Danh sách 6 bài soạn 'Lời má năm xưa' (Ngữ văn 10 - SGK Chân trời sáng tạo) tốt

Câu 1 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Tìm từ ngữ, câu văn thể hiện tình cảm và cảm xúc của nhân vật khi kể lại “câu chuyện cũ” và nêu nội dung chính của văn bản.

Lời giải 

Các từ ngữ, câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật:

- ''Tôi cảm thấy hối hận và bối rối''

- ''Tôi ngẩn ngơ nhìn bầu trời xanh''

- ''Tôi không thể quên câu nói của mẹ''

- ''Tận sâu trong lòng, tôi không thể dứt bỏ sự hối hận và bối rối''

Nội dung chính: diễn tả lòng yêu thương loài vật của con người, bài học mẹ muốn dạy cho nhân vật chính.

Câu 2 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Theo bạn, ai là người thực sự đã cứu chim thằng chài trong câu chuyện? Dựa vào đâu để khẳng định?

Lời giải

- Theo em, người thực sự cứu chim thằng chài là mẹ của nhân vật tôi.

- Sau khi nghe câu hỏi của mẹ: “Sao con lại cướp đi sự sống của nó? Ai sẽ cướp sự sống của con?” đã làm nhân vật tôi tỉnh ngộ. Sau đó, nhân vật tôi đã chăm sóc và cứu chim thằng chài.

Câu 3 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Ý nghĩa của việc lặp lại câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” là gì?

Lời giải 

- Câu hỏi vừa mang tính trách móc vừa là lời dạy bảo: tại sao con lại làm vậy với chim? Nó không có lỗi gì với con. Mẹ muốn dạy nhân vật chính sự thấu hiểu và lòng thương cảm đối với loài vật như chim thằng chài.

Câu 4 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Qua nội dung “câu chuyện cũ” của nhân vật “tôi”, bạn nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, loài vật?

Lời giải

Con người, thiên nhiên và cảnh vật có mối quan hệ gần gũi, luôn hiện diện xung quanh nhau. Vì vậy, không nên phá vỡ mối quan hệ đó. Cảm xúc của con người ảnh hưởng đến cách nhìn và hành động đối với thiên nhiên, loài vật. Ngược lại, cảm xúc của loài vật cũng bị tác động bởi hành động của con người. Ví dụ, chim thằng chài “vươn vai, hót mấy tiếng như muốn cảm ơn tôi”. Hãy coi tất cả như một đại gia đình, nơi mọi người biết yêu thương và không hãm hại nhau.

I. Thông tin về tác giả văn bản 'Lời má năm xưa'

- Tác giả: Trần Bảo Định

- Quê quán: Tây Nguyên

- Phong cách: Giản dị, gần gũi, đậm chất Nam Bộ

- Tác phẩm nổi bật: 'Lời má năm xưa'

II. Phân tích tác phẩm 'Lời má năm xưa'

1. Thể loại: Tản văn
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trong tập truyện 'Thương những ngày ...'
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp trữ tình
4. Bố cục:

- Phần đầu: Kí ức về đám trẻ trong làng

- Phần giữa: Kí ức về tuổi thơ của tác giả

- Phần còn lại: Suy nghĩ về thực tại

1. Giá trị nội dung:

- Kí ức về một tuổi thơ êm đềm của tác giả

1. Giá trị nghệ thuật:

- Ngôn ngữ giản dị, gần gũi

III. Phân tích chi tiết tác phẩm 'Lời má năm xưa'

• Kí ức về đám trẻ trong làng:

- Những câu vè gắn bó với tuổi thơ của trẻ em trong làng

- Các trò chơi như rình bắt chim của trẻ em

=> Tuổi thơ của trẻ em trong làng gắn liền với thiên nhiên và những trò chơi dân gian

• Kí ức về tuổi thơ của tác giả:

- Lời của mẹ khi tác giả làm rơi chài bên sông

- Những suy ngẫm của tác giả về lời mẹ

+ Hối hận và bối rối

+ Quyết tâm giữ chài rớt và sinh sống

- Chài rớt hồi phục và tâm trạng của tác giả trở nên vui vẻ

=> Những trò chơi của trẻ em vô tình gây hại cho loài vật nhỏ, và lời mẹ đã ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ của tác giả

• Suy nghĩ về thực tại:

- Nhà văn nhớ lại lời mẹ năm xưa như bài học quý giá của tuổi thơ.

Câu 1 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

 - Những từ ngữ và câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật khi kể lại “câu chuyện cũ”:

+ Hối hận, bối rối.

+ Ngắm bầu trời xanh và suy nghĩ về chài rớt.

+ Không thể quên câu nói của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?”

+ Không thể xóa đi sự hối hận và bối rối khi nhớ lại chuyện xưa.

- Nội dung chính của văn bản: Lời dặn dò của mẹ và cảm xúc của nhân vật về “câu chuyện cũ”.

Câu 2 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

- Theo em, người thực sự cứu sống chim thằng chài là mẹ của nhân vật.

- Vì câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” đã làm nhân vật tỉnh ngộ. Sau đó, nhân vật chăm sóc và cứu sống chim thằng chài.

Câu 3 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

- Câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” được lặp lại hai lần trong văn bản.

- Việc lặp lại câu hỏi làm nổi bật câu chuyện và nhấn mạnh tâm trạng hối hận, nỗi nhớ về lời mẹ của nhân vật.

Câu 4 trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

      Mối quan hệ giữa con người, thiên nhiên và cảnh vật là gắn bó mật thiết. Vì vậy, con người không nên phá vỡ mối quan hệ đó mà nên coi thiên nhiên như một gia đình lớn, yêu thương và không làm hại nhau.

I. Giới thiệu tác giả Trần Bảo Định

Trần Bảo Định, sinh năm 1944 tại An Vĩnh Ngãi, Long An, là cựu sinh viên Đại học Văn Khoa và Viện Đại học Đà Lạt.

Ông đã xuất bản nhiều tập thơ nổi tiếng như Ngao du sơn thủy, Thầy tôi, Mẹ. Tiếng lòng, Vợ tôi, Làng tôi… và hai tập truyện 'Kiếp Ba khía', 'Đời Bọ hung' vào các năm 2014 và 2015.

II. Khái quát tác phẩm Lời má năm xưa

1. Xuất xứ

- Văn bản trích từ tác phẩm Tương hợp Phật tính dân gian và môi trường sinh thái, nằm trong tập truyện Thương những ngày…, Trần Bảo Định, NXB Tổng hợp, TP. Hồ Chí Minh, 2020, trang 170 - 172.

2. Nội dung chính

Kể lại câu chuyện thời thơ ấu của một chàng trai đã vô tình bắn trúng một con chim thằng chài bên bến sông. Nhờ sự khuyên bảo của mẹ, anh đã vớt chim lên, băng bó vết thương và cố gắng cứu sống nó, nhưng cảm giác áy náy và ân hận về hành động này vẫn ám ảnh anh mãi về sau.

Văn bản phản ánh tình yêu thương loài vật của con người, đồng thời là bài học mà người mẹ muốn truyền đạt cho nhân vật chính.

3. Giá trị nội dung

- Văn bản thể hiện sự ăn năn, hối hận và day dứt của nhân vật “tôi” khi nhớ lại hành động của mình với con chim thằng chài, qua đó bộc lộ lòng trắc ẩn và sự lương thiện của cậu bé.

- Cung cấp thông tin về loài chim thằng chài (chim bói cá).

- Khắc họa hình ảnh người mẹ của nhân vật “tôi” (người thực sự cứu sống chú chim trong lúc nguy kịch) với sự lương thiện, thông minh và thấu hiểu, giúp đứa con nhận ra bài học quý giá.

- Làm rõ mối quan hệ gần gũi, gắn bó giữa con người và thiên nhiên, khuyến khích việc gìn giữ và bảo vệ môi trường.

4. Giá trị nghệ thuật

- Văn bản sử dụng phương pháp tự sự kết hợp với biểu cảm.

- Ngôn từ thuần Việt, dễ hiểu, mộc mạc và phong phú.

- Giọng văn phù hợp để diễn tả cảm xúc của nhân vật “tôi”.

5. Tác phẩm Lời má năm xưa

Tại quê tôi, mọi người đều thuộc lòng câu hò:

Chim thằng chài! có ngày mắc bẫy

Em cho anh hay anh hãy tránh xa

Mẹ cha không thể chịu hoà

Em đâu dám cãi để mà theo anh!

Chim mái không ấp trứng, không nuôi con. Con chim mới chào đời phải tự thích nghi với môi trường và rèn luyện kỹ năng sống. Khi trưởng thành, chúng bảo vệ nhau và tiếp tục cuộc sống. Thằng chài sẽ nhường mặt nước cho những chim già yếu hoặc bệnh tật.

Thế nhưng, khi còn nhỏ, chúng tôi thường thích rình bắn chim thằng chài đậu rình cá bằng ná thun và đạn đất sét. Thực sự, chỉ là thú vui của trẻ con, sự rình mò không có lý do.

Tôi bị mẹ đánh đòn khi bắn trúng chim thằng chài rơi xuống bến sông. “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai sẽ cướp sự sống của con?”. Mẹ bảo tôi ra bến vớt nó lên. Tôi làm theo và thấy chim đã được hai con khác dùng mỏ kéo qua mé rạch. Chim không chết ngay, nằm sải lai. Tôi đem về nhà chữa trị nhưng nó không ăn. Tôi cảm thấy hối hận và bối rối. Khi vết thương lành, chim vẫn không thể bay vì đuối sức. Tôi đặt nó dưới gốc mận gần cầu nước.

Vào buổi sáng mát mẻ, bầy chim thằng chài tụ tập quanh bạn, thấy nó ăn tôi cũng vui theo. Chim vươn cánh như vươn vai, hót vài tiếng như cảm ơn và chào tôi.

Gió rung nắng, hương hoa mận lan tỏa khắp vườn. Tôi nhìn lên bầu trời xanh và suy ngẫm, chim thằng chài chính là “thú điện nhơn tâm”.

Gần bảy mươi năm đã trôi qua từ lúc tôi dùng ná thun bắn chim thằng chài, tôi vẫn không thể quên câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?”. Cảm giác hối hận và bối rối mỗi khi nhớ lại câu chuyện vẫn không bao giờ nguôi.

(Trích từ Tương hợp Phật tính dân gian và môi trường sinh thái, trong Thương những ngày…,

Trần Bảo Định, tập truyện, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, 2020, tr. 170 - 172.

Nhan đề văn bản do nhóm biên soạn đặt)

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Lời má năm xưa

Câu 1: Tìm những từ ngữ, câu văn thể hiện trực tiếp tình cảm, cảm xúc của nhân vật tôi khi kể lại “câu chuyện cũ” và cho biết nội dung bao quát của văn bản.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn bộ văn bản.

- Chú ý những từ ngữ, câu văn thể hiện tình cảm của nhân vật tôi.

Lời giải:

- Những từ ngữ, câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật tôi khi kể lại “câu chuyện cũ”:

+ Hối hận, bối rối.

+ Tần ngần nhìn bầu trời xanh và ngẫm nghĩ về câu nói “thú điện nhơn tâm”.

+ Không thể nào quên câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?”.

+ Không thể gạt bỏ sự hối hận và bối rối khi nhớ lại câu chuyện cũ.

- Nội dung bao quát của văn bản: Lời mẹ dặn dò năm xưa và cảm xúc của nhân vật tôi về “câu chuyện cũ”.

Câu 2: Từ nội dung ''câu chuyện cũ'' của nhân vật ''tôi'', bạn có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, loài vật?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn bộ văn bản.

Lời giải:

Giữa con người và thiên nhiên, loài vật có mối quan hệ tác động lẫn nhau. Cảm xúc của con người ảnh hưởng đến cách nhìn và hành động của họ đối với thiên nhiên và loài vật, và ngược lại, cảm xúc của loài vật cũng bị ảnh hưởng bởi hành động của con người. Ví dụ như khi con chim thằng chài “vươn vai, hót mấy tiếng như muốn cảm ơn tôi”.

Câu 3: Việc lặp lại câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?” có ý nghĩa gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn bộ văn bản.

- Chú ý câu hỏi của mẹ.

Lời giải:

- Câu hỏi của mẹ “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?” được lặp lại hai lần trong văn bản.

- Việc lặp lại câu hỏi này vừa làm nổi bật câu chuyện, vừa nhấn mạnh tâm trạng hối hận và nỗi nhớ không quên của nhân vật tôi về lời dặn dò của mẹ.

Câu 4: Theo bạn, trong câu chuyện trên, ai thực sự là người đã cứu sống chim thằng chài? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn bộ văn bản.

Lời giải:

Người thực sự cứu chim thằng chài chính là mẹ của nhân vật: “Tôi bị mẹ đánh đòn khi bắn thằng chài rơi xuống bến sông… Mẹ bảo tôi ra bến vớt nó lên.”

Nội dung chính:

Văn bản thể hiện lòng yêu thương loài vật của con người và bài học mà mẹ muốn truyền đạt cho nhân vật chính.

Câu 1 trang 71 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Xác định từ ngữ và câu văn bộc lộ trực tiếp cảm xúc của nhân vật tôi khi kể lại “câu chuyện cũ” và tóm tắt nội dung văn bản.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn văn bản.

- Tìm từ ngữ, câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật tôi.

Lời giải chi tiết:

- Những từ ngữ, câu văn bộc lộ cảm xúc của nhân vật tôi khi kể lại “câu chuyện cũ”:
+ Cảm giác hối hận, bối rối.
+ Tần ngần nhìn bầu trời xanh và nghĩ về câu nói “thú điện nhơn tâm”.
+ Không thể quên câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?”.
+ Hối hận và bối rối vẫn không thể gạt bỏ khi nhớ lại chuyện cũ.

- Nội dung chính của văn bản: Lời dặn dò của mẹ và cảm xúc của nhân vật tôi về “câu chuyện cũ”.

Câu 2 trang 71 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Ai thực sự là người đã cứu sống chim thằng chài trong câu chuyện và dựa vào đâu để khẳng định điều đó?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn văn bản.

- Chú ý chi tiết về việc cứu chim thằng chài.

Lời giải chi tiết:

- Theo em, người thực sự cứu sống chim thằng chài là mẹ của nhân vật tôi.
- Vì sau khi nghe câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?” đã làm nhân vật tôi tỉnh ngộ. Sau đó, nhân vật tôi thực hiện các hành động để chăm sóc và cứu chim thằng chài.

Câu 3 trang 71 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Ý nghĩa của việc lặp lại câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?” trong văn bản là gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ toàn văn bản.

- Chú ý câu hỏi của mẹ.

Lời giải chi tiết:

- Việc lặp lại câu hỏi “Sao con cướp đi sự sống của nó? Ai cướp sự sống của con?” làm nổi bật tính chất của câu chuyện và nhấn mạnh tâm trạng hối hận, nỗi nhớ không quên của nhân vật tôi về lời dặn dò của mẹ.

Câu 4 trang 71 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Dựa vào nội dung “câu chuyện cũ” của nhân vật “tôi”, bạn nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, loài vật?

Phương pháp giải:

- Đưa ra suy nghĩ cá nhân.

Lời giải chi tiết:

Con người và thiên nhiên, loài vật có mối quan hệ mật thiết, vì tất cả đều tồn tại xung quanh nhau. Do đó, không nên phá vỡ mối quan hệ này. Cần coi thiên nhiên như một gia đình rộng lớn và đối xử với nhau bằng tình yêu và sự tôn trọng.

* Sau khi đọc

Trả lời các câu hỏi

Câu 1 (trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1): Xác định từ ngữ và câu văn bộc lộ trực tiếp cảm xúc của nhân vật tôi khi kể lại “câu chuyện cũ” và tóm tắt nội dung văn bản.

Trả lời:

Những từ ngữ và câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật tôi:

''Cảm giác hối hận và bối rối''

''Tôi nhìn bầu trời xanh với tâm trạng lạc lõng''

''Câu nói của má không thể nào quên được''

''Sự hối hận và bối rối vẫn đeo bám tận đáy lòng''

Nội dung chính: Đề cập đến tình yêu thương đối với loài vật và bài học mà mẹ truyền đạt cho nhân vật chính.

Câu 2 (trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1): Theo bạn, ai là người thực sự cứu sống chim thằng chài trong câu chuyện? Dựa vào đâu để xác nhận điều đó?

Trả lời:

Người thực sự cứu chim thằng chài là mẹ của nhân vật tôi, dựa vào chi tiết: ''Khi tôi bị mẹ đánh đòn vì bắn chim thằng chài, mẹ đã bảo tôi ra bến vớt nó lên''

Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1): Ý nghĩa của việc lặp lại câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” là gì?

Trả lời:

- Câu hỏi này vừa là lời răn dạy, vừa là trách móc, khuyên con nên sống yêu thương và thấu hiểu người khác.

- Sống cần có lòng cảm thông và thấu hiểu.

Câu 4 (trang 71 SGK Ngữ văn 10 Tập 1): Từ nội dung “câu chuyện cũ” của nhân vật “tôi”, bạn nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, loài vật?

Trả lời:

Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, loài vật là sự tương tác qua cảm xúc. Cảm xúc của con người ảnh hưởng đến cách nhìn nhận và hành động đối với thiên nhiên và loài vật. Ngược lại, hành động của con người cũng tác động đến cảm xúc của loài vật, ví dụ như chim thằng chài “vươn cánh và hót vài tiếng như muốn cảm ơn tôi”.

Lời má năm xưa - Trần Bảo Định

• Xuất xứ

- Văn bản trích từ Tương hợp Phật tính dân gian và môi trường sinh thái, in trong Thương những ngày…, Trần Bảo Định, tập truyện, NXB Tổng hợp, TP Hồ Chí Minh, 2020, trang 170 - 172

• Nội dung chính

- Văn bản hồi tưởng lại kỷ niệm thời thơ ấu của một chàng trai khi còn là cậu bé đã vô tình bắn một con chim thằng chài bên bờ sông. Nhờ sự khuyên nhủ của mẹ, anh đã cứu nó, băng bó và chữa trị, nhưng nỗi ân hận về hành động này vẫn đeo bám anh suốt đời.

• Giá trị nội dung

- Văn bản thể hiện sự hối tiếc và ăn năn của nhân vật “tôi” khi nhớ lại hành động với chim thằng chài, cho thấy anh là người nhạy cảm và giàu lòng trắc ẩn- Cung cấp thông tin về chim thằng chài (chim bói cá)- Khắc họa hình ảnh người mẹ của nhân vật “tôi” (người đã thực sự cứu chim trong tình thế nguy hiểm) với sự lương thiện và trí tuệ của một người mẹ, đã giúp đỡ đứa con của mình- Cho thấy mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên là gắn bó, khuyến khích bảo vệ môi trường

• Giá trị nghệ thuật

- Văn bản sử dụng phương pháp tự sự kết hợp với biểu cảm- Ngôn từ thuần Việt, mộc mạc, dễ hiểu và phong phú- Giọng văn phù hợp để thể hiện tâm trạng của nhân vật “tôi”

Câu 1. Xác định từ ngữ và câu văn thể hiện cảm xúc trực tiếp của nhân vật khi kể lại “câu chuyện cũ” và tóm tắt nội dung văn bản.

- Các từ ngữ và câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi”: Tôi cảm thấy hối hận và bối rối; Gần bảy mươi năm qua, tôi không thể quên câu hỏi của mẹ; Tận đáy lòng, tôi không thể rứt bỏ sự ân hận và bối rối mỗi khi nhớ về câu chuyện xưa.

- Nội dung chính của văn bản: Tình yêu thương đối với loài vật của con người.

Câu 2. Trong câu chuyện, ai thực sự cứu chim thằng chài? Căn cứ vào đâu để khẳng định điều đó?

Người thực sự cứu chim thằng chài là nhân vật mẹ. Câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” đã khiến nhân vật “tôi” nhận thức và cảm thấy ân hận.

Câu 3. Ý nghĩa của việc lặp lại câu hỏi của mẹ: “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” là gì?

Câu hỏi của mẹ “Sao con cướp đi sự sống của nó? Rồi, ai cướp sự sống của con?” vừa là lời nhắc nhở về tình yêu thương, vừa làm nổi bật tâm trạng ân hận và bài học sâu sắc của nhân vật “tôi”.

Câu 4. Bạn nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, loài vật từ nội dung “câu chuyện cũ” của nhân vật “tôi”?

Con người và thiên nhiên, loài vật có mối quan hệ mật thiết và ảnh hưởng lẫn nhau. Vì vậy, chúng ta cần trân trọng và bảo vệ môi trường cùng các loài vật.