Danh sách 6 bài soạn xuất sắc cho 'Lao xao ngày hè' (Ngữ văn 6 - SGK Chân trời sáng tạo)

I. Về tác giả

- Duy Khán (1934 – 1993), tên thật Nguyễn Duy Khán, là một nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam, và là hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam.

- Ông quê ở thôn Sơn Trung, xã Nam Sơn, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.

- Trong thời niên thiếu, ông đã học ở khu vực dưới sự kiểm soát của Pháp, nhưng đã bỏ học và gia nhập quân đội khi mới 15 tuổi.

- Thay vì chiến đấu, ông được phân công giảng dạy và làm phóng viên chiến trường cho Phát thanh Quân đội.

- Những tác phẩm nổi bật của ông gồm: Trận Mới (thơ, 1972), Một tiếng Xa Ma Khi (thơ, 1981, cùng Xuân Miễn và Phạm Ngọc Cảnh), Tâm sự người đi (thơ, 1984), Tuổi thơ im lặng (hồi ký, 1986)…

- Ông đã được Nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng Nhà nước năm 2012 vì những đóng góp của mình cho nền văn học Việt Nam.

II. Khám phá tác phẩm

1. Thể loại: Hồi ký, kể lại các sự kiện đã chứng kiến hoặc tham gia trong quá khứ theo trình tự thời gian, liên quan đến một hoặc nhiều giai đoạn của tác giả.
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Trích từ chương 6 Lao xao trong Tuổi thơ im lặng, sáng tác năm 1986.
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm.
4. Người kể chuyện: Ngôi thứ nhất – tác giả Duy Khán.
5. Tóm tắt: Vào đầu hè, mọi người tụ tập trò chuyện về các loài chim. Con bồ các kêu các…các…các, con sáo đen hót mừng mùa mới, con tu hú kêu tu hú báo hiệu mùa tu hú. Nhạn vỗ cánh trên mây xanh, con bìm bịp kêu bịp bịp báo buổi chiều, diều hâu săn mồi, chèo bẻo trừng trị loài chim ác. Cuối cùng, gà mái kêu sau khi đẻ và gà trống mổ mồi. Vịt bầu thích vùi mình trong bùn, và nhóm chúng tôi đi tắm suối rồi ngủ ngoài hiên cho mát.
6. Bố cục (3 phần):

- Phần 1 (Từ đầu đến …lặng lẽ bay đi): Miêu tả phong cảnh làng quê vào đầu hè.

- Phần 2 (Tiếp theo đến … tung cả bãi húng dũi): Khám phá thế giới các loài chim.

- Phần 3 (Còn lại): Mô tả bức tranh sinh hoạt.

• Giá trị nội dung:

- Đặc điểm và vai trò của các loài chim trong làng quê và sự quan tâm của con người với chúng.

- Tình yêu thiên nhiên và quê hương.

• Giá trị nghệ thuật:

- Miêu tả sinh động, hấp dẫn, với nhiều yếu tố dân gian.

- Lời văn giàu hình ảnh và phép tu từ.

III. Phân tích chi tiết tác phẩm

• Cảnh buổi sáng đầu hè

- Khu vườn nhộn nhịp, rộn ràng đón chờ mùa hè đến gần.

- Màu sắc:

+ Xanh mướt của cây cối.

+ Trắng tinh khiết của hoa lan.

+ Vàng của hoa và ong bướm.

- Hương thơm: Mùi hương ngào ngạt của hoa.

- Âm thanh:

+ Ong “đánh nhau”.

+ Bướm “lướt đi”.

+ Trẻ con trò chuyện.

→ Văn phong với câu ngắn, cấu trúc đơn giản cùng biện pháp so sánh, nhân hóa đã đưa người đọc về với thế giới tinh khôi của làng quê.

• Thế giới các loài chim

- Chim hiền:

+ Bồ các với tiếng kêu đặc trưng.

+ Các loài chim như bồ các, sáo đen, tu hú đều có ích cho con người.

- Chim trung gian: Chim ngói, chim nhạn.

- Chim ác: Diều hâu, quạ, chim cắt.

+ Tác giả đặc biệt yêu thích chim chèo bẻo dù là loài chim ác.

→ Duy Khán đã mang đến một câu chuyện thú vị và phong phú về thế giới các loài chim.

• Bức tranh sinh hoạt

- Tắm suối sau nhà, khung cảnh:

+ Vườn sắn xanh.

+ Nước chảy ào ào.

+ Tiếng nước như thác.

- Lũ trẻ vui chơi, reo hò.

- Cả nhà ăn cơm, thưởng thức âm thanh và mùi hương của mùa hè.

Chuẩn bị đọc

- Học sinh yêu thích mùa hè vì được nghỉ học, đi chơi và du lịch. Kỳ nghỉ hè vừa qua, em được thăm Nha Trang với bãi cát dài và sóng biển trong xanh.

Trải nghiệm văn bản

1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” là từ gì đã xuất hiện trong văn bản?
2. Thái độ của nhân vật “tôi” đối với các loài chim như thế nào?
3. Sự khác biệt giữa cảm nhận của em và nhân vật “tôi” về các loài chim?

Lời giải

1. Từ “chim ác” xuất hiện ở đoạn trước là bồ các.
2. Thái độ của nhân vật “tôi” cho thấy sự am hiểu và quan sát kĩ lưỡng về các loài chim.
3. Giống nhau: Đều nhận thấy đặc điểm khác nhau của các loài chim.

Khác nhau: Nhân vật “tôi” có sự hiểu biết sâu sắc hơn về các loài chim qua quan sát và kinh nghiệm.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Bức tranh cuộc sống trong văn bản được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.
2. Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm giúp thể hiện không khí ngày hè sôi động hơn.
3. Âm thanh và hình ảnh góp phần tạo nên cái “lao xao” của mùa hè như tiếng chim, hình ảnh con diều hâu, chèo bẻo…
4. Chủ đề văn bản: Tình yêu thiên nhiên và sự trân trọng vẻ đẹp quê hương.
5. Cảm xúc của tác giả: Vui sướng và hạnh phúc với những mùa hè bình yên ở quê.
6. Ấn tượng khi đọc: Tìm hiểu sâu về các loài chim, cảm nhận yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình.

Tóm tắt nội dung

Nhờ vào khả năng quan sát tinh tế, kiến thức phong phú và tình yêu đối với vẻ đẹp của quê hương, tác giả bài viết đã khắc họa những bức tranh sinh động và đầy màu sắc về thế giới các loài chim ở đồng quê. Qua đó, chúng ta càng thêm yêu quý và có trách nhiệm gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên và cảnh sắc quê hương.

Cấu trúc bài viết

Văn bản có thể chia thành 2 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến ...cả bãi húng dũi): Âm thanh náo nhiệt của mùa hè

- Phần 2 (Phần còn lại): Những kỷ niệm với anh em.

Chuẩn bị đọc

Câu 1 (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

- Học sinh thường yêu thích mùa hè vì đó là thời gian được nghỉ ngơi sau một năm học căng thẳng, có cơ hội về quê thăm ông bà hoặc đi du lịch, và tham gia các trò chơi cùng bạn bè.

- Trong kỳ nghỉ hè vừa qua, em đã được bố mẹ đưa đi tham quan Nha Trang, nơi có khung cảnh biển tuyệt đẹp với những bãi cát dài và sóng biển vỗ về, cùng những đảo hoang sơ với nước biển trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Từ ngữ đã xuất hiện ở đoạn trước là bồ các (hay còn gọi là ác là)

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật rất am hiểu về tập tính của các loài chim và có sự quan sát tỉ mỉ từng loài.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Điểm tương đồng: Em cũng cảm nhận được rằng mỗi loài chim có đặc tính riêng, có loài hiền hòa, có loài dữ dằn.

Điểm khác biệt: Nhân vật “tôi” có sự hiểu biết sâu sắc nhờ quan sát và kinh nghiệm sống ở vùng quê.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Bức tranh cuộc sống mùa hè trong văn bản “Lao xao” được miêu tả qua góc nhìn của nhân vật “tôi” theo ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm trong văn bản:

Nhìn kìa! Con diều hâu bay cao, với cái mũi khoằm, rất nhạy bén: Nó tìm xác chết hay gà con… Khi diều hâu lao tới, tất cả gà vội vàng trốn vào dưới cánh mẹ.

Người ta bảo chèo bẻo là kẻ trộm. Nhưng từ giờ tôi lại quý chèo bẻo/ Trong mùa gặt, chúng không ngủ. Mới sáng sớm đã cất tiếng gọi người “Chè cheo chét” Chèo bẻo trừng trị kẻ xấu. Thật thú vị khi người có tội trở thành người tốt!

Kết hợp miêu tả và biểu cảm khi kể chuyện giúp làm nổi bật không khí sôi động của mùa hè.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Một số âm thanh: tiếng kêu của chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng gà mái “cực cực”, tiếng vịt bầu “mặc mặc”.

Hình ảnh:

- Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật tranh nhau hút mật.

- Diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, đạp diều hâu.

- Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu tới tấp.

- Con gà đứng ngơ ngác một lúc rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

Tác giả đã sử dụng quan sát tinh tế qua thính giác và thị giác để tạo nên âm thanh và hình ảnh góp phần làm nên cái “lao xao mùa hè”.

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Chủ đề của văn bản: thể hiện tình yêu thiên nhiên và sự trân trọng, bảo tồn vẻ đẹp của thiên nhiên và cảnh sắc quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Tác giả bày tỏ niềm vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè yên bình và thanh thản ở quê hương.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Ấn tượng và cảm xúc khi đọc “Lao xao ngày hè”:

Bài viết mang đến cho em những hiểu biết thú vị về đặc điểm, tập tính của nhiều loài chim. Nhờ vào sự quan sát sắc bén và kiến thức phong phú, tác giả đã vẽ ra một thế giới chim sinh động, nơi các loài chim tương tác như con người: có hiền hòa, có dữ dằn, và mâu thuẫn được giải quyết bằng bạo lực… Qua đó, em cảm thấy yêu mến thiên nhiên xung quanh mình hơn.

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tại sao học sinh thường hào hứng và chờ đợi mùa hè? Hãy miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một kỉ niệm đáng nhớ từ kỳ nghỉ hè gần đây của bạn.

Trả lời:

- Học sinh thường cảm thấy hứng thú và mong chờ mùa hè vì đây là khoảng thời gian được nghỉ ngơi sau một năm học căng thẳng, được đi du lịch hoặc về quê thăm ông bà và tham gia nhiều hoạt động vui chơi thú vị.

- Trong kỳ nghỉ hè vừa qua, tôi đã có cơ hội đi du lịch Nha Trang cùng gia đình. Khung cảnh biển nơi đây thật tuyệt vời với những bãi cát dài vô tận, sóng vỗ rì rào, và các hòn đảo hoang sơ đẹp mê hồn với nước biển trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Những từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây đang nhắc đến từ nào đã xuất hiện trong đoạn văn trước đó?

Trả lời:

- Từ ngữ được nhắc đến là “bồ các” (cũng được gọi là “ác là”).

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Thái độ khác nhau của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp bạn hiểu thêm điều gì về nhân vật này?

Trả lời:

Thái độ khác biệt của nhân vật “tôi” đối với các loài chim cho thấy nhân vật này có sự hiểu biết sâu sắc về tập tính của chúng, với sự quan sát cẩn thận và nhận xét chính xác về từng loài.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Sự hiểu biết và cảm nhận của bạn về các loài chim có điểm gì tương đồng và khác biệt so với nhân vật “tôi”?

Trả lời:

- Tương đồng: Cảm nhận của tôi cũng giống nhân vật “tôi” ở chỗ nhận thấy sự khác biệt trong đặc tính của các loài chim, từ hiền lành đến hung dữ.

- Khác biệt: Nhân vật “tôi” có sự am hiểu sâu sắc hơn nhờ vào việc quan sát tự nhiên và kinh nghiệm sống ở vùng quê.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Bức tranh về cuộc sống mùa hè trong văn bản “Lao xao” được thể hiện qua cảm nhận của nhân vật “tôi” từ góc nhìn ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Các câu văn trong văn bản sử dụng để kể chuyện, miêu tả và biểu cảm:

- Nhìn kìa! Con diều hâu bay cao trên bầu trời, với chiếc mũi khoằm, nó có khả năng đánh hơi rất nhạy: “Có xác chết đâu?”, “Có gà con đâu?”... Khi con diều hâu tiến lại gần, tất cả gà đều vội vã chui vào cánh mẹ.

- Người ta thường nói chèo bẻo là kẻ cắp. Nhưng giờ đây tôi lại quý mến chèo bẻo vì chúng thức suốt đêm vào mùa thu, từ sáng sớm đã cất tiếng gọi người với câu “Chè cheo chét”. Chèo bẻo làm việc chăm chỉ và đấu tranh với các loài khác, điều đó cho thấy người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

- Chim cắt với cánh sắc như dao bầu.

=> Việc kết hợp miêu tả và biểu cảm trong kể chuyện đã giúp tạo ra một không khí mùa hè sống động hơn.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

- Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

- Hình ảnh:

+ Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh nhau để hút mật.

+ Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh, vừa kêu vừa mổ, và đạp con diều hâu.

+ Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu không thương tiếc.

+ Con gà sống đứng ngơ ngác rồi mổ mồi để dụ gà mái.

…..

=> Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế và tỉ mỉ từ thính giác đến thị giác để tái hiện âm thanh và hình ảnh, tạo nên sự lao xao của mùa hè.

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Chủ đề của văn bản là thể hiện tình yêu đối với thiên nhiên và lòng trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên và cảnh sắc quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Tác giả đã thể hiện niềm vui sướng và hạnh phúc khi trải qua những mùa hè yên bình và êm đềm ở quê hương.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của bạn khi đọc “Lao xao ngày hè”.

Trả lời:

- Ấn tượng và cảm xúc khi đọc “Lao xao ngày hè”:

- Bài văn mở ra một thế giới đầy màu sắc của các loài chim và thiên nhiên. Thế giới chim hiện lên sống động như một xã hội của con người, đầy sức sống. Điều này đã khiến tôi cảm thấy yêu quý hơn thế giới tự nhiên xung quanh mình.

B. Tóm tắt nội dung chính khi soạn bài “Lao xao ngày hè”:

I. Tác giả

• Cuộc đời

- Duy Khán (1934 - 1993), quê quán ở huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.

- Tên đầy đủ của Duy Khán là Nguyễn Duy Khán, ông là một nhà thơ, nhà văn và phóng viên nổi tiếng của Việt Nam. Ông cũng là đại tá trong Quân đội Việt Nam.

- Duy Khán qua đời ngày 29/01/1993 tại Hải Phòng.

• Sự nghiệp văn học

Tác phẩm:

- “Trận Mới” (Thơ)

- “Tâm sự người đi” (Thơ)

- “Tuổi thơ im lặng” (Hồi ký)

Giải thưởng:

- Năm 2012, nhận giải thưởng Nhà nước.

- Năm 1987, nhận giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam với tác phẩm “Tuổi thơ im lặng”.

II. Tác phẩm

• Hoàn cảnh ra đời và xuất xứ:

Bài “Lao xao” là một phần trích từ tác phẩm “Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán, tác phẩm đã nhận giải thưởng của Hội Nhà văn năm 1987.

• Thể loại: Hồi ký tự truyện.
• Bố cục:

- Đoạn 1 (Từ đầu đến “râm ran”): Cảnh làng quê vào đầu mùa hè.

- Đoạn 2 (Phần còn lại): Thế giới loài chim.

• Tóm tắt:

Mùa hè đến, cây cối xanh tươi, hoa nở rộ, ong bướm bay rộn ràng. Thế giới các loài chim ở đồng quê được miêu tả một cách sinh động qua ngòi bút của tác giả. Bồ các có tiếng kêu lớn. Chị Điệp nhanh nhẹn. Sáo sậu, sáo đen, tu hú, chim ngói, chim nhạn gần gũi với con người. Bìm bịp kêu suốt ngày đêm, diều hâu hung dữ săn mồi, quạ tinh quái dò xét chuồng lợn, chèo bẻo hiếu chiến tấn công cả diều hâu và quạ. Chim cắt hung dữ, nhưng cũng bị chèo bẻo đánh bại. Gà mái sau khi đẻ thì gà trống mổ mồi để dụ gà mái, vịt bầu thì thong thả nhảy xuống bùn. Chúng tôi tắm sông, ăn cơm giữa hương lúa đầu mùa, và ngủ ngay trên hiên nhà để cảm nhận không khí mát mẻ. Mùa hè, cả ngày lẫn đêm đều đầy âm thanh và sự nhộn nhịp.

• Giá trị nội dung:

Tác giả đã vẽ nên bức tranh sinh động và phong phú về thế giới loài chim ở đồng quê bằng sự quan sát tỉ mỉ, hiểu biết sâu rộng và tình yêu đối với cảnh sắc quê hương.

• Giá trị nghệ thuật:

- Miêu tả sinh động, hấp dẫn với nhiều yếu tố dân gian.

- Lời văn giàu hình ảnh.

- Sử dụng nhiều phép tu từ.

Kiến thức Ngữ văn

1. Kiến thức đọc hiểu

Kí là thể loại văn học coi trọng việc ghi lại sự thật và trải nghiệm của chính người viết. Trong thể loại kí, có những tác phẩm tập trung vào việc kể lại sự việc như hồi kí, du kí… và những tác phẩm thiên về biểu cảm như tùy bút, tản văn.

b.

- Hồi kí chủ yếu kể lại những sự kiện mà tác giả đã trải qua hoặc chứng kiến trong quá khứ, thường được sắp xếp theo trình tự thời gian và gắn với các giai đoạn quan trọng trong cuộc đời của tác giả.

- Du kí chủ yếu miêu tả những sự kiện mới xảy ra hoặc đang xảy ra trong quá trình khám phá những vùng đất mới của Việt Nam và thế giới.

- Nhân vật xưng “tôi” trong du kí chính là hình ảnh của tác giả.

2. Kiến thức tiếng Việt

- Ẩn dụ là việc gọi tên một sự vật hoặc hiện tượng này bằng tên của sự vật hoặc hiện tượng khác có điểm tương đồng với nó, nhằm tăng tính hình ảnh và cảm xúc cho việc diễn đạt.

- Hoàn dụ là việc gọi tên một sự vật hoặc hiện tượng này bằng tên của sự vật hoặc hiện tượng khác có liên quan chặt chẽ với nó, nhằm tăng tính hình ảnh và cảm xúc cho việc diễn đạt.

Soạn bài Lao xao ngày hè

1. Chuẩn bị đọc

Theo em, tại sao học sinh thường yêu thích và mong đợi mùa hè? Hãy mô tả vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc chia sẻ một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

- Học sinh thường yêu thích và chờ đợi mùa hè vì đây là thời gian nghỉ ngơi sau một năm học tập căng thẳng, và mùa hè mang đến nhiều hoạt động vui chơi hấp dẫn và bổ ích.

- Vẻ đẹp thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ: Kỷ niệm đi du lịch cùng gia đình, về quê chơi thả diều hay câu cá…

* Một vài điều về tác giả và tác phẩm

- Duy Khán (1934 - 1993), tên thật là Nguyễn Duy Khán, là nhà văn và nhà báo. Ông sinh tại thôn Sơn Trung, xã Nam Sơn, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Ở tuổi 15, ông bỏ học để gia nhập quân đội và làm phóng viên chiến trường trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

- Bài “Lao xao” trích từ tác phẩm “Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán, tác phẩm được viết trong khoảng thời gian từ 1977 đến 1984, và xuất bản lần đầu vào năm 1986.

2. Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” trong văn bản đề cập đến từ nào đã xuất hiện trước đó?

Các từ “chim ác”, “chim xấu” ám chỉ các loài chim như bồ các (ác la), chim ri, sáo sậu, sáo đen, tu hú…

Câu 2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp ta hiểu thêm điều gì về nhân vật này?

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với các loài chim cho thấy sự hiểu biết sâu sắc về tập tính của chúng và sự quan sát tỉ mỉ của nhân vật.

Câu 3. Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có điểm gì tương đồng và khác biệt so với nhân vật “tôi”?

- Giống nhau: Cảm nhận của em cũng giống như nhân vật “tôi”, mỗi loài chim có đặc tính riêng, có loài hiền hòa, có loài dữ dằn.

- Khác nhau: Nhân vật “tôi” có sự am hiểu sâu rộng do quan sát thực tế và kinh nghiệm sống ở vùng quê, còn em có thể không có hiểu biết sâu về các loài chim đó.

3. Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Bức tranh cuộc sống trong “Lao xao mùa hè” được miêu tả qua cảm nhận của ai và theo ngôi kể nào?

- Bức tranh cuộc sống trong “Lao xao mùa hè” được miêu tả từ cảm nhận của nhân vật “tôi” và truyện được kể theo ngôi thứ nhất.

Câu 2. Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm có trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả và biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?

- Một số câu văn:

• Kể chuyện: “Khi con bìm bịp kêu “bìm bịp” tức là đã thông buổi. Nghe đâu trước đây có một ông sư dữ như hổ mang… Ít khi chúng ra mặt vào buổi sớm”; “Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp… tốt lắm!”...
• Miêu tả: “Con diều hâu bay cao tít, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm…”; “Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn”...
• Biểu cảm: “Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo”, “Ôi cái mùa hè hiếm hoi”, “Tôi khao khát thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!”...

- Việc kết hợp miêu tả và biểu cảm khi kể chuyện giúp việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sinh động và chân thực hơn.

Câu 3. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh góp phần tạo nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó, cho biết người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao bằng những giác quan nào?

- Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịp bịp”, “chéc chéc”, “chè cheo chét”; tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”; tiếng nước chảy ào ào, tiếng sáo diều cao vút, dàn nhạc ve, tiếng chó thủng thẳng sủa giăng.

- Hình ảnh:

• Cây hoa lan nở hoa trắng xóa. Hoa dẻ từng chùm mảnh dẻ. Hoa móng rồng bụ bẫm thơm như mùi mít chín ở góc vườn ông Tuyên
• Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.
• Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.
• Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.
• Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.
• Nước từ núi Tiên giội như thác, trắng xóa…
• Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

=> Người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao bằng thính giác, thị giác và xúc giác.

Câu 4. Xác định chủ đề của văn bản “Lao xao ngày hè”.

Chủ đề văn bản: Tình yêu dành cho vẻ đẹp của thiên nhiên quê hương.

Câu 5. Đọc kĩ đoạn văn:

“Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai được ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!”

Theo em, tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

Cảm xúc của tác giả khi kể về những ngày hè: sự hạnh phúc, sung sướng và vui tươi.

Câu 6. Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc “Lao xao ngày hè”.

Tác phẩm đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về tập tính thú vị của một số loài chim vào mùa hè và vẻ đẹp chân thực, sinh động của một vùng quê.

Chuẩn bị đọc

Tại sao học sinh thường hào hứng và mong chờ mùa hè? Hãy mô tả vẻ đẹp thiên nhiên hoặc chia sẻ một kỉ niệm đáng nhớ từ một kỳ nghỉ hè trước đây.

Lời giải

- Mùa hè được học sinh yêu thích và chờ đợi vì đây là thời gian nghỉ ngơi sau một năm học tập căng thẳng, là dịp để tham gia các hoạt động vui chơi, thăm bà con hoặc đi du lịch, tham gia các trò chơi cùng bạn bè.

- Kỳ nghỉ hè gần đây, em đã được bố mẹ đưa đi tham quan Nha Trang, nơi có cảnh quan tuyệt đẹp với những bãi cát dài, sóng biển vỗ rì rào và những hòn đảo hoang sơ với làn nước trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Những từ “chim ác”, “chim xấu” trong văn bản đang nhắc đến từ nào đã xuất hiện trước đó?
2. Những khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho em hiểu thêm điều gì về nhân vật này?
3. Cảm nhận và hiểu biết của em về các loài chim có điểm gì giống và khác biệt so với nhân vật “tôi”?

Lời giải

1. Từ ngữ xuất hiện trước đó là bồ các (hay gọi là ác là).
2. Khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với các loài chim cho thấy sự hiểu biết sâu sắc của nhân vật về tập tính của chúng và sự quan sát tỉ mỉ từ thực tế.
3. Giống nhau: Cảm nhận của em cũng như nhân vật “tôi”, nhận biết rõ đặc điểm của các loài chim, có loài hiền hòa, có loài hung dữ.
4. Khác nhau: Nhân vật “tôi” có sự am hiểu sâu từ quan sát thực tế và kinh nghiệm sống ở vùng quê, còn em có thể không sâu sắc như vậy.

Suy ngẫm và phản hồi

1. Bức tranh cuộc sống trong “Lao xao mùa hè” được miêu tả qua cảm nhận của ai và theo ngôi kể nào?

1. Liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả và biểu cảm khi kể chuyện đã giúp gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?
2. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh trong văn bản góp phần tạo nên cái “lao xao ngày hè”. Theo em, người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao bằng các giác quan nào?
3. Xác định chủ đề của văn bản “Lao xao ngày hè”.
4. Đọc kĩ đoạn văn:

Cả nhà đang ăn cơm, hòa quyện trong hương lúa mùa đầu từ đồng Chõ thổi về, cùng tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; hòa vào dàn nhạc ve, tiếng chó sủa giăng tứ bề…

Chúng tôi no nê, rủ nhau ra hiên nhà trải chiếu ngủ cho mát.

Ôi, mùa hè quý báu! Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng hình như không ai ngủ, cùng thức cùng trời đất. Tôi khao khát: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!

Theo em, tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

1. Chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc “Lao xao ngày hè”.

Lời giải

1. Bức tranh cuộc sống trong “Lao xao mùa hè” được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, theo ngôi thứ nhất.
2. Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm:

Con diều hâu bay cao tít, có cái mũi khoằm, đánh hơi rất nhạy: Đâu có xác chết, đâu có gà con… Khi nó tiến lại, tất cả gà đều chui vào cánh mẹ.

Người ta bảo chèo bẻo là kẻ cắp. Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Sáng sớm, chúng cất tiếng gọi: “Chè cheo chét”. Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

Việc kết hợp miêu tả và biểu cảm trong kể chuyện giúp làm cho không khí ngày hè thêm sống động và chân thực.

1. Một số âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịp bịp”, “chéc chéc”, tiếng gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

Hình ảnh:

- Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật tranh nhau hút mật.

- Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, đạp diều hâu.

- Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu.

- Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

Tác giả sử dụng sự quan sát tỉ mỉ bằng thính giác và thị giác để cảm nhận âm thanh, hình ảnh, tạo nên cái lao xao ngày hè.

1. Chủ đề văn bản: Thể hiện tình yêu thiên nhiên và sự trân trọng vẻ đẹp của cảnh sắc quê hương Việt Nam.
2. Tác giả thể hiện sự vui vẻ, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè yên bình ở quê.
3. Ấn tượng và cảm xúc khi đọc “Lao xao ngày hè”:

Bài văn mang đến cho em những hiểu biết thú vị về đặc điểm và tập tính của các loài chim. Với khả năng quan sát tinh tế, tác giả đã miêu tả thế giới loài chim sinh động, như một xã hội có hiền, dữ, mâu thuẫn và giải quyết xung đột. Em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình hơn.

Phần I

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em có biết tại sao học sinh lại mong chờ và yêu thích mùa hè không? Hãy mô tả vẻ đẹp thiên nhiên hoặc chia sẻ một kỷ niệm đáng nhớ từ một kỳ nghỉ hè trước đây.

Phương pháp giải:

Hãy suy nghĩ về những điều khiến mọi người háo hức đợi chờ mùa hè.

Lời giải chi tiết:

- Học sinh yêu thích mùa hè vì đó là thời điểm được nghỉ ngơi sau một năm học căng thẳng, được đi du lịch hoặc về quê thăm ông bà, và có thể vui chơi thoải mái.

- Kỳ nghỉ hè gần đây, em đã được gia đình đưa đến Nha Trang, nơi có cảnh biển tuyệt đẹp với những bãi cát dài, sóng vỗ rì rào, và những hòn đảo hoang sơ với nước biển trong xanh.

Phần II

Khám phá văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Từ “chim ác”, “chim xấu” trong văn bản này đang chỉ đến từ nào đã được nhắc trong phần trước?

Phương pháp giải:

Xem lại đoạn văn trước để tìm từ được nhắc đến.

Lời giải chi tiết:

Từ được nhắc đến ở đoạn trước là bồ các (cũng gọi là ác là).

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy điều gì về nhân vật này?

Phương pháp giải:

Phân tích sự khác biệt trong cách nhân vật kể về các loài chim.

Lời giải chi tiết:

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” cho thấy nhân vật này có sự am hiểu sâu sắc về các loài chim, với khả năng quan sát kỹ lưỡng và phân biệt được từng loài.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có điểm gì giống và khác với nhân vật “tôi”?

Phương pháp giải:

Xem xét sự giống và khác giữa cảm nhận của em và nhân vật “tôi”.

Lời giải chi tiết:

- Giống nhau: Em cũng nhận thấy các loài chim có những đặc điểm riêng, có loài hiền lành, có loài hung dữ.

- Khác nhau: Nhân vật “tôi” có hiểu biết sâu hơn nhờ kinh nghiệm sống và quan sát thực tế.

Phần III

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cuộc sống trong Lao xao ngày hè được mô tả qua cảm nhận của ai và theo ngôi kể nào?

Phương pháp giải:

Nhắc lại các ngôi kể đã học.

Lời giải chi tiết:

Cuộc sống trong Lao xao ngày hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, theo ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả và biểu cảm khi kể chuyện đã giúp thể hiện không khí mùa hè như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản và tìm các câu văn theo yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm:

- Nhìn kìa! Con diều hâu bay cao với cái mũi khoằm, nhạy bén với mọi thứ: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiếng nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

- Người ta bảo chèo bẻo là kẻ cắp. Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới sáng sớm đã cất tiếng gọi người “Chè cheo chét”. Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

- Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn.

=> Việc kết hợp miêu tả và biểu cảm làm cho không khí mùa hè trở nên sống động hơn.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chỉ ra một số âm thanh và hình ảnh góp phần tạo nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó, xác định giác quan nào được người kể sử dụng để cảm nhận cái lao xao đó?

Phương pháp giải:

Quan sát văn bản để liệt kê các âm thanh và hình ảnh đặc sắc.

Lời giải chi tiết:

- Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịp bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

- Hình ảnh:

+ Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đấu nhau để hút mật.

+ Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

+ Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu liên tục.

+ Con gà trống đứng ngơ ngác rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

=> Tác giả sử dụng thính giác và thị giác để tạo nên không khí “lao xao ngày hè”.

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.

Phương pháp giải:

Xác định chủ đề chính của văn bản từ nội dung trình bày.

Lời giải chi tiết:

Chủ đề của văn bản là tình yêu thiên nhiên và sự trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên và cảnh sắc quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đọc kĩ đoạn văn:

Cả gia đình ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chúng tôi no nê, rủ nhau ra hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm như không ai được ngủ, cùng thức với trời đất. Tôi âm thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!

Tác giả hồi ký đã thể hiện cảm xúc gì khi nhớ về những ngày hè đã qua?

Phương pháp giải:

Xác định cảm xúc của tác giả qua đoạn văn.

Lời giải chi tiết:

Tác giả thể hiện sự vui sướng và hạnh phúc khi hồi tưởng về những mùa hè yên bình và đầy kỷ niệm ở quê hương.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chia sẻ ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

Phương pháp giải:

Chia sẻ cảm nhận cá nhân về thế giới và cảm xúc khi đọc văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:

Bài văn mở ra trước mắt em một thế giới sinh động của các loài chim và thiên nhiên. Thế giới loài chim hiện lên đầy sức sống, như cuộc sống của con người. Điều này khiến em thêm yêu quý thế giới tự nhiên quanh mình.