Danh sách 6 Bài luận 'Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)' lớp 9 xuất sắc

A. TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)

I- NỘI DUNG BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN

Trong truyện ngắn 'Lặng lẽ Sa Pa', Nguyễn Thành Long đưa độc giả đến với mảnh đất Sa Pa yên bình, nơi mà cuộc sống trỗi dậy với những tình cảm chân thành và vẻ đẹp dịu dàng. Tác phẩm xoay quanh nhân vật anh thanh niên, người làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu, để lại ấn tượng sâu sắc.

Điểm độc đáo đầu tiên của anh thanh niên là tấm lòng yêu đời và trách nhiệm cao với công việc khó khăn của mình. Sống cô đơn trên đỉnh Yên Sơn, anh ghi chép các thông số khí tượng mỗi ngày, đối mặt với gió tuyết lạnh lẽo. Nhưng tình yêu và niềm đam mê với công việc giúp anh vượt qua mọi khó khăn. Anh chia sẻ niềm vui với mọi người, dù cuộc sống ở Sa Pa có khắc nghiệt nhưng trái tim anh luôn ấm áp.

Thứ hai, anh thanh niên ghi điểm với lòng hiếu khách và sự chu đáo. Dù sống trong điều kiện thiếu thốn, anh vẫn thể hiện lòng quan tâm đặc biệt đến khách, trò chuyện với họ, và thậm chí làm những điều nhỏ như tặng hoa. Sự ấm áp và nhiệt huyết của anh khiến mọi người không thể quên.

Cuối cùng, sự khiêm tốn của anh thanh niên làm tôn lên giá trị của công việc và đóng góp của mình. Dù đã có những thành tựu lớn, anh vẫn tỏ ra nhực nhã với đồng đội và không đánh giá mình quá cao. Sự khiêm tốn này khiến độc giả cảm nhận được tâm hồn cao quý của người thanh niên.

II- PHÂN TÍCH LỜI VĂN BẢN

Trong bài viết, tác giả giúp độc giả nhận diện rõ về ba đặc điểm quan trọng của nhân vật. Luận điểm được thể hiện một cách rõ ràng qua các ví dụ và mô tả chi tiết. Những câu văn sinh động, tinh tế giúp tăng cường hình ảnh về anh thanh niên và cuộc sống ở Sa Pa. Từ ngôn ngữ đa dạng đến cấu trúc câu văn, tác giả đã sử dụng những phương tiện ngôn ngữ một cách thành công.

Bài văn còn chứa đựng những câu hỏi đặt ra cho độc giả, khuyến khích họ suy nghĩ sâu sắc về ý nghĩa của cuộc sống và giá trị của sự hi sinh. Điều này giúp tác phẩm trở nên sống động và tác động sâu sắc đến tâm trí người đọc.

III- KẾT LUẬN

Bài viết của Nguyễn Thành Long không chỉ là cuộc nghị luận về vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên mà còn là một lá thư mở đầu để độc giả hiểu rõ hơn về Sa Pa và con người ở đây. Tác phẩm không chỉ là cuộc hành trình đẹp về văn hóa mà còn là cơ hội để suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống và giá trị của những con người khiêm tốn, ấm áp.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

II- NỘI DUNG CỦA ĐOẠN VĂN

Lão Hạc trong tác phẩm 'Lão Hạc' của Nam Cao đứng trước quyết định nghiệt ngã: sống với sự cô đơn và khổ sở hay chọn cái chết để giữ cho mảnh đất vàng cho con trai. Những chuẩn bị kỹ lưỡng và quyết đoán của lão Hạc cho thấy ông đã chọn cái chết như một hành động cao cả và thâm trầm. Bằng cách này, ông đã hi sinh bản thân để gieo mầm cho tương lai, tạo nên một hình ảnh nhân vật đầy lòng nhân ái và trách nhiệm.

Trong câu chuyện, sự hi sinh của Lão Hạc không chỉ là một cử chỉ cá nhân mà còn là biểu tượng cho tình yêu thương gia đình và lòng hy sinh vì người thân. Hành động cuối cùng của ông làm cho độc giả suy ngẫm về ý nghĩa sâu sắc của cuộc sống và cái chết, cũng như giá trị cao quý của tình người.

III- NHỮNG ĐIỀU CẦN GHI NHỚ

• Nghị luận về tác phẩm truyện là cách thể hiện đánh giá cá nhân về nhân vật, tình tiết và nghệ thuật sáng tác.
• Phân tích lời văn bản cần sự nhạy bén trong việc tìm ra những chi tiết, cấu trúc câu văn và ngôn ngữ sáng tạo.
• Kết luận cần làm rõ những ấn tượng, suy nghĩ và cảm xúc mà tác phẩm để lại trong tâm trí độc giả.
• Chú ý đến cấu trúc bài viết để bài nghị luận trở nên mạch lạc và dễ hiểu.

IV- KẾT LUẬN

Truyện ngắn 'Lão Hạc' của Nam Cao và bài nghị luận về nhân vật anh thanh niên trong 'Lặng lẽ Sa Pa' của Nguyễn Thành Long đều là những tác phẩm tuy nhỏ bé về thể loại, nhưng đã để lại những ấn tượng mạnh mẽ về nhân văn và giá trị cuộc sống. Qua những nhân vật này, độc giả nhận thức được vẻ đẹp của tâm hồn và lòng nhân ái, đồng thời suy ngẫm về ý nghĩa sâu sắc của cuộc sống.

Phần I: KHÁM PHÁ BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)

Đọc văn bản (trang 61, 62, 63 SGK Ngữ văn 9 tập 2) và trả lời các câu hỏi.

a) Nội dung thảo luận của văn bản này là gì? Hãy đặt một tiêu đề thích hợp cho văn bản.

b) Các điểm thảo luận của người viết được triển khai qua những quan điểm nào? Tìm những câu nêu lên hoặc tóm tắt quan điểm của văn bản.

c) Để chứng minh các quan điểm, người viết đã lập luận (hướng dẫn, phân tích, chứng minh) như thế nào? Nhận xét về những lập luận được người viết đưa ra để làm sáng tỏ cho từng quan điểm. (Gợi ý: Những lập luận đó được lấy ở đâu, bao gồm những điều gì?)

Trả lời:

a. - Nội dung thảo luận của văn bản này là về những phẩm chất, đức tính đẹp đẽ đáng yêu của anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.

- Văn bản có thể được đặt tên Hình ảnh anh thanh niên làm công tác khí tượng trong truyện ngắn 'Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long.

b. Tóm tắt các điểm thảo luận của nội dung thảo luận tìm những câu có ý nghĩa nêu lên hoặc tóm tắt quan điểm của bài văn:

- Dù được mô tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của “Lặng lẽ Sa Pa” đều hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu - nhân vật chính của tác phẩm đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ. (Những câu nêu vấn đề thảo luận).

- Trước hết, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc gian khổ của mình. (Câu nêu quan điểm).

- Nhưng anh thanh niên này thực sự đặc biệt ở điều “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách nồng nhiệt. (Câu nêu quan điểm)

- Công việc khó khăn, với những đóng góp quan trọng cho đất nước, nhưng người thanh niên hiếu khách và nhiệt huyết ấy lại rất khiêm tốn. (Câu nêu quan điểm)

- Cuộc sống của chúng ta... thật đáng yêu. (Đoạn cuối bài - những câu tóm tắt vấn đề thảo luận).

c. Để chứng minh các quan điểm, người viết đã lập luận (hướng dẫn, phân tích, chứng minh) một cách thuyết phục.

- Các quan điểm của người viết được nêu rõ ngắn gọn tạo ấn tượng với người đọc.

- Từng quan điểm được phân tích chứng minh rõ ràng, với những minh chứng cụ thể. Các chứng cứ đều sinh động vì đó là những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của tác phẩm.

- Bài văn cũng đã được người viết hướng dẫn một cách tự nhiên với cấu trúc chặt chẽ. Tự đặt vấn đề rồi phân tích diễn giải, sau đó khẳng định, nâng cao vấn đề cần thảo luận.

Phần II: THỰC HÀNH

Đọc đoạn văn (trang 64 SGK Ngữ văn 9 tập 2) rồi trả lời câu hỏi: Nội dung thảo luận của đoạn văn là gì? Đoạn văn nêu lên những quan điểm chính nào? Các quan điểm đó giúp chúng ta hiểu thêm điều gì về nhân vật lão Hạc?

Trả lời:

Đoạn văn thảo luận: về cái chết của nhân vật lão Hạc, qua đó thấy được vẻ đẹp nhân cách của nhân vật này trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.

Các quan điểm chính của đoạn văn:

- Lão Hạc phải đối mặt với quyết định giữa sự sống và sự chết;

- Lão Hạc đã chọn con đường cái chết trong sự sống khổ, sống nhục.

- Sự kết thúc bằng cái chết của ông là mầm mống cho sự sống.

Đoạn văn giúp ta thêm hiểu về nhân vật lão Hạc:

- Đó là hành động hi sinh cao quý;

- Đó là nỗi đau chấn thương của thân phận con người.

I - Tìm hiểu bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi (trang 61 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2)

Câu hỏi:

a) Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì ? Hãy đặt một tiêu đề thích hợp cho văn bản.

Vấn đề nghị luận của văn bản: Những phẩm chất đẹp đẽ của nhân vật anh thanh niên trong tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long.

Đặt tiêu đề cho văn bản:

- Một con người thầm lặng ở Sa Pa

- Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ.

b) Vấn đề nghị luận được người viết triển khai qua những luận điểm nào ? Tìm những câu nêu lên hoặc tóm tắt quan điểm của văn bản.

- Luận điểm xuất phát (Mở bài): anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” để lại nhiều ấn tượng khó phai mờ.

- Luận điểm mở rộng (Thân bài):

+ Luận điểm 1: Anh thanh niên có lòng yêu đời, yêu nghề và tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.

+ Luận điểm 2: Anh thanh niên rất hiếu khách, chu đáo.

+ Luận điểm 3: Anh thanh niên rất khiêm tốn.

- Luận điểm kết thúc (Kết bài) : Những con người như anh thanh niên thật đáng trân trọng, tin yêu.

- Các câu văn nêu lên luận điểm của văn bản:

+ Dù được mô tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của “Lặng lẽ Sa Pa” cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm – đã để lại cho chúng ta những ấn tượng khó phai mờ. (các câu nêu vấn đề nghị luận).

+ Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. (câu chủ đề nêu luận điểm).

+ Công việc vất vả, với những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. (câu chủ đề nêu luận điểm)

+ Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao và thầm lặng? Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. (những câu cô đúc vấn đề nghị luận)

=> Người viết dẫn dắt các luận điểm một cách rõ ràng, chặt chẽ và lôgíc.

c) Để khẳng định các luận điểm, người viết đã lập luận (dẫn dắt, phân tích, chứng minh) như thế nào ? Nhận xét về những luận cứ được người viết đưa ra để làm sáng tỏ cho từng luận điểm. (Gợi ý: Những luận cứ đó được lấy ở đâu, gồm những điều gì ?)

Để khẳng định các luận điểm, người viết đã sử dụng các thao tác: giải thích, chứng minh, phân tích, tổng hợp,.... một cách hài hoà, khéo léo và thuyết phục. Các luận cứ đều được lấy từ tác phẩm và tập trung xoay quanh nhân vật anh thanh niên. Có thể nói, người viết dẫn dắt các luận điểm một cách rõ ràng, chặt chẽ và lôgíc.

II - Luyện tập

Đọc đoạn văn sau rồi trả lời câu hỏi: Vấn đề nghị luận của đoạn văn là gì? Đoạn văn nêu lên những ý kiến chính nào ? Các ý kiến ấy giúp ta hiểu thêm gì về nhân vật lão Hạc?

Đọc văn trang 64 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2

Trả lời:

- Vấn đề nghị luận: tình thế lựa chọn nghiệt ngã của nhân vật lão Hạc và vẻ đẹp của nhân vật này.

- Những ý kiến chính:

+ Tình thế lựa chọn nghiệt ngã của lão Hạc: Lựa chọn giữa cái sống và cái chết.

+ Phân tích tâm trạng của nhân vật lão Hạc: Chọn cái chết một cách dứt khoát để bảo toàn danh dự, chết mà không phiền lụy đến người khác, chết để đổi lấy cuộc sống cho con trai.

- Ý nghĩa của các ý kiến nghị luận: Làm nổi bật vẻ đẹp của nhân vật lão Hạc (sống vì con, lo lắng cho con, hi sinh cuộc sống của mình để tạo dựng cuộc sống cho con, không muốn gây phiền hà cho người khác). Bằng cách sự phân tích cụ thể nội tâm, hành động của nhân vật lão Hạc, bài viết đã làm sáng tỏ một nhân cách đáng kính trọng, một tấm lòng hi sinh cao quý.

Kiến thức cơ bản

Các kiến thức bạn cần nắm vững:

• Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận xét đánh giá của mình về nhân vật sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể.

• Những nhận xét, đánh giá về truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, số phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát.

• Các nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) trong bài nghị luận phải rõ ràng, đúng đắn, có luận cứ và lập luận thuyết phục.

• Bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) cần có bố cục mạch lạc, có lời văn chuẩn xác, gợi cảm.

Gợi ý trả lời các câu hỏi trên sách giáo khoa:

Đọc văn bản (trang 61 đến 63 SGK Ngữ văn 9 tập 2) và trả lời các câu hỏi.

a) Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì? Hãy đặt một tiêu đề thích hợp cho văn bản.

b) Vấn đề nghị luận được người viết triển khai qua những luận điểm nào? Tìm những câu nêu lên hoặc tóm tắt quan điểm của văn bản.

c) Để khẳng định các luận điểm, người viết đã lập luận (dẫn dắt, phân tích, chứng minh) như thế nào? Nhận xét về những luận cứ được người viết đưa ra để làm sáng tỏ cho từng luận điểm. (Gợi ý: Những luận cứ đó được lấy ở đâu, gồm những điều gì?)

Trả lời

a) Vấn đề nghị luận của bài văn là: Những tác phẩm chất đáng yêu của nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tượng tại Sapa. Có thể đặt tên bài văn là Sapa, nét đẹp thầm lặng đáng yêu hay Nét đẹp lặng lẽ của Sapa.

b) Câu văn nêu lên luận điểm của bài văn:

- 'Dù được mô tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của Sapa cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục... Trong đó, anh thanh niên - nhân vật chính của tác phẩm - đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ' (Các câu nêu vấn đề nghị luận).

- 'Trước tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc khó nhọc của mình' (Câu nêu luận điểm).

- Công việc vất vả, với những đóng góp quan trọng cho đất nước, thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. (Câu nêu luận điểm).

- Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao và thầm lặng? Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu'. (Câu nêu luận điểm).

c) Từng luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng các dẫn chứng cụ thể trong tác phẩm. Các luận cứ được sử dụng xác đáng, sinh động rút ra từ những chi tiết, hình ảnh đặc sắc trong tác phẩm.

Luyện tập

Đọc đoạn văn (trang 64 SGK Ngữ văn 9 tập 2) rồi trả lời câu hỏi: Vấn đề nghị luận của đoạn văn là gì? Đoạn văn nêu lên những ý kiến chính nào? Các ý kiến ấy giúp chúng ta hiểu thêm gì về nhân vật lão Hạc?

Trả lời:

Đoạn văn trang 64 sách giáo khoa Ngữ văn 9 tập hai, đề cập đến vấn đề: sự lựa chọn của Lão Hạc. Để khai triển khai luận điểm này, tác giả Văn Giá đã nêu lên những ý kiến chính:

1. Lão Hạc phải đối diện với quyết định giữa cái sống và cái chết:

+ Sống để giữ mảnh vườn cho con hay chết để bảo toàn danh dự gia đình.

2. Nếu chọn cái chết, thì phải chuẩn bị ra sao:

- Giết con Vàng trước, chuẩn bị tự tử một cách chu đáo.

+ Gửi ba mươi đồng cho ông Giáo.

+ Gửi văn tự và mảnh vườn cho ông Giáo.

3. Ý nghĩa của cái chết của Lão Hạc:

- Lão Hạc chọn cái chết một cách cao quý và thảm kịch, để bảo vệ danh dự và sự sống còn của con trai.

- Lão Hạc hy sinh vì tình phụ tử thiêng liêng.

- Lão Hạc sử dụng cái chết như một biện pháp cuối cùng để bảo toàn nhân cách.

- Lão Hạc sử dụng cái chết để trao đổi sự sống còn cho đứa con trai yêu quý.

Các ý kiến này của Văn Giá giúp ta hiểu thêm về nhân cách cao quý và sự hy sinh lớn lao của Lão Hạc, một hình tượng nông dân trong giai đoạn lịch sử khó khăn của đất nước ta đầu thế kỷ 20.

I. Khám phá bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Giải câu hỏi (Trang 61 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Đọc văn bản trong SGK và trả lời câu hỏi.

a) Đề tài nghị luận của văn bản này là gì? Hãy đặt một tiêu đề phù hợp cho văn bản.

b) Những vấn đề được nghị luận được tác giả phát triển qua những luận điểm nào? Tìm những câu nói hoặc tóm tắt các điểm chính của văn bản.

c) Để củng cố các luận điểm, tác giả đã xây dựng luận lý (hướng dẫn, phân tích, chứng minh) như thế nào? Nhận xét về các bằng chứng mà tác giả đưa ra để làm rõ ý từng luận điểm. (Gợi ý: Các chứng cứ này đến từ đâu, bao gồm những gì?)

Trả lời:

a) Văn bản nghị luận về vẻ đẹp của nhân vật thanh niên làm công tác khí tượng và là nhà vật lý học địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long.

Có thể đặt tên cho văn bản là: Con người Sa Pa bình yên hoặc Năng lượng Sa Pa…

b) Các điểm được nghị luận:

– Tấm lòng yêu đời, tinh thần trách nhiệm cao với công việc

– Lòng hiếu khách và sự chu đáo với mọi người

– Sự khiêm tốn

c) Cách điều hướng từng điểm:

– Phân tích, chứng minh từng điểm nghị luận (thể hiện ở các câu chủ đề ở đầu đoạn)

– Tổng kết chung, nâng cao vấn đề.

II. Thực hành

Giải câu hỏi – Luyện tập (Trang 63 SGK ngữ văn 9 tập 2)

Đọc đoạn văn sau đó trả lời câu hỏi: Đề tài nghị luận của đoạn văn là gì? Đoạn văn đề cập đến những quan điểm chính nào? Những quan điểm này giúp chúng ta hiểu thêm về nhân vật lão Hạc như thế nào?

Trả lời:

– Đoạn văn nghị luận: về cái chết của nhân vật lão Hạc, qua đó ta thấy vẻ đẹp của tâm hồn nhân vật này trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao.

– Những quan điểm chính của đoạn văn:

+ Lão Hạc phải lựa chọn giữa sống và chết;

+ Lão Hạc đã lựa chọn cái chết để bảo vệ danh dự và sự sống còn của con trai.

+ Cái chết của lão Hạc là khởi đầu của sự sống.

– Đoạn văn giúp ta hiểu rõ hơn về nhân vật lão Hạc:

+ Đó là hành động hy sinh vô cùng cao quý

+ Đó là sự đau đớn của thân phận con người.