Danh sách 6 bài soạn tiêu biểu về 'Bức tranh của em gái tôi' của Tạ Duy Anh (Ngữ văn 6 - SGK Kết nối tri thức)

Tri thức văn học
Tác giả Tạ Duy Anh
- Tạ Duy Anh, tên thật là Tạ Viết Đăng, sinh năm 1959.
- Quê quán: Hà Tây (nay là Hà Nội).
- Ông là một cây bút trẻ nổi bật trong thời kỳ đổi mới những năm 1980.
- Các tác phẩm viết cho thiếu nhi của Tạ Duy Anh mang đậm chất thơ, trong sáng và chứa đựng nhiều giá trị nhân văn.
- Tạ Duy Anh gia nhập Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1993 và hiện đang làm biên tập viên tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
- Các tác phẩm tiêu biểu: 'Quả trứng vàng', 'Vó ngựa trở về' (tập truyện cho thiếu nhi), 'Thiên thần sám hối', 'Bước qua lời nguyền' (tiểu thuyết), 'Xưa kia chị đẹp nhất làng' (truyện ngắn)...

Truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi
Xuất xứ
- Được in trong tập 'Con dế ma' (xuất bản năm 1999).
- Truyện đoạt giải Nhì trong cuộc thi viết 'Tương lai vẫy gọi' của báo Thiếu niên tiền phong năm 1998.

Bố cục
- Đoạn 1: 'Em gái tôi tên là Kiều Phương [...] có vẻ vui lắm': nhân vật tôi giới thiệu về em gái Kiều Phương.
- Đoạn 2: 'Nhưng mọi bí mật của Mèo [...] phát huy tài năng': năng khiếu vẽ tranh của Mèo được chú Tiến Lê phát hiện.
- Đoạn 3: 'Kể từ hôm đó [...] như chọc tức tôi': cảm giác ghen tị và khó chịu của nhân vật 'tôi' khi em gái tài năng hơn mình.
- Đoạn 4: 'Rồi cả nhà, trừ tôi [...] em gái con đấy': bức tranh của em gái và tâm trạng xúc động, xấu hổ của nhân vật 'tôi'.

Tóm tắt Bức tranh của em gái tôi

Truyện ngắn 'Bức tranh của em gái tôi' kể về người anh và em gái Kiều Phương (Mèo). Mèo yêu thích vẽ tranh, tự chế màu và bí mật sáng tác. Một ngày, một người bạn của bố phát hiện tài năng vẽ tranh của Mèo và hứa sẽ giúp cô bé phát huy năng khiếu. Người anh cảm thấy tủi thân và ghen tị với em gái, dẫn đến sự xa cách. Sau đó, Mèo tham gia trại thi vẽ Quốc tế và đoạt giải nhất. Khi nhận ra mình là nhân vật trong tranh, người anh cảm thấy xấu hổ về thái độ lạnh lùng với em gái trước đó.

Nội dung Bức tranh của em gái tôi
Truyện 'Bức tranh của em gái tôi' kể về sự ghen tị và mặc cảm của nhân vật 'tôi' đối với tài năng của em gái, dẫn đến thái độ lạnh lùng. Cuối cùng, tình cảm chân thành và lòng nhân hậu của em gái giúp người anh nhận ra sai lầm và xấu hổ về cách cư xử của mình.

Nghệ thuật Bức tranh của em gái tôi
- Cốt truyện đơn giản nhưng hấp dẫn với kết thúc bất ngờ, tạo nhiều suy ngẫm.
- Ngôi kể thứ nhất mang đến cảm giác chân thực.
- Miêu tả tâm lý nhân vật rất tinh tế và sắc sảo.

Bài học
- Sống nhân hậu và độ lượng với mọi người.
- Không nên tự ti hay xấu hổ trước tài năng của người khác. Cần vượt qua cảm giác đó để tự hoàn thiện bản thân.

Trả lời câu hỏi văn 6 trang 51 - Bức tranh của em gái tôi
Câu 1. Trong truyện ngắn 'Bức tranh của em gái tôi', người kể chuyện là ai và xuất hiện ở ngôi thứ mấy?
- Người kể chuyện là người anh, nhân vật 'tôi'.
- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất với nhân vật xưng 'tôi'.

Câu 2. Em thích đặc điểm gì nhất của nhân vật Mèo – Kiều Phương? Vì sao?
Kiều Phương nổi bật với những đặc điểm:
- Tinh nghịch, sáng tạo và yêu thích vẽ tranh: tự chế màu và vẽ bí mật.
- Trong sáng, hồn nhiên và nhân hậu, yêu thương gia đình, đặc biệt là anh mình dù anh thường gắt gỏng.

Câu 3. Em có nhận xét gì về cảm xúc, thái độ, hành động của nhân vật 'tôi' trước khi xem bức chân dung của mình do em gái vẽ?
Trước khi xem bức chân dung do em gái vẽ, nhân vật 'tôi' cảm thấy tự ái, tự ti và đố kỵ.
- Tự ti vì cảm thấy mình bất tài: 'lén xem tranh của Mèo - việc mà tôi từng coi thường'.
- Mặc cảm vì em gái tài giỏi hơn mình: 'Gấp lại bức tranh, tôi thở dài...'.
- Ghen tị, dẫn đến việc xa cách và gắt gỏng với em.
Thay vì tự ti và ghen tị, chúng ta nên nỗ lực để hoàn thiện bản thân.

Câu 4. Nhân vật 'tôi' thay đổi ra sao sau khi xem bức chân dung của mình do em gái vẽ? Vì sao?
Sau khi xem bức chân dung, cảm xúc của nhân vật 'tôi' thay đổi từ ngạc nhiên đến hãnh diện và xấu hổ.
- Bất ngờ vì mình là nhân vật chính trong tranh, hãnh diện vì là anh trai của một tài năng, xấu hổ vì thái độ trước đó.
- Suy nghĩ và nhận thức thay đổi, nhận ra sự nhân hậu và tình yêu của em gái đối với mình.

Câu 5. Từ các văn bản Chuyện cổ tích về loài người, Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi, điều gì quan trọng nhất để gắn kết các thành viên trong gia đình?
Điều quan trọng nhất là tình yêu thương, lòng nhân hậu và sự quan tâm đến cảm xúc của nhau.

Câu 1 (trang 51 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Ai là người kể chuyện trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi? Người kể xuất hiện ở ngôi thứ mấy?

Phương pháp giải:

Nhớ lại ai là người kể chuyện.

Lời giải chi tiết:

Trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi, người kể chuyện là nhân vật người anh, sử dụng ngôi thứ nhất. Ngôi kể này làm cho câu chuyện trở nên sống động và chân thực, vì nó phản ánh cảm xúc và suy nghĩ của 'tôi'.

Câu 2 (trang 51 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em ấn tượng nhất với đặc điểm nào của nhân vật Mèo - Kiều Phương? Vì sao?

Phương pháp giải:

Xem xét tính cách của nhân vật và đưa ra nhận xét.

Lời giải chi tiết:

Điều em yêu thích nhất ở Kiều Phương là sự tốt bụng và nhân hậu của cô bé. Dù người anh trai có ghen tị, Kiều Phương vẫn dành tình cảm chân thành và yêu thương cho anh, điều đó thể hiện lòng nhân ái và sự hiền lành của cô bé.

Câu 3 (trang 51 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em nhận xét gì về cảm xúc, thái độ và hành động của nhân vật 'tôi' trước khi xem bức chân dung do em gái vẽ?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn văn mô tả thái độ của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Trước khi xem bức chân dung của mình do em gái vẽ, nhân vật 'tôi' (người anh) có cảm xúc và hành động sau:

- Cảm xúc: ngạc nhiên, hãnh diện, sau đó là xấu hổ và muốn khóc.

- Thái độ: cảm thấy có lỗi với em.

- Hành động:

+ Đứng sững lại.

+ Nắm chặt tay mẹ.

+ Nhìn chăm chú vào dòng chữ trên tranh: “Anh trai tôi”.

+ Không trả lời mẹ.

=> Những cảm xúc và hành động của nhân vật 'tôi' cho thấy sự thay đổi trong nhận thức về em gái, cảm phục, xấu hổ và yêu quý em hơn không chỉ vì tài năng mà còn vì lòng nhân hậu của em.

Câu 4 (trang 51 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nhân vật 'tôi' đã thay đổi ra sao sau khi xem bức chân dung của mình do em gái vẽ? Tại sao có sự thay đổi đó?

Phương pháp giải:

Xem xét văn bản để liệt kê sự thay đổi của nhân vật, đặc biệt là tâm trạng.

Lời giải chi tiết:

Nhân vật 'tôi' đã thay đổi như sau sau khi xem bức chân dung do em gái vẽ:

- Ngạc nhiên vì anh không ngờ mình là đối tượng mà em gái vẽ với sự yêu quý và chọn lựa.

- Ngạc nhiên vì hình ảnh trong tranh rất đẹp và hoàn hảo, trái ngược với sự gắt gỏng và ghen tị của anh.

- Tự hào và hãnh diện vì được vẽ đẹp, đồng thời cũng tự hào về tài năng của em gái.

- Xấu hổ vì thái độ không đúng đắn với em gái và vì mình không xứng đáng với hình ảnh trong tranh.

Câu 5 (trang 51 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Từ các văn bản Chuyện cổ tích về loài người, Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi, em thấy điều gì quan trọng nhất để gắn kết các thành viên trong gia đình?

Phương pháp giải:

Dựa trên nội dung các văn bản và suy nghĩ của em.

Lời giải chi tiết:

Từ các văn bản Chuyện cổ tích về loài người, Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi, điều quan trọng nhất để gắn kết các thành viên trong gia đình là tình yêu thương, lòng vị tha, khả năng bỏ qua ích kỷ và tấm lòng nhân hậu. Những phẩm chất này giúp tạo ra sự hòa hợp và quan tâm lẫn nhau, vượt qua mặc cảm và tự ti, từ đó xây dựng mối quan hệ gia đình vững bền và ý nghĩa.

Giải đáp sau khi đọc

1. Trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi, người kể chuyện là ai và ở ngôi thứ mấy?
2. Điều em yêu thích nhất ở nhân vật Mèo - Kiều Phương là gì và tại sao?
3. Nhận xét của em về cảm xúc, thái độ, hành động của nhân vật 'tôi' trước khi xem bức chân dung do em gái vẽ?
4. Nhân vật 'tôi' đã thay đổi thế nào sau khi xem bức chân dung của mình do em gái vẽ? Nguyên nhân của sự thay đổi này là gì?
5. Từ các văn bản Chuyện cổ tích về loài người, Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi, em rút ra điều gì quan trọng nhất để gắn kết các thành viên trong gia đình?

Hướng dẫn giải:

1. Trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi, người kể chuyện là người anh. Tác giả chọn ngôi kể này để thể hiện quá trình tự nhận thức và sự trưởng thành của nhân vật. Việc chọn người anh làm nhân vật kể chuyện giúp câu chuyện trở nên chân thực hơn vì được kể từ ngôi thứ nhất, từ đó làm tăng tính xác thực và độ tin cậy. Người em chỉ xuất hiện qua lời kể của người anh, tạo nên cái nhìn khách quan và làm cho câu chuyện trở nên sinh động hơn.

2. Nhân vật Mèo - Kiều Phương khiến em ấn tượng vì là một cô bé năng động và đam mê hội họa. Những phẩm chất đáng quý của cô bé gồm sự hồn nhiên, trong sáng và nhân hậu. Dù bị gọi là Mèo và bị mắng mỏ, cô bé vẫn vui vẻ chấp nhận và giữ sự yêu mến với anh trai. Cô bé luôn lấm lem màu vẽ và không ngừng cống hiến cho đam mê của mình. Dù tài năng của Mèo được công nhận, cô vẫn trân trọng và yêu quý anh trai, điều này được thể hiện rõ qua bức tranh đoạt giải của cô.

3. Trước khi xem bức chân dung của em gái, nhân vật 'tôi' (người anh) cảm thấy mình trưởng thành hơn và coi thường sở thích của em. Tuy nhiên, khi nhận thấy tài năng hội họa của em, anh cảm thấy ghen tị và mặc cảm. Sự phát hiện này khiến anh có cảm giác thua kém và thường gắt gỏng với em. Trước bức tranh đoạt giải, anh trải qua nhiều cảm xúc từ ngỡ ngàng, hãnh diện đến xấu hổ, nhận ra mình đã sai lầm khi đối xử với em gái.

4. Sau khi xem bức chân dung do em gái vẽ, nhân vật 'tôi' thay đổi rõ rệt. Anh cảm thấy bất ngờ và tự hào vì em gái đã vẽ anh đẹp và hoàn hảo. Sự hãnh diện xen lẫn với xấu hổ vì nhận ra sự đối xử của mình với em gái không xứng đáng với hình ảnh trong bức tranh. Sự thay đổi này phản ánh sự nhận thức mới của anh về tài năng và tình cảm của em gái.

5. Từ các văn bản Chuyện cổ tích về loài người, Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi, điều quan trọng nhất để kết nối các thành viên trong gia đình là tình yêu thương và lòng vị tha. Bỏ qua ích kỷ và thói tật, sự nhân hậu và thánh thiện sẽ giúp xóa bỏ những điều xấu xa, tạo ra sự gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau, đồng thời hoàn thiện bản thân và tăng cường sự quan tâm giữa các thành viên.

I. Đọc văn bản

• Tác giả

- Tạ Duy Anh, sinh năm 1959, đến từ huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây (hiện là Hà Nội).

- Ông đang làm việc tại Nhà xuất bản Hội nhà văn.

- Ông là một cây bút trẻ nổi bật trong thời kỳ đổi mới.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Thiên thần sám hối (tiểu thuyết), Bức tranh của em gái tôi (truyện ngắn), Dưới bàn tay vô hình (tự truyện), Bước qua lời nguyền (tiểu thuyết)...

• Tác phẩm

Xuất xứ

Truyện đã đoạt giải Nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” do báo Thiếu niên tiền phong tổ chức.

Được in trong tập “Con dế ma” (xuất bản năm 1999)

Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “Em không phá là được…”. Giới thiệu nhân vật người em.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Chú còn hứa sẽ giúp em gái tôi để nó phát huy tài năng”. Người em bí mật vẽ tranh và tài năng được phát hiện.
• Phần 3. Tiếp theo đến “nó như chọc tức tôi”. Tâm trạng và thái độ của người anh trước tài năng của em gái.
• Phần 4. Còn lại. Người em tham gia thi, câu chuyện về bức tranh đoạt giải và sự hối hận của người anh.

Tóm tắt

Truyện kể về hai anh em Kiều Phương (còn gọi là Mèo). Kiều Phương là một cô bé nghịch ngợm nhưng có tài năng vẽ đặc biệt. Một lần, chú Tiến Lê - bạn thân của bố phát hiện ra khả năng của cô bé. Người anh cảm thấy thiếu tự tin khi thấy mình không có tài năng gì. Nhờ sự giúp đỡ của chú Tiến Lê, Kiều Phương được tham gia trại thi vẽ quốc tế, khiến người anh ghen tị. Bất ngờ, bức tranh đoạt giải của cô bé lại vẽ người anh trai của mình, khiến người anh từ hãnh diện chuyển sang xấu hổ. Trước bức tranh, người anh nhận ra lòng nhân hậu của em gái và hối hận vì đã từng đối xử không đúng với em.

II. Đọc - hiểu văn bản

- Trước khi phát hiện tài năng của em gái:

• Gọi em gái là “Mèo”
• Cảm thấy khó chịu khi em lục lọi đồ đạc trong nhà.
• Thấy em gái tự chế màu vẽ, theo dõi nhưng coi đó chỉ là trò nghịch ngợm, thường xuyên phê bình.

- Khi tài năng hội họa của em gái được phát hiện:

• Bố mẹ vui mừng, người anh lại cảm thấy buồn và ghen tị.
• Cảm thấy mặc cảm vì bản thân không có tài năng gì.
• Lén xem các bức tranh của em gái và cảm phục tài năng của em.
• Cảm thấy khó chịu và gắt gỏng, không còn chơi thân với em như trước.

- Khi em gái dự thi và đoạt giải Nhất:

• Người em muốn chia sẻ niềm vui với anh trai, nhưng anh lại lạnh lùng từ chối.
• Chỉ khi nhìn thấy bức tranh đạt giải Nhất, người anh mới cảm thấy xúc động và ân hận vì đã đối xử không tốt với em gái, nhận ra mình không xứng đáng với tình cảm của em.

2. Nhân vật Kiều Phương

- Kiều Phương là cô bé hồn nhiên và ngây thơ:

• Vui vẻ khi được gọi là “Mèo”, thậm chí dùng tên đó với bạn bè.
• Thích thú lục lọi đồ vật trong nhà.
• Hồn nhiên trả lời “Mèo mà lại! Em không phá là được” khi anh trai khó chịu về việc mình lục lọi đồ đạc.
• Vừa làm việc bố mẹ giao vừa hát vui vẻ.

=> Một nhân vật hồn nhiên, đáng yêu.

- Kiều Phương có tài năng hội họa:

• Thường chế tạo màu vẽ với nhiều sắc thái: đỏ, vàng, xanh, đen…
• Qua lời khen của chú Tiến Lê và sự ngạc nhiên của ba mẹ, tài năng của cô bé được khẳng định: “Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là thiên tài hội họa không?”.
• Thái độ của gia đình: Bố Kiều Phương bất ngờ khi thấy con gái vẽ đẹp: “Ôi, con đã làm bố ngạc nhiên quá lớn”. Mẹ Kiều Phương xúc động trước lời khen của họa sĩ Tiến Lê.
• Kiều Phương chứng minh tài năng qua bức tranh đoạt giải nhất trong trại thi quốc tế.

- Kiều Phương có tình cảm trong sáng và lòng nhân hậu:

• Dành tình cảm trong sáng cho anh trai.
• Chỉ có lòng nhân hậu và tình cảm chân thành mới giúp Kiều Phương vẽ bức tranh ý nghĩa về anh trai.
• Lời người anh trai kết thúc tác phẩm chính là lời khẳng định về tâm hồn của Kiều Phương: “Không phải con dâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy'.

III. Sau khi đọc

1. Người kể chuyện trong truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi là ai? Xuất hiện ở ngôi thứ mấy?

• Người kể chuyện: nhân vật anh trai.
• Ngôi kể: thứ nhất (xưng tôi)

=> Việc kể chuyện từ ngôi thứ nhất giúp câu chuyện trở nên chân thực và nhân vật có thể bộc lộ suy nghĩ của mình.

2. Em thích đặc điểm gì nhất ở nhân vật Mèo - Kiều Phương? Vì sao?

- Đặc điểm yêu thích: Tình cảm trong sáng và tấm lòng nhân hậu của Kiều Phương.

- Nguyên nhân: Đây là đức tính tốt đẹp của con người, nhờ tình yêu thương và lòng nhân hậu của Kiều Phương mà người anh trai nhận ra sai lầm của bản thân.

3. Em nhận xét gì về cảm xúc, thái độ và hành động của nhân vật “tôi” trước khi xem bức chân dung do em gái vẽ?

• Ban đầu, khi em gái thích vẽ và tự chế màu vẽ, người anh coi đó là trò đùa của trẻ con.
• Khi tài năng hội họa của em gái được phát hiện, người anh cảm thấy buồn và ghen tị.
• Khi lén xem bức tranh, người anh cảm phục tài năng của em gái.

4. Nhân vật “tôi” đã thay đổi ra sao sau khi xem bức chân dung do em gái vẽ? Vì sao có sự thay đổi đó?

- Khi nhìn bức tranh đoạt giải Nhất của em gái, người anh cảm thấy ngỡ ngàng vì sự hoàn hảo trong mắt em gái. Từ ngỡ ngàng chuyển sang hãnh diện và cuối cùng là xấu hổ vì nhận ra sai lầm của bản thân.

- Nguyên nhân: Bức tranh của Kiều Phương và tình yêu thương của cô bé giúp người anh nhận ra lỗi lầm của mình.

5. Từ các văn bản Chuyện cổ tích về loài người, Mây và sóng, Bức tranh của em gái tôi, điều gì quan trọng nhất gắn kết các thành viên trong gia đình?

Điều quan trọng nhất gắn kết các thành viên trong gia đình là tình yêu thương, lòng vị tha và sự thấu hiểu, sẻ chia.