Danh sách 13 bộ phim xuất sắc về chiến tranh Việt Nam

Chung một dòng sông là tác phẩm năm 1959 của cặp đạo diễn Nguyễn Hồng Nghi và Phạm Hiếu Dân (hay Phạm Kỳ Nam), được sản xuất bởi Hãng phim truyện Việt Nam. Đây là bộ phim truyện đầu tiên của miền Bắc Việt Nam sau năm 1954, đồng thời là kiệt tác đầu tiên của Điện ảnh Cách mạng Việt Nam. Bộ phim chính thức ra mắt vào ngày 20 tháng 7 năm 1959.

Chung một dòng sông kể về cuộc Chiến tranh Việt Nam đang diễn ra khi đó. Theo Hiệp định Genève 1954, sông Bến Hải trở thành ranh giới tạm thời chia cắt hai miền Nam - Bắc của Việt Nam. Hoài và Vận, hai nhân vật chính, đã yêu nhau từ thời Chiến tranh Việt-Pháp. Kế hoạch làm đám cưới của họ sau 1954 bị ngăn chặn khi thuyền đưa nhà trai sang bờ Nam không được phép đón dâu. Mối tình của họ đối mặt với nhiều trắc trở và thách thức.

Chung một dòng sông nổi tiếng với việc đề cập đến một vấn đề nhạy cảm của thời đại. Đề tài này cũng được thể hiện trong văn học nghệ thuật ở cả miền Nam và miền Bắc, như ca khúc Câu hò bên bến Hiền Lương của Hoàng Hiệp, Gửi người em gái của Đoàn Chuẩn hay Chuyến đò vĩ tuyến của Lam Phương. Năm 1970, phim nhận giải “Bông Sen Vàng” tại Liên hoan phim toàn quốc lần thứ hai.

Vĩ tuyến 17 ngày và đêm là một tác phẩm của đạo diễn Hải Ninh sản xuất năm 1972. Đây là một kiệt tác đặc sắc của điện ảnh cách mạng Việt Nam trong giai đoạn Chiến tranh Việt Nam. Kịch bản của bộ phim được Hải Ninh và Hoàng Tích Chỉ châm biếm trong suốt 5 năm, đồng thời là kịch bản đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam.

Sau Hiệp định Genève 1954, sông Bến Hải trở thành đường biên giới quân sự chia cắt Việt Nam thành hai vùng. Cuộc sống của những người dân ở cả hai bờ sông đều bị tác động nặng nề. Hầu hết mọi gia đình đều phải đối mặt với thực tế có người thân sống dưới hai chế độ chính trị khác nhau. Khi chồng chị Dịu tham gia lực lượng Bắc, chị ở lại bên bờ Nam của sông Bến Hải. Chị Dịu, người thay thế chức vụ Bí thư chi bộ Thuận bị phe Việt Nam Cộng hòa ám sát, đã nhiều lần bị Trần Sùng bắt vào tù.

Cuộc sống anh hùng của nhân vật chính chị Dịu, một hình ảnh kiên cường và bất khuất, đã hi sinh hạnh phúc cá nhân để đóng góp cho sự giải phóng dân tộc, làm cho Vĩ tuyến 17 ngày và đêm trở thành một kiệt tác sống mãi với giải thưởng của Hội đồng hòa bình Thế giới và giải Nữ diễn viên xuất sắc tại Liên hoan phim Quốc tế Moskva năm 1973.

Bộ phim Nổi gió của đạo diễn Huy Thành là tác phẩm được dựng lên từ vở kịch cùng tên của Đào Hồng Cẩm. Đây là tác phẩm đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam khắc họa về Chiến tranh Việt Nam tại miền Nam. Trong bối cảnh Mỹ xâm lược, gia đình Phương có chị là Vân, theo Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, còn Phương là trung úy quân đội Ngụy quyền Sài Gòn. Sau nhiều năm xa cách, hai chị em gặp lại nhau. Niềm vui chưa kịp tỏa sáng, mâu thuẫn bắt đầu giữa họ. Khi biết Phương là trung úy Ngụy quyền Sài Gòn, Vân đã đuổi Phương đi. Từ đây, chuỗi bi kịch bắt đầu.

Vân và con trai bị bắt vào trại tập trung. Trong trại, Vân tham gia đấu tranh, bị giam giữ. Con trai bị giết, khiến Vân trở nên điên đảo. Do được cho là điên, Vân dễ dàng hoạt động trong tù. Sau khi ra tù, Vân đã thuyết phục em trai và nhiều lính VNCH về với Mặt trận (về với chính nghĩa), thậm chí phá ấp chiến lược, giết cố vấn Mỹ. Kết thúc phim là trung úy Phương cúi xuống giữa dòng sông, được nhân dân hô vang và nhìn thấy nụ cười yêu thương của người chị.

Đậy lên nhiều khán giả qua thời gian, Nổi gió được đánh giá cao không chỉ về nghệ thuật mà còn là nguồn cảm hứng và tinh thần cho cuộc giải phóng dân tộc, giải phóng miền Nam năm 1975. Phim đoạt giải Bông sen vàng cho hạng mục Phim truyện nhựa tại Liên hoan phim Việt Nam lần đầu tiên.

Cánh đồng hoang là một tác phẩm điện ảnh Việt Nam nói về Chiến tranh Việt Nam, do đạo diễn Nguyễn Hồng Sến thực hiện. Bối cảnh được đặt ở vùng Đồng Tháp Mười trong thời kỳ chiến tranh, bộ phim xoay quanh cuộc sống của vợ chồng Ba Đô và đứa con nhỏ sống trong một căn chòi nhỏ giữa dòng nước. Họ được Cách mạng giao nhiệm vụ giữ đường dây liên lạc cho bộ đội. Tác giả chú trọng vào cuộc sống hàng ngày của họ như trồng lúa, nuôi con, bắt trăn, bắt cá, xen kẽ với cảnh trực thăng Huey của quân Mỹ quần thảo vùng đồng nước này để theo dõi đội du kích. Khi Ba Đô bị trực thăng Mỹ bắn trúng, vợ Ba Đô đuổi theo và bắn cháy chiếc trực thăng để trả thù cho chồng.

Phần kết thúc của Cánh đồng hoang có cảnh một bức ảnh vợ con phi công Mỹ bị bắn rơi từ ngực anh ta. Cảnh này đã khiến nhiều ý kiến đề xuất cắt bỏ, nhưng vẫn được giữ lại để nhấn mạnh rằng những người lính Mỹ, dù là đối thủ, cũng là những con người bình thường, có gia đình như Ba Đô, và họ phải xa gia đình để tham chiến ở Việt Nam. Đạo diễn Hồng Sến đã sử dụng thủ pháp đối lập trong ngôn ngữ điện ảnh để truyền đạt những giá trị nhân văn sâu sắc.

Với sự dẫn dắt tài năng của đạo diễn Hồng Sến và kịch bản xuất sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, diễn xuất sâu sắc của nữ diễn viên Thúy An, Cánh đồng hoang là một kiệt tác nghệ thuật đích thực.

Em bé Hà Nội là một tác phẩm điện ảnh được Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất vào năm 1974, do đạo diễn Hải Ninh chấp bút. Bộ phim tái hiện cuộc sống của Hà Nội vào năm 1972, thời điểm quân đội Hoa Kỳ triển khai Chiến dịch Linebacker II, thả bom vào miền Bắc Việt Nam. Cốt truyện xoay quanh Ngọc Hà, một cô bé 12 tuổi phải tìm kiếm gia đình sau cuộc tấn công dữ dội của các máy bay B52. Trong hành trình đau lòng, cô bé nhận được sự giúp đỡ từ những người lính tốt bụng và gặp lại em gái của mình.

Đạo diễn Hải Ninh gặp diễn viên Lan Hương lần đầu tiên khi Lan Hương mới 3, 4 tuổi. Đến năm 1972 khi ông thực hiện bộ phim này, sau nhiều nỗ lực tìm diễn viên cho vai nữ chính, ông nhớ đến Lan Hương và mời cô tham gia. Lúc đó, Lan Hương mới 10 tuổi, và đây cũng là vai diễn đầu tiên của cô. Phim đã nhận giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần III, giải đặc biệt của Ban giám khảo tại Liên hoan phim Quốc tế Moskva năm 1975 và giải thưởng của Mặt trận giải phóng Palestine tại Liên hoan phim Quốc tế Syria.

Hà Nội 12 ngày đêm là một tác phẩm điện ảnh của nền điện ảnh Việt Nam do đạo diễn Bùi Đình Hạc dàn dựng. Bộ phim tái hiện cuộc chiến đấu chống lại tập kích bằng máy bay B-52 của Mỹ tại thủ đô Hà Nội và một số tỉnh lân cận trong chiến dịch Linebacker II (18 - 30/12/1972). Với mục đích làm rõ bối cảnh chiến tranh Cách mạng, bộ phim sử dụng nghệ thuật làm phim cổ điển Việt Nam. Hà Nội 12 ngày đêm ghi lại một phần của trận Điện Biên Phủ trên không, một cuộc chiến ác liệt của nhân dân Hà Nội chống lại cuộc tập kích chiến lược bằng máy bay B-52 vào cuối tháng 12 năm 1972, đẩy Hoa Kỳ phải ký Hiệp định Paris, chấm dứt chiến tranh ở miền Bắc Việt Nam.

Bộ phim được khởi quay từ năm 1997, hoàn thành cảnh quay ở Việt Nam vào tháng 4 năm 1999. Tuy nhiên, phải đến năm 2002 mới công chúng được thưởng thức với những cảnh quay sử dụng kỹ xảo vi tính và âm thanh vòm lập thể, tạo nên tác phẩm hoành tráng. Đạo diễn Bùi Đình Hạc chia sẻ, 'Để làm nên bộ phim này, chúng tôi đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc tái tạo cảnh chiến đấu giữa MiG-21 và B-52. Bối cảnh lớn như vậy đòi hỏi chúng tôi phải sử dụng kỹ xảo vi tính. Chỉ có 3 phút 38 giây kỹ xảo cảnh máy bay B-52 tấn công Hà Nội đã tốn kém 620 triệu đồng!'.

Phim đoạt Giải khuyến khích của Hội Điện ảnh Việt Nam năm 2002 cho kịch bản xuất sắc nhất. Năm 2003, bộ phim được trình chiếu tại nhiều Liên hoan phim uy tín trên thế giới như LHP Fukuoka - Nhật Bản, LHP châu Á - Thái Bình Dương lần thứ 48 tại Iran và LHP Quốc tế Cairo lần thứ 27.

Biệt động Sài Gòn là tác phẩm điện ảnh của đạo diễn Long Vân với 4 tập, đồng điệu với thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Bộ phim không chỉ đặt người xem vào bối cảnh bom đạn và khói lửa mà còn kể những câu chuyện tình yêu đậm chất cảm xúc, đầy ý nghĩa. Phát sóng từ năm 1986, tác phẩm không chỉ thu hút khán giả bằng doanh thu phòng vé kỷ lục mà còn đưa tên tuổi nghệ sĩ như Quang Thái, Thúy An, Thương Tín, Hà Xuyên, Hai Nhất, Thanh Loan… gần gũi hơn với khán giả. Hơn 3 thập kỷ trôi qua, Biệt động Sài Gòn vẫn giữ vững sức hút, trở thành kiệt tác điện ảnh về ngày 30/4 của Việt Nam.

Phim là bức tranh về chiến công 'đưa chiến tranh vào thành phố', mô phỏng những cảm xúc sâu sắc và ý nghĩa của những người lính biệt động. Với dàn diễn viên nổi tiếng như Thanh Loan, Thương Tin, Quang Thái,... phim đã khắc sâu hình ảnh các nhân vật và để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng khán giả. Sau hàng chục năm, tác phẩm vẫn thu hút đông đảo người xem, khẳng định vị thế kinh điển trong lịch sử điện ảnh Việt Nam.

Đường Thư của đạo diễn Bùi Tuấn Dũng là một câu chuyện nhỏ trong thời kỳ chiến tranh. Không cạnh tranh về sự hoành tráng của những chiến dịch quân sự, nhưng tập trung vào những chi tiết và cảm nhận chi tiết nhất về chiến tranh qua góc nhìn của anh lính trẻ Hoàng An. Với ưu điểm tập trung vào lịch sử nhân vật, Đường thư thách thức các đạo diễn phải vượt qua những cảnh sáo mòn để lấy được 'giọt nước mắt quý hiếm' của khán giả. Xây dựng hình tượng chính của anh lính Hoàng An, phim đã mang lại những thước phim cảm động, đặc biệt trong những lá thư gửi tới chiến trường.

Bên cạnh những khúc tình ca mạnh mẽ từ những lá thư, Đường thư còn thành công trong việc hình dung chàng lính trẻ Hoàng An, từ một chiến sĩ mộng mơ trở thành quân bưu. Những câu chuyện xoay quanh chàng lính trẻ này mang đến cho bộ phim những chi tiết hài hước, khắc phục được sự khô khan thường thấy trong các tác phẩm chiến tranh. Với kinh phí chỉ hơn 1 tỷ đồng, Đường Thư được đánh giá là 'một nỗ lực đáng ghi nhận của đoàn làm phim' theo ông Cục trưởng Điện ảnh Nguyễn Phúc Thảnh.

Tâm hồn Sài Gòn là tác phẩm điện ảnh kỷ niệm 30 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Các nhân vật trong phim là những hình mẫu lịch sử như Tổng bí thư Lê Duẩn ( NSƯT Hà Văn Trọng đóng), Đại tướng Võ Nguyên Giáp ( Khương Đức Thuận thủ vai), Bí thư Trung ương Cục Miền Nam Phạm Hùng ( NSƯT Hoàng Quân Tạo đóng), Đặc phái viên Bộ chính trị Lê Đức Thọ ( Dương Trọng Hiếu đóng ),...

Tâm hồn Sài Gòn của đạo diễn Long Vân là một tuyệt phẩm điện ảnh, được sản xuất bởi Sài Gòn Giải Phóng để tưởng nhớ sự kiện 30/4/1975. Với kinh phí đầu tư lên đến 12,5 tỷ VND và thời gian sản xuất lịch sử 13 năm, bộ phim tập trung ghi lại những sự kiện quan trọng trong hành trình giải phóng Sài Gòn. Không dùng kỹ xảo, mỗi cảnh bom rơi và đạn nổ đều trở nên chân thực. Tạo hình của đạo diễn Long Vân đã mất 13 năm để hoàn thiện, đúng như nguồn cảm hứng, Tâm hồn Sài Gòn là một tác phẩm điện ảnh tráng lệ và hùng tráng, tôn vinh chiến thắng lịch sử của dân tộc Việt Nam.

Nụ cười thần chết (tiếng Anh: The Death's Smile) là một tác phẩm điện ảnh lịch sử ra đời năm 2010 do đạo diễn Trần Lực chỉ đạo và viết kịch bản. Dựa trên câu chuyện có thật, bộ phim tái hiện hành trình đầy gian truân của Đại úy Võ Văn Lưỡng - một chiến sĩ không tên tuổi nhưng để lại dấu ấn lớn lao trong chiến tranh biên giới phía Bắc năm 1979. Tác phẩm không chỉ là câu chuyện về sự hy sinh cao cả mà còn là bức tranh đẹp về tình người và tình quê hương.

Bộ phim được ra mắt tại Liên hoan Phim Tokyo quốc tế và nhận được nhiều lời khen ngợi từ khán giả và giới chuyên môn. Nụ cười thần chết không chỉ là một tác phẩm điện ảnh về chiến tranh mà còn là hành trình tìm kiếm ý nghĩa của cuộc sống, của tình người giữa những thời điểm khó khăn nhất. Bộ phim đã giành nhiều giải thưởng quốc tế và trở thành một trong những tác phẩm đặc sắc của điện ảnh Việt Nam.

Nghệ nhân của chiếc áo lụa Hà Đông (tựa tiếng Anh: The Masterpiece Silk Dress) là một kiệt tác điện ảnh Việt Nam của đạo diễn Lưu Huỳnh, ra mắt khán giả vào năm 2006, chiều dài 135 phút. Với sự tham gia của ngôi sao diễn viên, người mẫu Trương Ngọc Ánh, bộ phim đã xuất sắc giành giải Cánh Diều Vàng 2006 danh giá trong hạng mục 'Phim truyện nhựa xuất sắc nhất'.

Áo lụa Hà Đông không chỉ là câu chuyện đầy cảm xúc về gia đình anh Gù và chị Dần trong thời kỳ đau thương của nông dân nổi dậy chống quyền, mà còn là bức tranh sâu sắc về tình yêu thương, sự hi sinh, và những đau thương mất mát trong chiến tranh. Cây đại thụ của bộ phim là chiếc áo trắng và chiếc áo cưới mà Gù tặng cho vợ - những biểu tượng quý giá của tình yêu và hy sinh.

Điều đặc biệt là bộ phim lồng ghép một bài văn của cô bé Hội An, con gái của Gù và Dần, với những ký ức đẹp nhất về chiếc áo. Những sự kiện cay đắng và ngọt ngào của gia đình, qua bàn tay điêu luyện của đạo diễn Lưu Huỳnh, trở thành một kiệt tác điện ảnh đầy cảm xúc và sâu sắc.

Bức họa thứ 2 (tiếng Anh: The Second Portrait) là một tác phẩm điện ảnh của đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh, ra mắt khán giả vào năm 2017. Bức họa thứ 2 là một câu chuyện tình cảm đầy mơ mộng và nhân quả, đưa người xem đắm chìm trong thế giới nghệ thuật và tình người.

Bộ phim xoay quanh cuộc sống của nhà nghiên cứu nghệ thuật Vân và nữ họa sĩ Điệp. Sự gặp gỡ của họ không chỉ là việc tình cờ, mà còn là sự gặp nhau của hai tâm hồn đam mê nghệ thuật. Mối quan hệ của họ bắt đầu từ bức họa thứ 1, một tác phẩm nghệ thuật đã thay đổi cả cuộc đời họ. Bức họa thứ 2 đánh dấu sự tiếp nối và phát triển của tình yêu, nghệ thuật và con người.

Hương vị cuộc chiến là một tác phẩm điện ảnh của Việt Nam nằm trong thể loại tâm lý xã hội và chiến tranh. Phim xoay quanh sự kiện Mùa hè đỏ lửa 1972, tập trung vào trận chiến tại Thành cổ Quảng Trị. Bốn sinh viên từ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội là Hoàng, Thành, Thăng và Long, theo lệnh động viên toàn quốc, tham gia nhập ngũ năm 1971. Họ trải qua huấn luyện khắc nghiệt và tham gia chiến đấu tại Thành cổ Quảng Trị vào năm 1972. Thành, Thăng và Long đã hy sinh, chỉ còn Hoàng sống sót và trở về. Phim kể lại những ký ức của Hoàng, khi ông trở lại chiến trường xưa.

Hương vị cuộc chiến do Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất. Kịch bản của tác phẩm do nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm thực hiện, dựa trên nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc. Quay phim bắt đầu từ tháng 12/2010, và phim đặc cách tham gia Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 17 tại Tuy Hòa tỉnh Phú Yên. Phim giới thiệu tại Lễ Khai mạc tuần phim và đoạt giải Bông Sen Bạc. Ngày 17/3/2012, phim nhận 4 giải Cánh diều vàng cho xuất sắc nhất về điện ảnh, âm nhạc (nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân), biên kịch (Hoàng Nhuận Cầm) và quay phim (Nghệ sĩ ưu tú Phạm Thanh Hà) tại Lễ trao giải Cánh diều Vàng năm 2011. Bộ phim được Cục Điện ảnh chọn chiếu khai mạc đợt phim kỷ niệm các ngày lễ lớn tháng 4-5/2012 và tiếp tục công chiếu trong tuần phim kỷ niệm 65 năm Ngày Thương binh, liệt sĩ 27/7/1947-27/7/2012.

Mặc dù có nhược điểm trong việc tạo dựng bối cảnh, phim được đánh giá cao về tính nhân văn sâu sắc, truyền đạt những khát vọng, tình cảm và tôn vinh sự hy sinh cao quý của lớp thanh niên trong thời kỳ kháng chiến.