Danh sách 14 bài phân tích nhân vật Hộ trong tác phẩm 'Đời thừa' của Nam Cao

Nam Cao, một cây bút vĩ đại của văn học Việt Nam, gắn liền với hình ảnh của những trí thức nghèo trước cách mạng tháng Tám. Tác phẩm của ông là những “bức tranh sống động” về bi kịch của con người trong hoàn cảnh khó khăn, và 'Đời thừa' là một ví dụ tiêu biểu. Bi kịch trong 'Đời thừa' không chỉ là nỗi khổ về cơm áo gạo tiền, mà còn là sự hy sinh nghệ thuật chân chính và những mâu thuẫn trong tình cảm gia đình của nhân vật Hộ.

Nhân vật Hộ trong tác phẩm là một nhà văn nghèo với ước mơ lớn lao và lý tưởng cao đẹp. Tuy nhiên, sự nghèo đói đã kìm hãm khát vọng của anh. Khi lập gia đình, cuộc sống của Hộ trở nên khó khăn và anh phải tạm gác lại ước mơ để lo lắng cho gia đình. Mâu thuẫn giữa lương tâm và nỗi lo cơm áo khiến Hộ trở thành một người vũ phu, rơi vào vòng luẩn quẩn của sự ân hận và bế tắc.

Hộ sống trong bi kịch của một nhà văn tài năng nhưng không thể thực hiện lý tưởng vì hoàn cảnh xã hội. Anh muốn viết văn để mang lại giá trị xã hội nhưng bị gạt bỏ bởi những lo toan thường nhật. Sự cần thiết phải kiếm sống đã đẩy Hộ vào con đường viết văn kém chất lượng, xa rời lý tưởng và sự sáng tạo của mình. Hộ cảm thấy xấu hổ và thất vọng về chính mình khi nhìn lại những tác phẩm của mình.

Bi kịch thứ hai của Hộ là việc anh sống trái với những gì mà mình đề ra. Vợ anh, Từ, đã cùng anh vượt qua khó khăn, và Hộ từng rất yêu thương gia đình. Nhưng cuộc sống nghèo đói và rượu đã làm Hộ trở nên thô bạo và từ bỏ lý tưởng của mình. Hộ trở thành “đời thừa” cả trong vai trò người nghệ sĩ lẫn người chồng, người cha. Tác phẩm 'Đời thừa' của Nam Cao phản ánh bi kịch của trí thức nghèo trong xã hội cũ, đồng thời truyền tải những giá trị nhân đạo và quan điểm nghệ thuật quý báu.

Nhà văn Nam Cao (1915 – 1951) là một cây bút hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam trước cách mạng. Ông không chỉ để lại dấu ấn sâu đậm với tác phẩm vĩ đại “Chí Phèo” về bi kịch của người nông dân mà còn khắc họa rõ nét bi kịch của trí thức tiểu tư sản trong “Đời thừa” thông qua nhân vật Hộ.

Với tài năng đặc biệt và trái tim nhân ái, Nam Cao đã diễn tả sâu sắc tâm trạng của trí thức tiểu tư sản trong hoàn cảnh khó khăn. Đánh giá về Nam Cao, sách Văn học 11 nhận định: “Ông có khả năng xuất sắc trong việc diễn tả và phân tích tâm lý con người.”

Truyện ngắn “Đời thừa” được xuất bản lần đầu trong “Trang tiểu thuyết số 7” vào ngày 4-3-1943. Tác phẩm này gần gũi với các tác phẩm khác của Nam Cao như “Trăng sáng”, “Nước mắt” và tiểu thuyết “Sống mòn”. Từ những trang viết của Nam Cao, chúng ta thấy rõ tâm trạng của một trí thức tiểu tư sản trước cách mạng.

Hộ là một nhà văn với hoài bão lớn, mong muốn viết nên những tác phẩm vượt qua mọi giới hạn, nhưng không phải ai cũng hiểu và coi đó là sự háo danh. Đây là ước mơ của một người có lý tưởng cao đẹp, muốn khẳng định tài năng của mình. Hộ còn là một nhà văn chân chính.

Quan niệm của Hộ về văn chương rất rõ ràng: “Văn chương không cần những người thợ khéo tay làm theo kiểu mẫu, mà cần những người biết khai thác và sáng tạo cái mới.” Hộ cực kỳ ghét sự cẩu thả trong văn chương, coi đó là sự đê tiện. Qua quan niệm này, ta thấy Hộ là một nhà văn có hoài bão, chân chính và có lương tri của người nghệ sĩ nhận thức trách nhiệm của mình.

Nhưng Hộ không chỉ là nhà văn mà còn là một người chồng, người cha với gánh nặng gia đình. Cuộc sống với gia đình đông con và vợ thất nghiệp đã cướp đi sự thanh thản cần thiết cho một tâm hồn văn chương thăng hoa. Hoài bão văn chương có thể bị dập tắt bởi những lo toan cơm áo hàng ngày. Như Xuân Diệu đã nói:

“Nỗi đời cay đắng giơ nanh vuốt

Cơm áo không đùa với khách thơ”

Hộ phải xoay xở tiền bạc, và Nam Cao đã tỉ mỉ miêu tả tâm trạng của Hộ trong cảnh khó khăn: “Đang ngồi hắn đứng phắt dậy, mặt hầm hầm đi ra phố, vừa đi vừa nuốt nghẹn.” Qua đoạn văn ngắn này, ông đã tái hiện sự bức bách của Hộ, khi mà áp lực cơm áo đang đe dọa sự nghiệp văn chương của ông. Để có tiền, Hộ phải viết những tác phẩm đáp ứng nhu cầu của thị dân, nhưng Hộ lại cảm thấy xấu hổ khi đọc những tác phẩm này, vì chúng không đạt yêu cầu cao quý mà Hộ đã đặt ra cho mình.

Hộ đau đớn không phải vì không được viết, mà vì đã phản bội những nguyên tắc mà mình đã đặt ra. Nam Cao đã tinh tế và cảm thông sâu sắc với tâm trạng của Hộ, giúp ông viết những trang văn đầy giằng xé như vậy.

Cuối cùng, từ việc không thực hiện được giấc mộng văn chương, Hộ trở thành kẻ phản bội chính mình. Nam Cao không dừng lại ở đó, ông muốn người đọc hiểu tận cùng sự khổ cực và bi kịch của trí thức. Hộ bị đẩy vào vòng xoáy của bi kịch, không chỉ về nghề nghiệp mà còn về tình người.

Mọi chuyện bắt đầu từ khi Hộ lấy Từ. Mặc dù đã cứu ba con người, nhưng từ đó bi kịch mở ra với hắn. Gánh nặng gia đình đã làm hắn khổ và coi Từ là nguyên nhân. Hộ đã tìm đến rượu và có những hành động vũ phu. Dù Nam Cao có biện hộ cho hành động của Hộ khi say, nhưng tất cả đều đổ vỡ trước nguyên tắc tình thương. Hộ đã đạp đổ nguyên tắc mà mình đã đặt ra.

Giờ đây, Hộ không còn là một nhà văn đầy tâm huyết và nhân ái nữa mà là một người vũ phu. Dù đáng trách, Hộ còn đáng thương hơn. Nam Cao để cho nhân vật của mình dừng lại trên con đường bị tha hóa, nhưng sau mỗi lần say, Hộ lại nhận ra sai lầm và làm hòa với vợ con. Nam Cao đã đặt nhân vật vào những tình huống khắc nghiệt, nhưng cuối cùng, tình người vẫn chiến thắng. Hộ đã khóc và nhận ra mình là một “thằng khốn nạn.” Câu chuyện kết thúc bằng câu hát ru đầy nước mắt của Từ:

“Ai làm cho khói lên giời

Cho mưa xuống đất cho người biệt li”

Với tấn bi kịch của Hộ, Nam Cao đã khắc họa một cách chân thực và sâu sắc bi kịch của trí thức tiểu tư sản trước cách mạng, đồng thời lên án xã hội bất công không cho con người phát triển toàn diện về tài năng và nhân cách. Tài năng nghệ thuật của Nam Cao về diễn tả và phân tích tâm lý con người vẫn nổi bật, dù cuộc đời có cay nghiệt, nhân vật của ông vẫn hướng về chân, thiện, mỹ.

Nam Cao là một người có vẻ ngoài lạnh lùng và ít nói, nhưng lại sở hữu một thế giới nội tâm phong phú cùng một tấm lòng đầy nhân ái. Ông thường suy ngẫm về các vấn đề xã hội và từ đó rút ra những nhận định triết lý và nhân sinh mới mẻ. Nội tâm của Nam Cao thường xuyên trải qua những xung đột dữ dội giữa cái tốt và cái xấu, giữa sự giả dối và sự chân thật, giữa tinh thần cao cả và những dục vọng tầm thường. Những tác phẩm tự truyện như Mua nhà, Trăng sáng, Đời thừa, Sống mòn… đã phản ánh rõ điều đó.

Truyện ngắn Đời thừa (đăng trên Tiểu thuyết thứ bảy, 1943) là một trong những tác phẩm nổi bật nhất của Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám 1945. Thông qua nhân vật Hộ (bóng dáng của nhà văn), tác giả đã phản ánh chân thực tình trạng khổ cực, nhục nhã, và bế tắc của tầng lớp trí thức văn nghệ sĩ nghèo trong xã hội cũ. Nam Cao tập trung thể hiện bi kịch tinh thần của họ, từ đó đưa ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn.

Hộ là một nhà văn có ý thức sâu sắc về cuộc sống. Anh mong muốn nâng cao giá trị đời sống cá nhân thông qua một sự nghiệp có ích cho xã hội và được xã hội công nhận. Tuy nhiên, gánh nặng cơm áo hàng ngày đã kéo anh vào những toan tính vụn vặt và tầm thường, khiến anh không thể thực hiện được những việc có ích cho đời. Anh đau khổ vì phải sống một đời thừa, bất lực nhìn những ước mơ và khát khao đẹp đẽ bị thực tế phũ phàng đè nén.

Hộ từng ấp ủ một hoài bão lớn về sự nghiệp văn chương và sẵn sàng hy sinh tất cả vì nó. Anh ước ao sáng tạo ra những tác phẩm thật sự có giá trị, vượt qua mọi giới hạn, bằng cách tìm tòi, khai thác những nguồn cảm hứng mới và sáng tạo những điều chưa có. Hộ khao khát vinh quang và khẳng định tài năng của mình trước cuộc đời. Anh không muốn sống một cuộc sống vô vị và tẻ nhạt. Đó chính là niềm đam mê mãnh liệt vì một hoài bão lớn của con người có lý tưởng. Quan niệm của Hộ về văn chương nghệ thuật hết sức đúng đắn và tiến bộ. Anh từng phát biểu rằng một tác phẩm văn chương đích thực phải chứa đựng những cảm xúc lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi. Nó ca ngợi lòng thương, tình bác ái, và sự công bình… và làm cho con người gần gũi nhau hơn.

Với lòng đam mê và tài năng, Hộ coi văn chương là lý tưởng và lẽ sống của mình. Anh tự hào vì có một tâm hồn nhạy cảm, phong phú và cho rằng không có lạc thú vật chất nào có thể so sánh được. Hộ quyết tâm biến hoài bão lớn lao của mình thành hiện thực. Tuy nhiên, anh không thể thực hiện ước mơ vì phải lo lắng về vật chất, những bận rộn không đáng có trong cuộc sống hàng ngày, lo cho gia đình đã chiếm hết tâm trí và thời gian của anh. Vợ yếu, con đau, nhà cửa tồi tàn, túng quẫn…

Cuộc sống nghèo khó và phải lo từng bữa ăn bắt buộc Hộ phải viết những thứ mà anh không muốn viết. Đó là những tác phẩm cẩu thả, dễ dãi, rẻ tiền mà anh gọi là văn chương kém chất lượng, và anh cảm thấy xấu hổ, tự trách mình là kẻ khốn nạn. Hộ cho rằng sự cẩu thả trong bất kỳ nghề gì cũng là bất lương, nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đáng khinh. Bi kịch tinh thần sâu sắc của Hộ chính là điều đó.

Thêm vào đó, Hộ còn trải qua một bi kịch thứ hai không kém phần đau đớn. Đó là bi kịch của một người coi tình thương là nguyên tắc sống cao nhất, sẵn sàng hy sinh tất cả cho tình thương nhưng lại phải sống tàn nhẫn, thô bạo với vợ con, đi ngược lại nguyên tắc sống mà chính mình đặt ra. Nỗi đau giằng xé của Hộ bắt nguồn từ việc xã hội không cho phép những người có tài và tâm hồn đẹp sống một cuộc đời tốt đẹp. Cả hai bi kịch của anh đều phản ánh mâu thuẫn của xã hội: Những người có tài, có tâm muốn sống đẹp thì lại phải khổ sở.

Bản chất của Hộ là một người tốt. Anh quan niệm rằng kẻ mạnh là người giúp đỡ người khác bằng sức của mình. Vì thế, anh đã cứu giúp Từ, một cô gái lỡ dở và cưới Từ làm vợ. Hộ đã trải qua nỗi đau khổ của Từ và thực hiện một hành động nhân nghĩa. Những khó khăn trong cuộc đời đôi khi làm anh trở nên cáu kỉnh, tàn nhẫn với vợ con. Trong cơn bế tắc, anh tìm đến rượu để giải sầu nhưng mỗi lần tỉnh lại, anh lại ân hận và cảm thấy xót xa. Anh xin lỗi vợ trong nước mắt, tự trách mình là kẻ khốn nạn.

Để thoát khỏi tình trạng đời thừa, Hộ chỉ còn một cách là từ bỏ trách nhiệm với gia đình, rời xa vợ con để theo đuổi giấc mơ văn chương. Nhưng với bản chất nhân hậu, anh không thể chấp nhận sự tàn nhẫn. Với Hộ, tình thương là tiêu chuẩn xác định tư cách làm người. Không có tình thương, con người chỉ là một quái vật; hắn không thể từ bỏ lòng thương, có lẽ hắn nhu nhược, hèn nhát, nhưng hắn vẫn là người. Vì thế, anh không thể bỏ mặc vợ con để theo đuổi sự nghiệp văn chương. Anh đã phải hy sinh nghệ thuật để giữ gìn tình thương. Phải từ bỏ hoài bão lớn, anh âm thầm chịu đựng nỗi đau, u uất, và day dứt, đặc biệt khi gặp lại các bạn văn chương. Hộ thực sự lâm vào bế tắc và không còn chút ánh sáng nào cho số phận của mình.

Nam Cao đã đào sâu vào bi kịch của những trí thức và văn nghệ sĩ nghèo, từ đó tinh tế kết án xã hội ngột ngạt, mục nát đã tước đoạt giá trị con người, không cho con người sống đúng nghĩa. Đối với những trí thức vốn có ý thức cao về quyền sống và đạo lý, đó là bi kịch tinh thần đau đớn nhất. Ý nghĩa nhân sinh của truyện ngắn Đời thừa là như vậy.

Truyện ngắn Đời thừa là một tác phẩm tự truyện của Nam Cao, miêu tả bi kịch của những người cầm bút trung thực. Đây cũng là bản tuyên ngôn nghệ thuật của Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám. Qua tác phẩm, ông muốn nhấn mạnh sự công phu và tài năng sáng tạo của nghệ sĩ trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Nếu người cầm bút chỉ viết những thứ vô vị, nhạt nhẽo, không có đóng góp gì mới cho xã hội thì chỉ là một kẻ thừa thãi mà thôi.

Nam Cao là một nhà văn lỗi lạc trong việc phản ánh chân thực giá trị của thời đại. Mỗi tác phẩm của ông đều thể hiện rõ nét những vấn đề xã hội thời bấy giờ. Nhân vật trong các tác phẩm của Nam Cao được xây dựng một cách tinh tế, phản ánh sâu sắc thực trạng xã hội đương thời. Tác phẩm Đời thừa là một ví dụ tiêu biểu, với nhân vật Hộ được khắc họa một cách sắc sảo trong từng chi tiết.

Hộ xuất hiện trong tác phẩm với tư cách là một nhà văn lý tưởng, có tầm nhìn cao cả về cuộc sống. Tuy nhiên, thực tế khó khăn và nghèo đói đã biến ông thành một người mệt mỏi và vất vả. Áp lực từ cuộc sống cơm áo gạo tiền đã khiến ông phải chật vật để duy trì cuộc sống.

Trong tác phẩm, Nam Cao đã khắc họa sâu sắc những xung đột nội tâm của nhân vật Hộ, người vừa mang khát vọng cao cả vừa phải đối mặt với những áp lực từ cuộc sống hàng ngày. Sau khi kết hôn với Từ, Hộ gặp phải nhiều khó khăn hơn, và các vấn đề từ cuộc sống càng làm tăng thêm sự căng thẳng trong tâm hồn của ông.

Hộ là một nhà văn với lý tưởng cao cả, nhưng vì phải lo cho gia đình, ông buộc phải từ bỏ nhiều ước mơ và hoài bão của mình. Với thu nhập từ viết văn không đủ sống, ông đành phải từ bỏ sự nghiệp sáng tác. Sự mâu thuẫn nội tâm của Hộ được thể hiện rõ ràng, phản ánh chân thực tình trạng xã hội đương thời.

Việc xây dựng tâm lý nhân vật trong cảnh giằng xé đã tạo nên một hình tượng sâu sắc trong tác phẩm, mỗi chi tiết đều mang một giá trị riêng, thể hiện sự sáng tạo và giá trị nghệ thuật độc đáo. Nhân vật Hộ trở thành hình ảnh tiêu biểu cho những trí thức nghèo bị xã hội tha hóa trước cách mạng. Anh trải qua tấn bi kịch tự thân và nhận thức được những sai lầm của mình.

Nhờ sự tinh tế trong sáng tác, Nam Cao đã thể hiện giá trị hiện thực một cách sâu sắc, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Giá trị này không chỉ phản ánh chân thực xã hội đương thời mà còn mang những cung bậc cảm xúc sâu lắng, thể hiện qua phong cách sáng tạo của tác giả.

Với việc xây dựng nhân vật và nội tâm một cách tinh tế, Nam Cao đã thành công trong việc khắc họa những nét tính cách điển hình của trí thức xã hội. Họ bị xã hội tha hóa và rơi vào bi kịch của thời đại, phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội Việt Nam trước năm 1945.

Truyện Kiều của Nguyễn Du và Chí Phèo của Nam Cao đều khắc họa những bi kịch sâu sắc của cuộc đời: từ số phận “tài hoa bạc mệnh” đến những khát khao lương thiện không được thỏa mãn, và cuối cùng là bi kịch tinh thần của trí thức trong xã hội. Đặc biệt, Đời thừa của Nam Cao làm nổi bật “tư tưởng nhân đạo mới mẻ độc đáo” của nhà văn.

Bi kịch tinh thần của Hộ trong Đời thừa phản ánh sự xung đột của một trí thức trong bối cảnh xã hội đầy rẫy bất công và giả dối. Dù giữ vững phẩm giá và ý thức về trách nhiệm cao cả của mình, Hộ vẫn phải bất lực trước cơn sóng dữ của đời sống.

Bi kịch đầu tiên của Hộ chính là những giấc mơ văn chương không thành. Văn chương đối với Hộ là niềm khát khao lớn nhất, và anh ấp ủ ước mơ viết một tác phẩm vĩ đại, giải quyết những vấn đề cấp thiết của nhân loại. Anh tin rằng một tác phẩm vĩ đại sẽ giúp anh đạt được giải Nobel và làm rạng danh nền văn học nước nhà. Tuy nhiên, những ước mơ ấy không phải lúc nào cũng thành hiện thực. Anh đau đớn khi nhìn thấy những tác phẩm của mình không đạt đến sự vĩ đại mà anh mong đợi.

Khát vọng văn chương đẹp đẽ của Hộ đã bị cản trở bởi thực tế cuộc sống. Áo cơm đã kéo anh khỏi những giấc mơ, buộc anh phải viết những bài không phù hợp với lương tâm và trách nhiệm của mình. Nỗi lo về cơm áo khiến anh phải viết thật nhanh để nuôi sống gia đình, mặc dù điều đó làm anh cảm thấy đau đớn và xấu hổ.

Hộ tìm sự an ủi trong tình thương dành cho vợ con, mặc dù sự thực là anh không thực hiện được giấc mơ văn chương của mình. Tình thương là động lực chính trong cuộc sống của anh, và anh đã tận tâm giúp đỡ người khác. Tuy nhiên, sự thất vọng trong văn chương và những lo toan cuộc sống đã khiến anh tìm niềm vui trong men rượu, điều này càng làm trầm trọng thêm bi kịch của anh.

Men rượu đã làm mờ đi nhân cách của anh, khiến anh vi phạm lẽ sống tình thương của mình. Những hành động của anh trong cơn say đã phá hỏng tất cả những giá trị tốt đẹp mà anh từng quý trọng. Bi kịch của Hộ là bi kịch của một con người có lẽ sống tình thương sâu sắc nhưng lại bị xã hội và bản thân đánh lừa, dẫn đến sự sụp đổ toàn diện.

Bi kịch của Hộ không chỉ là sự thất bại trong văn chương mà còn là sự phá hỏng lẽ sống tình thương của chính mình. Điều này thể hiện rõ nét trong tác phẩm của Nam Cao, người đã viết nên những dòng chữ đầy cảm xúc và chân thành, mặc dù chưa hoàn toàn tìm ra lối thoát cho những bi kịch của thời đại. Tư tưởng nhân đạo mới mẻ của Nam Cao là một sự tôn vinh những giá trị đẹp đẽ và chân chính trong cuộc sống, dù xã hội vẫn còn nhiều bất công.

Ngày nay, khi đời sống đã có sự thay đổi, các nhà văn không còn phải chịu đựng những bi kịch tinh thần như Hộ nữa. Tuy nhiên, không thể quên được thời kỳ mà tư tưởng nhân đạo của Nam Cao vẫn vững vàng, chứng tỏ sự đứng vững của con người chân chính qua mọi thử thách.

Trong giai đoạn văn học 1930-1945, Nam Cao là người nổi bật nhất trong việc khắc họa bi kịch của trí thức, đặc biệt là trí thức nghèo trong xã hội cũ. Câu chuyện ngắn “Đời thừa” (1943) chính là minh chứng rõ nét cho tấn bi kịch với những nghịch cảnh, bế tắc, và nỗi xót xa.

Nhân vật Hộ trong “Đời thừa” là hình mẫu của một nhà văn tài năng và tâm huyết. Có thể thấy, Hộ mang nhiều nét tự truyện của chính Nam Cao. Mặc dù Hộ viết những tác phẩm có giá trị và được công chúng yêu mến, nhưng anh không bao giờ cảm thấy thỏa mãn với những gì đã đạt được. Hộ luôn khao khát đạt tới sự hoàn thiện và vẻ đẹp tuyệt đối của nghệ thuật, mong muốn sáng tạo những tác phẩm vượt trội hơn tất cả các tác phẩm cùng thời.

Với Hộ, nghệ thuật là tất cả. Anh dành toàn bộ thời gian cho việc đọc và viết, coi đó là cách để hoàn thiện bản thân và thưởng thức cái đẹp chân chính. Việc viết và sáng tạo không chỉ là để thể hiện khát vọng cá nhân mà còn để làm mờ đi những tác phẩm khác. Tuy nhiên, cuộc sống khó khăn và nghèo túng của Hộ là một phần của bi kịch, và anh dường như quên đi mọi khó khăn để tận tâm với nghệ thuật.

Hộ không phải là nhà văn chỉ vì nghệ thuật, mà còn vì một lý tưởng cao cả hơn – phục vụ con người và nhân loại. Văn học giúp con người trở nên cao thượng và nhân ái hơn. Mặc dù Hộ luôn khao khát làm điều tốt, nhưng anh cảm thấy mình không bao giờ làm đủ, không bao giờ đạt được sự hoàn thiện mong muốn. Điều này dẫn đến sự xung đột giữa khát vọng nghệ sĩ và mong muốn làm người tốt.

Hộ phải viết vội vã để kiếm tiền nuôi gia đình, điều này dẫn đến việc viết cẩu thả và vi phạm tiêu chuẩn của chính mình. Để trở thành một nghệ sĩ chân chính, Hộ sẽ phải hy sinh gia đình, nhưng điều đó lại khiến anh cảm thấy mình vô lương tâm. Hộ cảm thấy bị mắc kẹt giữa hai sự lựa chọn không thể hòa giải – hy sinh nghệ thuật hay gia đình. Chính bi kịch này đã khiến Hộ luôn cảm thấy tự chỉ trích và đau khổ.

Cuối cùng, “Đời thừa” kết thúc với cảnh Hộ khóc trước sự khổ sở của Từ, biểu hiện sự hối hận và nỗi đau của chính mình. Tác phẩm để lại thông điệp rằng con người có thể sống có ý nghĩa nếu họ dám đối mặt với bế tắc và không để cuộc sống trở thành một chuỗi ngày mòn mỏi.

Nam Cao, một nhà văn nhân đạo lớn và cây bút hiện thực nổi bật nhất của văn học Việt Nam, đã dùng tài năng và sự am hiểu sâu sắc về cuộc sống và số phận của những người nông dân, trí thức nghèo trong xã hội để vẽ nên bức tranh bi kịch thời đại. Truyện ngắn 'Đời thừa' là tác phẩm tiêu biểu của ông, phản ánh bi kịch tinh thần của những trí thức với hiểu biết sâu sắc về giá trị của sự sống, có hoài bão cao cả nhưng lại bị cuộc sống đẩy vào cảnh sống thừa.

Hộ, nhân vật chính trong tác phẩm, đại diện cho những trí thức nghèo của xã hội xưa. Qua hình ảnh Hộ, người đọc thấy bóng dáng của Nam Cao - một trí thức nhiều trăn trở về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của mình. Trong bối cảnh xã hội đen tối, trí thức không có môi trường để thể hiện lý tưởng và đam mê sáng tạo, bị đè nén bởi lo toan thường nhật. Đây là lý do dẫn đến bi kịch đời thừa của họ.

Hộ là một trí thức nghèo với ý thức sâu sắc về nghề, tự đặt ra những yêu cầu cao trong việc sáng tác văn chương. Anh khao khát tạo ra những tác phẩm có giá trị lớn, gây ấn tượng mạnh mẽ với độc giả, một tác phẩm phải chứa đựng những điều to lớn, mạnh mẽ, vừa đau đớn vừa phấn khởi. Tác phẩm đó phải ca ngợi lòng nhân ái, công bằng và làm cho con người gần gũi hơn… Một tác phẩm thực sự giá trị là một tác phẩm dành cho toàn nhân loại.

Khi phân tích nhân vật Hộ trong 'Đời thừa', ta thấy rằng sáng tác văn chương không phải để kiếm tiền mà để thỏa mãn lý tưởng nghệ thuật. Đối với Hộ, giá trị văn chương vượt lên trên những thứ vật chất thông thường: “Đọc được một câu văn hay và hiểu được còn quý hơn nhiều so với món ăn ngon.” Tuy nhiên, thực tế đói nghèo và gánh nặng cuộc sống đã khiến Hộ phải từ bỏ lý tưởng sáng tác ban đầu. Những tác phẩm của anh giờ đây được viết cẩu thả, không có giá trị, điều này khiến Hộ đau đớn và day dứt, tự trách mình: “Sự cẩu thả trong bất cứ nghề nào cũng là một sự bất lương. Sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện.”

Với tư cách là nhà văn, Hộ có trách nhiệm và ý thức về nghề. Với tư cách là con người, Hộ là người giàu tình cảm, sống theo nguyên tắc tình thương. Anh đã nhận nuôi mẹ con Từ, chăm sóc người mẹ già yếu của Từ mà không màng đến gánh nặng gia đình và dư luận xã hội.

Cuộc sống của Hộ thay đổi khi lấy Từ và đặc biệt là khi có con. Hộ không còn thời gian để theo đuổi hoài bão mà bị cuốn vào vòng xoáy của cơm áo gạo tiền. Anh không thể tập trung vào sáng tác và thực hiện giấc mơ nghệ thuật khi những đứa con đói khổ và không có tiền thuốc thang. Trách nhiệm gia đình khiến Hộ phải viết những tác phẩm tầm thường, mỗi lần đọc lại, Hộ đều xấu hổ.

Hộ đối mặt với bi kịch tinh thần nghiêm trọng giữa lý tưởng nghệ thuật và trách nhiệm tình thương. Trong cơn tuyệt vọng, Hộ tìm đến rượu và có hành động tàn nhẫn với Từ. Sau khi tỉnh lại, Hộ hối hận và cảm thấy mình là kẻ khốn nạn. Đứng trước bi kịch đời thừa, Hộ có thể từ bỏ trách nhiệm gia đình để tập trung vào lý tưởng nhưng trách nhiệm và tình thương không cho phép anh làm vậy, đẩy Hộ vào một bi kịch không lối thoát.

Qua nhân vật Hộ, Nam Cao khai thác sâu sắc bi kịch của trí thức tiểu tư sản nghèo, những người có lý tưởng và ước mơ cao cả nhưng bị xã hội phong kiến đẩy đến tuyệt vọng và đau khổ.

Nam Cao, một nhà văn vĩ đại, có sự nhận thức sâu sắc về quan niệm nghệ thuật của mình. Theo ông, “chủ nghĩa hiện thực trong văn học Việt Nam từ đầu thế kỷ đã thực sự tự giác và đầy đủ về những nguyên tắc sáng tác”. Những tác phẩm như “Trăng sáng”, “Đời thừa”, “Đôi mắt” không chỉ là tuyên ngôn nghệ thuật mà còn là sự khẳng định công việc viết văn là một nghề cao quý và đầy trách nhiệm. Nhà văn phải có lương tâm và nhân cách, không được viết cẩu thả vì tiền bạc. Văn học cần phản ánh chân thực và sâu sắc cuộc sống khổ cực của nhân dân trên nền tảng nhân đạo và chủ nghĩa.

Truyện ngắn “Đời thừa”, đăng trên “Tiểu thuyết thứ bảy”, là một trong những tác phẩm xuất sắc của Nam Cao, phản ánh rõ ràng sự khổ cực và bế tắc của người trí thức trong xã hội trước Cách mạng tháng Tám. Đặc biệt, tác phẩm thể hiện nỗi đau tinh thần và sự đấu tranh của con người.

Nhân vật chính, nhà văn Hộ, là một người tài năng và đầy hoài bão. Dù khó khăn, “đói rét không thể làm giảm ý chí của gã trẻ tuổi say mê lý tưởng… Hắn coi thường những lo lắng về vật chất và chỉ tập trung vào việc phát triển tài năng của mình… Đối với hắn, nghệ thuật là tất cả… Hắn mơ về một tác phẩm vĩ đại, vượt qua tất cả các tác phẩm khác cùng thời”. Quan điểm của một nhà văn chân chính như vậy thật đáng trân trọng. Hoài bão lớn của Hộ chứng tỏ niềm đam mê nghệ thuật và trách nhiệm của hắn với ngòi bút. Mặc dù biết rằng:

“Cuộc đời cơ cực có những thử thách khắc nghiệt,
Cơm áo không dễ dàng với người làm thơ”

Hộ vẫn viết cẩn thận, chấp nhận cuộc sống vật chất khó khăn để viết một tác phẩm thực sự có giá trị. “Tác phẩm phải chứa đựng một điều gì đó lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn vừa khích lệ. Nó phải ca ngợi lòng nhân ái, sự công bằng… Nó làm cho con người gần gũi nhau hơn”. Hộ cũng là người giàu tình thương, “Hộ đã dâng bàn tay giúp đỡ Từ, chia sẻ nỗi đau của Từ trong lúc Từ đau đớn không ngừng”. Lấy Từ làm vợ, Hộ phải chăm sóc gia đình và kiếm tiền, “lo lắng về vật chất” để nuôi sống cả gia đình.

Hộ, một người đầy tình thương và hoài bão, lẽ ra phải được tận hưởng thành quả của những tác phẩm đáng quý. Nhưng thực tế cuộc sống và tiền bạc đã ngăn cản điều đó. Trong văn chương, Hộ phải viết vội vàng, cẩu thả, “mỗi khi đọc lại tác phẩm của mình, hắn lại xấu hổ, cau mày, nghiền răng và tự trách mình”. Hộ viết những tác phẩm tầm thường, chỉ để kiếm sống. Hộ không thể chăm sóc gia đình, có lúc muốn trở thành kẻ tàn nhẫn và đã từng đối xử tàn nhẫn với Từ, bỏ mặc con cái. Trong sự tuyệt vọng của đời thường, Hộ đã đổ hết sự tức giận vào những cơn say, dọa nạt Từ và rồi đi ngủ.

Bi kịch tinh thần của Hộ nằm ở chỗ đó. Là một nhà văn tài năng và có lương tâm, Hộ phải viết những tác phẩm tầm thường trong khi lòng thương yêu và lý tưởng nghệ thuật không cho phép hắn bỏ rơi gia đình. Bi kịch tinh thần lớn nhất của nghệ sĩ là vậy.

Bi kịch của Hộ cũng chính là bi kịch của Nam Cao và nhiều nhà văn khác. Xã hội cũ đầy rẫy bất công, ngột ngạt, đã đẩy nhiều người vào chân tường, tước đoạt nhân bản và hoài bão của họ, khiến họ phục vụ nghệ thuật chân chính nhưng lại làm mất đi nhân cách làm người. “Đời thừa” vì thế phản ánh sự xấu xa của xã hội, là tiếng kêu đau đớn của những trí thức thời đó.

Với “Đời thừa” cùng các tác phẩm như “Sông mòn”, “Trăng sáng” và sau này là “Đôi mắt”, Nam Cao đã khắc họa sâu sắc đời sống và nỗi đau của người trí thức, là bản cáo trạng và lời kêu gọi thiết tha: “Phải thay đổi những cuộc đời ngột ngạt để cứu lấy con người và sự sống!”.

Trong vườn hoa văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945, Nam Cao như một đóa hoa rực rỡ, tỏa sáng với hương sắc tuyệt vời. Ông, với ngòi bút giàu nhân văn, đã sáng tác 'Đời Thừa', khắc họa hình ảnh một nhà văn

Hộ, người nghèo với tình yêu nghệ thuật sâu sắc, nhưng luôn bị giằng xé bởi những đau đớn nội tâm. Hãy cùng trở lại trang sách và nhìn lại nhân vật Hộ đáng thương để hiểu rõ hơn về bi kịch của anh và bi kịch tinh thần của trí thức trước Cách Mạng Tháng Tám. Hộ sống trong đau khổ, lo lắng về cuộc sống và sự nghiệp dang dở. Dù khao khát cống hiến cho nghệ thuật bằng trái tim nhiệt huyết, anh vẫn phải sống trong sự tăm tối, một cuộc đời vô danh, ê chề và chán nản.

Hộ đã nhiều lần muốn thoát khỏi cuộc sống thường nhật để theo đuổi văn chương, nhưng mỗi lần đều thất bại và không thể bỏ rơi gia đình yêu quý. Bi kịch nội tâm của Hộ cũng phản ánh sự đau khổ của trí thức thời bấy giờ. Anh muốn sống vì nghệ thuật, nhưng những lo toan về vật chất đã khiến anh phải chịu đựng sự giằng xé, làm lu mờ khát vọng văn chương và tình yêu con người. Dù vậy, anh vẫn cố gắng giữ vững lối sống và lý tưởng nhân đạo của mình.

Bi kịch của Hộ trước tiên là bi kịch văn chương. Anh mang trong mình hoài bão về sự nghiệp, coi nghệ thuật là tất cả. Anh khinh thường những vấn đề vật chất, xem đói rét là điều không quan trọng với người say mê lý tưởng. Anh mơ về một tác phẩm vĩ đại và giành giải Nobel, làm sáng danh và phát triển nền văn học. Đây là những ước mơ tươi đẹp, là hoài bão và khát vọng của anh. Anh quan niệm văn chương rất đúng đắn, coi sự cẩu thả trong văn chương là đê tiện và khẳng định văn chương cần sự đào sâu, sáng tạo.

Tuy nhiên, cuộc đời không như mong đợi. Dù nhận xét về văn chương rất chính xác, nhưng những gì anh viết lại không đạt yêu cầu. Anh “in những cuốn văn viết vội vàng”, tạo ra cảm xúc nhẹ nhàng, nông cạn trên nền văn phong bằng phẳng. Anh không mơ mộng công danh, chỉ muốn viết tác phẩm có giá trị, nhưng lại phản bội lương tâm nghề nghiệp. Sự lo toan cơm áo đã làm giảm khả năng sáng tạo của anh, và anh càng mơ ước về một cuộc sống tốt đẹp thì càng rơi vào bi kịch tinh thần.

Giá như anh không có giấc mộng văn chương, có lẽ anh sẽ không khổ sở đến vậy. Nhưng nếu cứ sống trong mộng mơ, anh cũng không thoát khỏi sự giằng xé. “Đau đớn thay cho những kiếp sống muốn cao vời nhưng bị cơm áo ghì sát đất” (Sống mòn), “Văn chương hạ giới rẻ như bèo” (Tản Đà). Với gánh nặng gia đình, anh không thể “bay” được.

Bi kịch giấc mộng văn chương đã đẩy anh vào cuộc đời thừa. Anh phải viết trái với mong muốn của mình, nhưng vì gia đình, anh đã chọn cách sống này. Những cuốn văn viết vội đã nuôi sống gia đình anh và bản thân anh khỏi đói. Đây là một chút ý nghĩa còn lại của cuộc sống “Đời Thừa”. Nguyên tắc về tình thương là sợi dây níu giữ anh lại, hy vọng rằng lòng thương người sẽ giúp anh không trở thành vô nghĩa. Dù xã hội coi anh là thừa thải, anh vẫn là nguồn sống của Từ và gia đình. Anh cưu mang đời Từ, một người đàn bà bị phụ tình và đứa con mới sinh. Có lẽ vì lý tưởng sống “kẻ mạnh là kẻ giúp đỡ người khác”, một lý tưởng cao đẹp.

Tuy nhiên, chính bản thân anh đã giết chết phần người nhất trong mình. Anh đã sai khi xem gia đình là nguyên nhân của bi kịch sự nghiệp. Từ là người đảm đang và hiền lành. Xã hội lúc bấy giờ, chính xã hội đã tạo ra bao đau khổ, không đánh giá đúng tài năng và làm cho người nghèo ngày càng nghèo hơn.

Quá bế tắc, Hộ tìm đến rượu. Anh không say vì rượu, mà rượu đã giết chết anh. Rượu làm anh trở thành kẻ thô lỗ, vô học. Nó không giúp anh tìm thấy tình cảm như Chí Phèo mà hành hạ anh, đẩy anh đến tận cùng. Bi kịch lớn nhất là anh đã vi phạm nguyên tắc tình thương mà mình đã đặt ra. Đây thực sự là nỗi đau không gì sánh được. Trước bi kịch sự nghiệp, Hộ cảm thấy ray rứt. Cũng như Chí Phèo gieo rắc tội lỗi trong làng Vũ Đại, hay thầy giáo Thứ gieo những thứ chán nản vào đầu học sinh, Hộ cũng đã gieo những cảm xúc nông cạn, nhẹ nhàng, khiến người đọc nhanh chóng quên đi.

Ray rứt vì không tròn lương tâm, nhưng trước bi kịch gia đình, trái tim anh vỡ vụn. Anh đau khổ vì lẽ sống không còn, và cuối cùng đi vào đường cùng. Nam Cao đã khắc họa Hộ, một nhà văn chịu đựng đau khổ vì bi kịch nội tâm, cũng chính là bi kịch của trí thức thời bấy giờ. Nhân vật Hộ thay Nam Cao thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc và mới mẻ, đồng thời ca ngợi những giá trị vật chất bên trong con người. Nam Cao đã đấu tranh cho hạnh phúc của những kiếp sống đáng thương, bảo vệ lẽ sống nhân đạo của họ. Mặc dù có ý kiến cho rằng Hộ là Nam Cao, nhưng theo tôi, họ không hoàn toàn giống nhau. Nam Cao cũng đã trải qua nỗi lo cơm áo như Hộ nhưng không cảm thấy “đỏ mặt”, “tức giận” vì những bài viết của mình. Như Chí Phèo, Đời Thừa, Đôi Mắt,…

Nam Cao đã rất thành công trong sự nghiệp. Tài năng nghệ thuật của ông phát triển mạnh mẽ. Ông đã bộc lộ tư tưởng nhân văn mới mẻ và sâu sắc, thể hiện quan niệm “văn học là nhân học”, và tôn vinh vẻ đẹp nhân bản qua các tác phẩm để đời. Đồng thời, ông đã đấu tranh bảo vệ quyền sống, lẽ sống, và khát vọng cao đẹp. Đây là giá trị nổi bật của Nam Cao về mặt tư tưởng trong các tác phẩm nói chung và trong “Đời Thừa” với nhân vật Hộ nói riêng.

Nếu Chí Phèo kết thúc với cảnh Thị Nở thấy cái lò gạch vắng vẻ, thì Đời Thừa cũng không khá hơn nhiều. Không ai biết liệu có một Chí Phèo con ra đời hay không, và cũng không biết Hộ sẽ tìm thấy hạnh phúc sau tiếng khóc của mình. Tất cả là do xã hội đương thời bóp chết ước mơ tốt đẹp của con người, khiến nhà văn không thể viết theo ý mình và sống tốt cũng không được. Họ đau khổ vì biết nguyên nhân khổ đau nhưng không thể thoát ra, và Nam Cao đã giúp họ lên tiếng, vạch trần xã hội đã giết chết trí thức đương thời. “Tiếng hát đi từ trái tim lên miệng”.

Nam Cao là một nhà văn danh tiếng với nhiều quan điểm nghệ thuật đặc sắc, được coi là tuyên ngôn của nền văn học Việt Nam. Điển hình là câu nói: 'Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối; nghệ thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ từ những kiếp lầm than và nhà văn không được trốn tránh nghệ thuật mà phải đứng trong lao khổ để đón nhận những vang động của cuộc đời.' Trong tác phẩm 'Đời thừa,' nổi bật với hình ảnh người trí thức trong xã hội cũ, Nam Cao đã tự mình trải nghiệm bi kịch của nhân vật Hộ để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật và nhân văn sâu sắc.

Câu chuyện phản ánh bi kịch của người trí thức nghèo trong xã hội cũ, với nhân vật Hộ là đại diện tiêu biểu. Bi kịch là gì? Đó là những mâu thuẫn xung đột trong cuộc sống của một con người, và thường dẫn đến kết thúc đau thương hoặc một cái kết mở. Đối với Hộ, bi kịch lớn nhất là sự đau khổ của một nhà văn trí thức, vốn đầy hoài bão và tài năng, nhưng cuộc sống đã đẩy anh trở thành một người vô dụng, đời thừa. Hộ từng đam mê văn chương, nhưng cuộc sống nghèo khó đã khiến anh rơi vào trạng thái thất vọng.

'Đói rét không có nghĩa lý gì đối với gã trẻ tuổi say mê lý tưởng. Lòng hắn đẹp. Ðầu hắn mang một hoài bão lớn. Hắn khinh những lo lắng tủn mủn về vật chất.' Niềm đam mê văn chương của Hộ đã đạt đến mức 'Đối với hắn lúc ấy, nghệ thuật là tất cả; ngoài nghệ thuật không còn gì đáng quan tâm nữa.' Tuy nhiên, điều này vẫn chưa phải là một vẻ đẹp hoàn hảo của lý tưởng. Hộ khác biệt so với các nhà văn đương thời, anh không viết chỉ vì nghệ thuật mà còn mong muốn tác phẩm của mình có ích cho xã hội, làm đẹp đời và tạo ra giá trị thực.

Hộ luôn 'băn khoăn nghĩ đến một tác phẩm sẽ làm mờ hết các tác phẩm khác cùng thời...', mong muốn có tác phẩm lớn lao, vừa đau đớn vừa phấn khởi, ca tụng tình thương giữa con người với con người. Nhưng thực tế, những suy nghĩ và ước mơ của Hộ bị gạt đi bởi nỗi lo cơm áo gạo tiền cho gia đình. Hộ không thể để vợ con thiếu thốn, và trách nhiệm này đã dẫn anh đến việc viết những tác phẩm nhạt nhẽo, xa rời lý tưởng để kiếm tiền nuôi gia đình.

Hộ đau khổ vì không thể viết những tác phẩm mình mong muốn do điều kiện khó khăn. Anh phải viết nhanh, nhận nhuận bút, và cảm thấy xấu hổ với chính mình. Hộ dằn vặt vì cảm thấy mình là một kẻ bất lương, sự cẩu thả trong văn chương của anh là điều đáng khinh bỉ. Cuối cùng, Hộ trở thành gánh nặng cho gia đình và chính bản thân, mất đi tài năng và nhân cách.

Bi kịch thứ hai là sự chà đạp lên tình thương, nguyên tắc sống thiêng liêng của Hộ. Dù đã cứu giúp Từ và con của cô, nhưng Hộ lại tự làm tổn thương tình cảm của mình. Hộ đã hy sinh lý tưởng văn chương vì tình thương gia đình, mặc dù đôi khi nghĩ cần phải ác để sống mạnh mẽ, nhưng anh không thể làm điều đó vì vợ con. Hộ đã tìm đến rượu để quên đi nỗi đau, nhưng rượu đã khiến anh trở nên tầm thường cả về trí tuệ và nhân cách. Anh đã đánh mắng và xua đuổi những người mình yêu thương, từ bỏ lý tưởng văn chương và rơi vào con đường xa rời nguyên tắc sống của mình.

Bi kịch của Hộ phản ánh bi kịch chung của lớp trí thức tiểu tư sản trong xã hội cũ trước cách mạng tháng Tám. Tác phẩm 'Đời thừa' không chỉ mang đến cái nhìn về bi kịch của nhân vật mà còn thể hiện quan điểm nghệ thuật quý giá và giá trị nhân đạo sâu sắc của văn chương.