ Bác bao nhiêu?

Ra đi, Bác dặn: 'Còn non nước...'

Nghĩa nặng, lòng không dám khóc nhiều

Bác đã theo tổ tiên

Mác - Lênin, thế giới hiền hòa

Ánh hào quang đỏ thêm sông núi

Dẫn chúng con cùng nhau tiến lên!

Nhớ đôi dép cũ, công ơn nặng

Yêu Bác, lòng ta trong sáng hơn

Nguyện cùng Người vươn tới mãi

Vững như dải Trường Sơn vững bầu trời.

Chú thích:

Bài thơ “Thơ Dâng Bác Hồ” của Xuân Diệu, viết trong ngày sinh nhật Bác Hồ, là kỉ niệm về những lần Bác thăm động viên trong những lúc gian khó. Bác luôn dịu dàng, như một người mẹ hiền, dạy rằng: “Thoát bùn, nở đoá hoa sen, bùn tanh mà vẫn lọc nên hương trời”.

Trong những lần tranh đấu gian khó,
Chúng con đã được Bác Hồ thăm viếng.
Chúng con lạc lối trong vực sâu,
Được Bác nắm tay kéo lên, vực dậy,
Lời Cha dịu dàng như gió thoảng,
Thấm vào lòng như ánh sáng ban mai,
Con ngồi trước Bác, lòng nặng trĩu,
Nhìn Cha già với vẻ mặt hiền hòa.
Bác cười, da vẫn đỏ, nhưng tóc đã bạc,
Bác lo toan cho đất nước muôn việc,
Lo từng miếng ăn, cái mặc của nhân dân;
Nghĩ từ khẩu súng, con dao,
Cũng là nỗi lo lắng cho chúng con.
Riêng con, lầm lạc trong tâm hồn,
Cho dù trong Đảng, tâm còn xa lạ.
Mỗi người có lỗi, một nỗi xót xa,
Bốn trăm người, lỗi lầm nặng nề.
Trên đầu tóc Bác có sương trắng,
Chắc đã bạc vì chúng con.
– Nghĩ thêm, hối hận, lòng bồn chồn,
Nhưng lời Bác dạy vững bền, sắc son:
“Thoát bùn, nở đoá hoa sen,
Bùn tanh mà vẫn lọc nên hương trời.”
Mắt Cha mãi sáng tươi
Dẫn dắt con vượt qua đêm tối.

Hôm nay 19 tháng 5,
Lòng con vui như tiếng cười ngàn vạn.
Lỗi lầm đã được nhẹ bớt,
Hồn như nở lại dưới trời Chí Minh.
Ngày sinh nhật Bác vinh quang,
Là ngày sinh nhật của hồn xanh muôn người.

19-5-1953

Chú thích:

Bài thơ “Thơ Dâng Bác Hồ” của Xuân Diệu được viết vào ngày sinh nhật Bác. Trong bài thơ, tác giả nhớ lại những lần Bác đến thăm và động viên trong những lúc gian khó, với tình thương và sự hiền hậu. Dù tội lỗi còn nặng nề, Bác vẫn cười hiền và dạy rằng: “Thoát bùn, nở đoá hoa sen, bùn tanh mà vẫn lọc nên hương trời.”

Đêm nay tại bến Ô Lâu

Cháu ngồi, lòng nhớ râu Bác Hồ

Nhớ hình Bác trong bóng cờ

Đôi má hồng, mái tóc bạc phơ

Mắt hiền rạng ngời như sao

Bác nhìn đến tận Cà Mau sáng ngời

Nhớ trăng sáng giữa bầu trời

Trung thu Bác gửi lời vào thăm

Nhớ ngày quê cháu bị tàn phá

Lụt lội, Bác gửi lúa vàng vào cho

Nhớ khi nhà cháu thành tro

Bác đưa bộ đội về giúp che chắn

Bác ơi, nhớ bao nhiêu cũng không đủ

Bên xa, Bác có hiểu lòng cháu không?

Đêm đêm cháu bâng khuâng mãi

Xem ảnh Bác lưu giữ từ lâu

Nhìn mắt sáng, nhìn chòm râu

Nhìn vầng trán rộng, đầu bạc phơ

Càng nhìn càng ngẩn ngơ

Ôm hôn ảnh Bác mà tưởng Bác hôn.

Bác ơi dù cách núi sông

Mà hình Bác vẫn ở trong lòng không xa

Giặc có muốn phá sơn hà

Mà miền Nam vẫn hướng về Bác Hồ

Về sắc đỏ của lá cờ

Ngày Nam Bắc về chung một bờ.

Đêm nằm cháu mơ thấy cảnh vui

Ngày thống nhất Bác vào miền Nam.

Cổng chào đông đúc trên đường

Bác đến đình làng, Bác đứng trên cao

Bác cười âu yếm biết bao

Bác dặn dò đồng bào từng lời

Bác ung dung vuốt chòm râu

Bác xoa đầu cháu, Bác âu yếm cười.

Đêm nay trăng lại sáng rực

Trung thu nhớ Bác, cháu ngồi trông

Nghe tiếng trống vọng từ xa

Nghe các em nhảy múa vui vẻ

Bác chắc cũng nhớ cháu nghèo

Miền Nam đau khổ sớm chiều chờ đợi.

Thanh Hải

8-1956

Lời bình

Bài thơ 'Cháu nhớ Bác Hồ' thể hiện nỗi lòng của một người bạn nhỏ hướng về miền Bắc, về Bác Hồ trong giai đoạn đất nước tạm thời chia cắt hai miền (1954 - 1975). Với thể thơ lục bát đầy cảm xúc và hình ảnh chân thực, Thanh Hải đã khái quát tình cảm của thiếu niên, nhi đồng cả nước đối với Bác Hồ kính yêu. Mở đầu, tác giả giới thiệu địa điểm và nỗi niềm nhớ Bác của người bạn nhỏ: Ðêm nay bên bến Ô Lâu Cháu ngồi cháu nhớ chòm râu Bác Hồ

Từ đó, cảm xúc nhớ Bác Hồ xuyên suốt bài thơ. Nỗi nhớ không chung chung mà cụ thể, chi tiết: nhớ chòm râu, nhớ hình Bác giữa bóng cờ, nhớ đôi má hồng hào, mái đầu bạc, đôi mắt hiền sáng tựa vì sao. Không chỉ nhớ chân dung Bác Hồ, bạn nhỏ còn nhớ đến những tình cảm mà Bác dành cho thiếu niên, nhi đồng cả nước. Bác tài trí, giàu lòng yêu thương và luôn quan tâm đến mọi người, nhất là thế hệ măng non:

Nhà em treo hình Bác Hồ

Trên cao là lá cờ đỏ

Ngày ngày Bác mỉm cười tươi

Bác dõi theo chúng cháu vui chơi trong nhà

Ở ngoài sân có vài chú gà

Vườn có quả na đã chín ngọt

Em như nghe Bác dạy bảo

Cháu ơi, đừng đi chơi xa

Hãy trồng rau, quét dọn nhà, đuổi gà

Thấy máy bay Mỹ thì nhớ vào hầm

Bác lo lắng việc đời muôn vàn

Ngày ngày Bác vẫn mỉm cười với em…

Lời bình

Bài thơ này là một trong số rất nhiều tác phẩm ca ngợi Bác Hồ. Đề tài không còn xa lạ trong thơ ca Việt Nam, nhưng cái mới của bài thơ nằm ở góc nhìn của một đứa trẻ. Sự hồn nhiên, tình yêu trong trẻo và lòng kính trọng đối với Bác của em bé càng làm nổi bật nhân cách vĩ đại của người.

Anh đội viên tỉnh dậy
Thấy đêm đã khuya lắm rồi
Mà sao Bác vẫn ngồi
Đêm nay Bác không ngủ.

Bên bếp lửa âm thầm
Gương mặt Bác trầm ngâm
Ngoài trời mưa lất phất
Mái lều tranh xơ xác.

Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn càng thêm thương
Người Cha với mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh ấm giấc.

Rồi Bác đi đắp chăn
Từng người từng người một
Sợ cháu mình lạnh buốt
Bác nhẹ nhàng, chân nhón.

Anh đội viên mơ màng
Như đang trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm áp hơn lửa hồng.

Lòng xao xuyến khôn nguôi
Thầm thì anh hỏi nhỏ:
– Bác ơi, sao Bác chưa ngủ?
– Bác có lạnh lắm không?

– Chú cứ yên giấc ngon
Ngày mai đi chiến đấu!
Vâng lời, anh nhắm mắt
Nhưng lòng vẫn bồn chồn.

Không biết nói gì hơn
Anh lo Bác bệnh đau
Lòng anh cứ xốn xao
Vì Bác vẫn thức mãi.

Chiến dịch còn dài lắm
Rừng sâu và dốc hiểm
Đêm nay Bác không ngủ
Lấy sức đâu để đi!

Lần thứ ba tỉnh dậy
Anh hoảng hốt giật mình
Bác vẫn ngồi yên lặng
Chòm râu không động đậy.

Anh vội vã năn nỉ:
– Mời Bác ngủ một chút
Trời sắp sáng rồi đây
Bác ơi, hãy ngủ đi.

– Chú cứ ngủ ngon
Ngày mai còn chiến đấu
Bác thức thì mặc Bác
Bác ngủ không yên lòng.

Bác thương đoàn dân công
Đêm nay ngủ ngoài rừng
Rải lá cây làm chiếu
Áo phủ làm chăn ấm.

Trời mưa lâm thâm
Làm sao không bị ướt
Càng thương càng xót xa
Mong trời sáng nhanh nhanh.

Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa đỏ
Lòng vui sướng dâng trào
Anh thức cùng Bác suốt đêm.

Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lý do giản dị
Bác là Hồ Chí Minh.

Lời bình:

Bài thơ 'Đêm nay Bác không ngủ' của Minh Huệ là một kiệt tác văn học đáng trân trọng. Được viết từ góc nhìn của một đứa trẻ, bài thơ làm nổi bật tình cảm vĩ đại của Bác Hồ. Mô tả chân thực và cảm động về sự hy sinh của Bác trong một đêm mưa gió, bài thơ không chỉ làm nổi bật nhân cách vĩ đại của Bác mà còn thể hiện sự kính trọng và lòng yêu mến sâu sắc của tác giả đối với Bác Hồ.

Đất nước thật tuyệt vời, nhưng Bác phải rời xa
Để tôi làm sóng vỗ dưới con tàu tiễn Bác
Khi bờ bãi mờ dần, làng xóm khuất dần
Bốn bề chỉ thấy trống trải không một bóng tre.

Đêm đầu tiên xa quê, ai mà dễ ngủ
Sóng vỗ dưới tàu không phải sóng quê nhà
Trời từ nay không còn xanh màu xứ sở
Xa quê rồi, càng thấy nỗi đau của đất nước.

Chúng ta chỉ ngủ trong giường chiếu hẹp
Giấc mơ như đè nát cuộc đời con
Hạnh phúc chứa trong tà áo xinh
Một mái nhà yên bình tỏa bóng xuống tâm hồn.

Trăm giấc mơ không thể đối phó một đêm dài
Ta mặc kệ mưa gió và bão tố
Lòng ta trở thành con rối
Cho cuộc đời kéo sợi dây.

Quanh hồ Gươm không còn ai nhắc chuyện vua Lê
Lòng ta đã hóa rêu phong, chuyện cũ mờ phai
Thấu hiểu sao hết lòng các lãnh tụ
Tìm đường cho dân tộc đi tới.

Hiểu sao hết “Người đi tìm hình của nước”
Không phải chỉ là hình ảnh bài thơ đá tạc
Một góc quê hương nửa đời quen thuộc
Hay một đấng vô hình xa xôi trong sương khói.

Mà hình của đất nước, có thể còn hay mất
Sắc vàng của ngàn xưa, sắc đỏ của tương lai
Hình ảnh của toàn dân tộc
Một cách vinh danh cho hai mươi lăm triệu con người.

Có nhớ không, gió lạnh thành Ba Lê
Một viên gạch hồng, Bác chống lại cả mùa giá rét
Và sương mù thành Luân Đôn, ngươi có nhớ
Giọt mồ hôi của Người trong đêm khuya?

Đời người trôi nổi theo sóng biển
Người hỏi khắp nơi từ châu Mỹ, châu Phi
Những vùng tự do, những vùng nô lệ
Những con đường cách mạng đang tìm kiếm.

Đêm mơ về nước, ngày thấy hình đất nước
Cây cỏ trong giấc mơ xanh sắc quê nhà
Ăn một miếng ngon cũng đắng lòng vì Tổ quốc
Không yên lòng khi nhìn một nhành hoa.

Ngày mai dân ta sẽ sống sao?
Sông Hồng sẽ chảy về đâu? Và lịch sử?
Bao giờ dải Trường Sơn sẽ thức dậy
Cánh tay thần Phù Đổng sẽ vươn mây?

Rồi cờ sẽ ra sao? Tiếng hát sẽ thế nào?
Nụ cười sẽ ra sao?
Ơi, độc lập!
Xanh biết bao là bầu trời Tổ quốc
Khi tự do về chiếu sáng trên đầu.

Kìa mặt trời Nga sáng rực ở phương Đông
Cây cay đắng đã cho mùa quả ngọt
Người cay đắng đã được chia phần hạnh phúc
Sao vàng bay cùng búa liềm công nông.

Luận cương đến với Bác Hồ, và Người đã khóc
Lệ của Bác rơi trên chữ Lênin
Bốn bức tường im lặng nghe Bác lật sách
Tưởng bên ngoài, đất nước đợi chờ tin.

Bác reo lên như nói với dân tộc
“Cơm áo đây rồi! Hạnh phúc đang đến!”
Hình của Đảng hòa trong hình của Nước
Phút khóc đầu tiên là phút Bác Hồ cười.

Bác thấy:
Dân ta bưng bát cơm mồ hôi nước mắt
Ruộng theo trâu về lại với người cày
Mỏ thiếc, hầm than, rừng vàng, bể bạc
Không còn người bỏ xác bên đường ray.

Giặc nước đã bị đuổi đi. Trời xanh đã thành tiếng hát
Điện vào phòng công nhân theo ánh trăng
Những kẻ quê mùa đã trở thành trí thức
Tăm tối cần lao nay biến thành anh hùng.

Nước Việt Nam nghìn năm Đinh Lý Trần Lê
Thành nước Việt nhân dân trong suối mát
Mái rạ nghìn năm đỏ đã thay sắc ngói
Những đời thường cũng có bóng hoa che.

Ôi! Đường đến với Lênin là đường về Tổ quốc…
Tuyết Mat-xcơ-va sáng ấy lạnh lẽo trăm lần
Trong tuyết trắng, dường như nhiều nước mắt
Lênin đã ra đi. Nhưng Bác không dừng lại.

Luận cương của Lênin theo Người về quê Việt
Biên giới còn xa, nhưng Bác thấy đã gần rồi
Kìa, bóng Bác đang hôn lên hòn đất
Lắng nghe trong màu hồng, hình đất nước đang phôi thai.

Lời bình

Bài thơ “Người đi tìm hình của Nước” (1960) của Chế Lan Viên là một tác phẩm xuất sắc viết về Bác Hồ. Nhiều nhà phê bình đã xem đây như một chiêm nghiệm về vị lãnh tụ vĩ đại – Người Cha già kính yêu của dân tộc, đã bôn ba tìm đường cứu nước khi đất nước còn chìm trong đau thương.

Xuân Diệu cho rằng đây là một trong ba bài thơ thành công nhất trong tập “Ánh sáng và Phù sa” (NXB Văn học, 1960).

Bài thơ mô tả hành trình của một người yêu nước từ lúc con tàu La Touche Treville đưa Người ra biển lớn cho đến khi Người tìm thấy “Hình của Đảng lồng trong hình của Nước” và trở về Tổ quốc yêu thương.

Bài thơ được lấy cảm hứng từ các sự kiện quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ lúc ra đi tìm đường cứu nước cho đến khi gặp Chủ nghĩa Lê-nin và tìm thấy con đường giải phóng dân tộc. Nó được khởi nguồn từ hồi ký của Người vào dịp kỷ niệm 90 năm Ngày sinh Lê-nin (4-1960), bài “Con đường dẫn tôi đến chủ nghĩa Lê-nin”.

Nhìn lại lịch sử từ cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, khi các phong trào yêu nước và đấu tranh giành độc lập tự do cho dân tộc đang khủng hoảng, chúng ta càng thấy khát vọng cháy bỏng của thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước.

Anh dẫn em về vùng đất xưa của Bác

Con đường hoa xoài trắng, nắng nhảy múa

Có hồ nước lặng, cá lượn vẫy vùng

Có bưởi cam thơm, mát mẻ bóng dừa.

Có hàng rào râm bụt đỏ hoa quê

Như cổng nhà xưa Bác trở về

Có bốn mùa rau xanh tươi tốt

Như những ngày cháo bẹ măng tre…

Nhà gác đơn sơ, một góc vườn nhỏ

Gỗ mộc mạc, không hương sơn

Giường mây, chiếu cói, chăn gối đơn sơ

Tủ nhỏ treo vài chiếc áo cũ.

Máy chữ ngừng reo, nhớ bàn tay đàn

Chiếc gậy dựa bên bàn, thong thả

Đôi dép cũ, mòn quai gót

Bác vẫn thường đi giữa thế gian.

Bụt đứng đợi trong cơn mưa

Quanh hồ thấp thoáng bóng tối mai

Ngọn đèn kia thức bên ai đó

Mà hương dạ lan còn phảng phất bay!

Ô vẫn còn đây, của các em

Chồng thư mới mở, Bác đang đọc

Chắc Người rất yêu quý trẻ thơ

Nên để lại bâng khuâng gió lùa rèm.

Con cá rô ơi, đừng buồn

Chiều chiều Bác vẫn gọi rô mãi

Dừa ơi, cứ đâm hoa kết trái

Bác vẫn chăm sóc, tưới mát bồn.

Ôi, lòng Bác vẫn thương ta

Thương đời chung, thương cỏ hoa

Chỉ biết quên mình, lo cho mọi người

Như dòng sông chảy, nặng phù sa.

Như đỉnh núi cao tự giấu mình

Trong rừng xanh, ghét hư danh

Bác mong con cháu mau trưởng thành

Nối gót ông cha, bước kịp thời đại.

Ta đến thăm Bác, gặp Lê-nin

Trán rộng yêu thương, ánh mắt nhìn

Người cùng ta ngồi, với Bác

Như hình với bóng, một linh hồn.

Lời bình

Bác Hồ, với cả đời hy sinh vì dân, đã để lại cho thế hệ mai sau nhiều bài học quý báu. Di chúc của Bác công bố năm 1969 là một văn bản mẫu mực, đồng thời giúp chúng ta hiểu thêm về chiều sâu tâm hồn của vị lãnh tụ vĩ đại. Bài thơ “Theo chân Bác” đã thể hiện rõ điều đó.

Suốt cuộc đời, Bác sống giản dị, khiêm nhường, như những câu thơ của Tố Hữu đã viết: “Như đỉnh núi cao tự giấu mình/ Trong rừng xanh, ghét hư danh”, “Nhà gác đơn sơ, một góc vườn/ Gỗ thường mộc mạc, chẳng mùi sơn/ Giường mây chiếu cói, chăn gối đơn sơ/ Tủ nhỏ treo vài áo cũ.”

Nhà thơ Tố Hữu, người may mắn sống gần Bác trong nhiều năm và thời kỳ, đã viết nhiều bài thơ xúc động về Bác. Bản Di chúc của Bác đã để lại ấn tượng sâu sắc trong ông.

Nếu “Bác ơi” là tiếng nấc nghẹn ngào của tháng 9-1969, thì bài thơ “Theo chân Bác” của Tố Hữu năm 1970 như cuốn nhật ký về cuộc đời Bác, ghi lại những gì giản dị nhất, thân thương nhất từ thời thơ ấu của Bác.