Danh sách 6 bài soạn xuất sắc về 'Hương khúc' (Ngữ văn 7 - SGK Chân trời sáng tạo)

I. Giới thiệu tác giả của văn bản 'Hương khúc'

Nguyễn Quang Thiều

II. Khám phá tác phẩm 'Hương khúc'

• Thể loại: 

'Hương khúc' là một truyện ngắn

• Xuất xứ và bối cảnh sáng tác: 

- Tác phẩm 'Hương khúc' được xuất bản trong Tôi khóc những cánh đồng rau khúc, thuộc tuyển tập Mùi của kí ức, NXB Trẻ, 2017

• Phương thức biểu đạt: 

Tác phẩm có các phương thức biểu đạt gồm tự sự, miêu tả, biểu cảm và thuyết minh

• Người kể chuyện:

Nhân vật 'tôi' là người kể theo ngôi thứ nhất

• Tóm tắt nội dung văn bản 'Hương khúc': 

Vào cuối tháng Mười Một âm lịch, rau khúc bắt đầu nở và đạt độ rộ vào tháng Giêng, tháng Hai. Nhân vật 'tôi' hồi tưởng về những đêm mưa, khi bà nói rằng rau khúc nở trắng đồng. Nhân vật 'tôi' nhớ lại những khoảnh khắc khi bà cho ăn bánh khúc, và cảm giác về hương vị thơm ngon của rau khúc, gạo nếp và đậu xanh. Nhân vật 'tôi' thường ngồi bên bếp lửa cùng bà làm bánh khúc, nơi chứa đựng bao kỷ niệm ấm áp.

• Bố cục của 'Hương khúc': 

Tác phẩm được chia thành 2 phần:

- Phần 1: Từ đầu đến “đầy trời mưa đấy”: Hồi tưởng về mùa rau khúc nở

- Phần 2: Còn lại: Hồi tưởng về chiếc bánh khúc trong ký ức tuổi thơ

• Giá trị nội dung: 

- Tác phẩm thể hiện tình cảm sâu sắc của tác giả với chiếc bánh khúc tuổi thơ – một phần của văn hóa ẩm thực dân tộc

• Giá trị nghệ thuật: 

- Lời văn mộc mạc, chân thành

- Các hình ảnh và từ ngữ miêu tả sinh động, chân thực

III. Phân tích chi tiết tác phẩm 'Hương khúc'

• Hồi tưởng về mùa rau khúc nở

- Thời điểm rau khúc nở:

+ Cuối tháng Mười Một âm lịch: rau khúc bắt đầu nở

+ Tháng Giêng, tháng Hai: rau khúc nở rộ

- Nhân vật 'tôi' nhớ về những đêm mưa và bà nói rau khúc nở “trắng đồng”.

→ Lời văn giản dị, chân thành của tác giả dẫn dắt người đọc vào thế giới ký ức tuổi thơ với chiếc bánh khúc.

• Hồi tưởng về chiếc bánh khúc tuổi thơ

- Thời điểm hái rau khúc: “sáng sớm”

+ Lí do: lúc sương còn đọng trên mặt ruộng, giúp rau khúc giữ hương vị tốt nhất

- Tình cảm của tác giả: “nâng chiếc bánh khúc như nâng một báu vật”

+ Mùi thơm của rau khúc, gạo nếp, đậu xanh và hành mỡ tạo nên “hạnh phúc lạ lùng”

- Cảm giác của nhân vật: “Một hạnh phúc ẩm thực vừa thiêng liêng vừa mơ hồ”

- Công đoạn làm bánh tỉ mỉ của bà:

+ Bà giã rau khúc nhuyễn, trộn với bột nếp và nhào thành bánh sau khi ủ hơn một giờ

+ Bà chỉ dùng ít nước mỡ và hành lá để làm nhân bánh, thỉnh thoảng dùng mỡ phần khi có sẵn

- Đặc điểm của món bánh khúc: “món ăn dân dã nhưng ngon lạ thường”:

+ “Cái béo của mỡ, cái bùi của đậu và vị ngọt của bột nếp cùng hương rau khúc”

+ Nhân vật “tôi” nhai mãi chiếc bánh mà không muốn nuốt

- Nhân vật 'tôi' thường ngồi bên bếp lửa cùng bà làm bánh, nơi chứa đựng bao kỷ niệm ấm áp

→ Dù không có nhân thịt như hiện nay, chiếc bánh khúc vẫn hấp dẫn và ấm áp theo hồi tưởng của tác giả.

→ Bánh khúc là món ăn dân dã nhưng rất thơm ngon.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Câu hỏi 1: Qua cách kể và miêu tả của tác giả, em cảm nhận sức hấp dẫn của bánh khúc được tạo nên từ đâu?

Câu trả lời:

Sức hấp dẫn của bánh khúc đến từ tình cảm của nhân vật 'tôi' dành cho người bà. Những chiếc bánh khúc nóng hổi, thơm ngon, gắn liền với kỷ niệm và tình yêu thương của bà cháu.

Câu hỏi 2: Tình cảm của tác giả dành cho chiếc bánh khúc tuổi thơ là tình cảm như thế nào? Những tình cảm ấy trong đoạn trích được thể hiện bằng cách nào?

Câu trả lời:

Tình cảm của tác giả đối với chiếc bánh khúc tuổi thơ là sự ấm áp và thương nhớ. Những kỷ niệm về bánh khúc được thể hiện qua sự tỉ mỉ trong cách làm bánh của bà và cảm xúc khi tác giả thưởng thức bánh.

Câu hỏi 3: Văn bản trên gợi cho em suy nghĩ gì về nét đẹp trong văn hóa ẩm thực của dân tộc?

Câu trả lời:

Văn hóa ẩm thực dân tộc nổi bật với những nét đặc trưng không thể quên, kết hợp sự đẹp mắt và hương vị đậm đà, làm tăng sức hấp dẫn của các món ăn.

Câu 1 (trang 53 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Nhờ cách kể và miêu tả của tác giả, em nhận thấy sức hấp dẫn của bánh khúc đến từ đâu?

Trả lời: 

Sức hấp dẫn của bánh khúc được tạo nên từ sự chăm sóc của bà đối với nhân vật 'tôi'. Những chiếc bánh khúc thơm ngon, nóng hổi gắn liền với kỷ niệm đáng nhớ giữa cháu và bà.

Câu 2 (trang 54 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Tình cảm của tác giả dành cho chiếc bánh khúc tuổi thơ được thể hiện như thế nào? Những tình cảm ấy được bộc lộ ra sao trong đoạn trích?

Trả lời: 

- Tình cảm của tác giả dành cho chiếc bánh khúc là sự ấm áp và thương nhớ, để lại dấu ấn sâu đậm về hình ảnh bà trong tâm trí nhân vật 'tôi'.

- Những tình cảm này được thể hiện qua việc miêu tả công đoạn làm bánh của bà và cảm xúc của tác giả khi thưởng thức bánh, nhớ về bà.

Câu 3 (trang 54 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2)

Văn bản gợi cho em suy nghĩ gì về vẻ đẹp trong văn hóa ẩm thực của dân tộc?

Trả lời: 

Văn hóa ẩm thực dân tộc luôn chứa đựng những đặc trưng nổi bật, dù là món ăn sang trọng hay giản dị đều mang đậm hương vị, khiến những người xa quê không thể quên.

I. Giới thiệu tác giả Nguyễn Quang Thiều 

Nguyễn Quang Thiều (sinh năm 1957) là một nhà thơ nổi tiếng và cũng là một nhà văn đa tài, với các tác phẩm trải rộng từ tiểu thuyết, truyện ngắn đến bút ký và báo chí. Hiện tại, ông giữ chức vụ Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Phó Tổng thư ký thứ nhất Hội Nhà văn Á – Phi, và Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Hội Nhà văn.

Ông là đồng sáng lập hai tờ báo quan trọng: An Ninh Thế giới cuối tháng và Cảnh Sát Toàn Cầu, đồng thời là chủ biên của nhiều ấn phẩm truyền thông có uy tín tại Việt Nam.

Từ những năm 1990, Nguyễn Quang Thiều đã góp phần tạo nên một bước ngoặt lớn trong thi pháp thơ Việt Nam, thiết lập một giọng điệu mới đầy sáng tạo và ấn tượng.

Ông không chỉ là một nhà thơ tiên phong trong trào lưu hiện đại mà còn là một cây bút văn xuôi sâu lắng, đồng thời có sự nhạy bén và linh hoạt trong lĩnh vực báo chí.

Với hơn 20 giải thưởng văn học trong và ngoài nước, bao gồm giải A của Hội Nhà Văn Việt Nam năm 1993 cho tập thơ Sự mất ngủ của lửa, thơ và truyện ngắn của ông đã được dịch và đăng trên nhiều tạp chí quốc tế. Ông cũng là tác giả của khoảng 400 bài viết thuộc các thể loại báo chí với nhiều bút danh khác nhau.

Nguyễn Quang Thiều còn tham gia viết kịch bản điện ảnh và sân khấu. Tiểu thuyết Kẻ ám sát cánh đồng của ông đã được chuyển thể thành bộ phim truyền hình Chuyện làng Nhô, và truyện ngắn Mùa hoa cải bên sông được chuyển thể thành phim Lời nguyền của dòng sông, đạt Huy chương Vàng tại Liên hoan Phim truyền hình quốc tế tại Bỉ năm 1993.

II. Khái quát tác phẩm Hương khúc

Hoàn cảnh sáng tác

Trích Tôi khóc những cánh đồng rau khúc, in trong Mùi của ký ức, NXB Trẻ, 2017

Thể loại

Tuỳ bút là thể loại gần gũi với bút ký và ký sự, thường được gọi là tạp văn trong tiếng Việt.

Bố cục

- Phần 1 (từ đầu đến “Đang mưa đầy trời đấy”): Giới thiệu về thời điểm rau khúc nở

- Phần 2 (tiếp theo đến “đậm thêm hương rau khúc”): Hồi ức về cách làm món bánh khúc

- Phần 3 (còn lại): Tình cảm của tác giả đối với món bánh khúc.

Tóm tắt

Cuối tháng Mười Một âm lịch, rau khúc bắt đầu nở, nhưng đến tháng Giêng, tháng Hai thì mới nở rộ. Nhân vật “tôi” hồi tưởng về những đêm mưa, khi bà nói rằng rau khúc nở trắng đồng. Nhân vật “tôi” nhớ lại cảm giác khi được bà cho ăn bánh khúc, với mùi thơm ngậy của rau khúc, gạo nếp, nhân đậu xanh, và hành mỡ. Bà của nhân vật “tôi” tỉ mỉ giã rau khúc, trộn với bột nếp rồi nhào thành bánh. Nhân vật “tôi” thường ngồi bên bếp lửa cùng bà, nơi lưu giữ những kỷ niệm ấm áp và thương nhớ.

Giá trị nội dung

Văn bản là những dòng hồi tưởng của tác giả về bà và món bánh khúc, một món ăn chứa đựng hạnh phúc và kỷ niệm sâu sắc trong tâm hồn tác giả.

Đặc sắc nghệ thuật

- Ngôn từ trong sáng, gần gũi

- Lối viết nhẹ nhàng, hấp dẫn

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức tùy bút Hương khúc

Câu hỏi 1: Tình cảm của tác giả dành cho chiếc bánh khúc tuổi thơ là tình cảm như thế nào? Những tình cảm ấy trong đoạn trích được thể hiện bằng cách nào?

Lời giải:

- Tình cảm của tác giả dành cho chiếc bánh khúc là sự yêu mến, trân trọng, nâng niu như nâng niu những điều đẹp nhất của tuổi thơ và những kỷ niệm ấm áp về bà.

- Các chi tiết thể hiện tình cảm này:

+ Đoạn trích: “Mùi thơm ngậy của rau khúc đồ chín, mùi của gạo nếp, mùi của nhân đậu xanh quyện với mùi hành mỡ tạo nên một món ăn chứa đầy hạnh phúc lạ lùng trong tâm khảm tôi; một món hạnh phúc của ẩm thực nhưng thiêng liêng và đau đớn mơ hồ; dù chỉ là bột sống nhưng hương vị bánh khúc đã làm tôi chảy nước miếng; những miếng mỡ thái hạt lựu béo ngậy đến mê người; cái béo của mỡ lợn, cái bùi của đậu và vị ngọt ngào của bột nếp cùng hương rau khúc tạo nên một món ăn dân dã ngon lạ thường,...

+ Cách miêu tả tỉ mỉ từng công đoạn làm bánh; cách lựa chọn từ ngữ miêu tả bánh, đặc biệt là các tính từ cực tả về tính chất như: thơm ngậy, béo ngậy, ngọt ngào, dân dã, nóng hổi,...

+ Những biện pháp tu từ như: Tôi nâng chiếc bánh khúc lên như nâng một báu vật, một hạt xôi nếp đẹp như một hạt ngọc,…

Câu hỏi 2: Qua cách kể và miêu tả của tác giả, em cảm nhận sức hấp dẫn của bánh khúc được tạo nên từ đâu?

Lời giải:

Qua cách kể và miêu tả của tác giả, sức hấp dẫn của bánh khúc được tạo nên từ:

+ Những nguyên liệu làm bánh khúc: Rau khúc hái từ sáng sớm, gạo nếp, nhân đậu xanh, hành, mỡ.

+ Công đoạn làm bánh: cẩn thận và tỉ mỉ: Hái rau khúc vào sáng sớm, rửa sạch bằng nước mưa, để ráo rồi giã nhuyễn, nhào bột và nặn bánh.

+ Vẻ đẹp của sản phẩm quê hương, công đoạn làm bánh tỉ mỉ đầy yêu thương của bà, và sự háo hức của trẻ con chờ đợi món quà tuổi thơ…

Câu hỏi 3: Văn bản trên gợi cho em suy nghĩ gì về nét đẹp trong văn hóa ẩm thực của dân tộc?

Lời giải:

Văn bản gợi cho em suy nghĩ về nét đẹp trong văn hóa ẩm thực của dân tộc:

+ Văn hóa ẩm thực Việt Nam rất phong phú và đa dạng.

+ Nét đẹp ấy đến từ những món ăn giản dị nhưng đầy ý nghĩa, chứa đựng sự tinh tế trong kết hợp nguyên liệu và gia vị, cùng với dấu ấn đẹp của ký ức và tình yêu dành cho quê hương và gia đình…

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Qua cách kể và miêu tả của tác giả, em cảm nhận sức hấp dẫn của bánh khúc được tạo nên từ đâu?

Qua cách kể và miêu tả của tác giả, sức hấp dẫn của bánh khúc đến từ:

- Nguyên liệu làm bánh: Rau khúc, gạo nếp, nhân đậu xanh, hành, mỡ.

- Công đoạn làm bánh đơn giản nhưng tinh tế: Hái rau khúc sớm, rửa sạch, giã nhuyễn, nhào bột, nặn bánh; nhân bánh làm từ mỡ, đậu xanh, hành lá và các gia vị khác.

=> Chiếc bánh khúc nóng hổi, thơm ngon chứa đựng kỷ niệm về bà.

Câu 2. Tình cảm của tác giả dành cho chiếc bánh khúc tuổi thơ là tình cảm như thế nào? Tình cảm ấy trong đoạn trích được thể hiện bằng cách nào?

- Tình cảm: Yêu mến, trân trọng.

- Tình cảm được thể hiện qua các chi tiết:

• Tôi nâng chiếc bánh khúc lên như nâng một báu vật.
• Mùi thơm ngậy của rau khúc đồ chín, gạo nếp, nhân đậu xanh và hành mỡ tạo thành một món ăn chứa đầy hạnh phúc lạ lùng trong tâm hồn tôi. Không chỉ là hạnh phúc của người đói khát, mà là một hạnh phúc của ẩm thực thiêng liêng và mơ hồ;
• Mỗi khi bà nhào bột xong, tôi cúi xuống ghé sát mũi vào cối bột bánh và hít sâu.
• Dù chỉ là bột sống, nhưng hương vị bánh khúc đã làm tôi chảy nước miếng; những miếng mỡ thái hạt lựu béo ngậy; cái béo của mỡ lợn, cái bùi của đậu và vị ngọt ngào của bột nếp cùng hương rau khúc tạo nên một món ăn dân dã ngon lạ thường,…

Câu 3. Văn bản trên gợi cho em suy nghĩ gì về nét đẹp trong văn hóa ẩm thực của dân tộc?

• Văn hóa ẩm thực Việt Nam phong phú và đa dạng.
• Những món ăn dù giản dị, nhưng chứa đựng nét đẹp truyền thống của quê hương và gia đình…

* Suy ngẫm và phản hồi

Tóm tắt nội dung 'Hương khúc': Bài viết mô tả chiếc bánh khúc – món ăn giản dị từ tuổi thơ của tác giả, đồng thời thể hiện sự gắn bó của tác giả với nền ẩm thực dân tộc.

Câu 1 (trang 53 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Nhận xét của em về nguồn gốc sự hấp dẫn của bánh khúc qua cách kể và miêu tả của tác giả?

Trả lời: 

Sức hút của bánh khúc không chỉ từ hương vị ngon miệng mà còn là sự biểu hiện của nét đẹp văn hóa ẩm thực truyền thống trong sự giản dị đời thường.

Câu 2 (trang 54 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Những cảm xúc của tác giả dành cho chiếc bánh khúc tuổi thơ như thế nào? Cách thể hiện tình cảm đó trong đoạn trích là gì?

Trả lời: 

- Tác giả dành cho bánh khúc tuổi thơ tình cảm yêu quý, hoài niệm, và trân trọng như nâng niu vẻ đẹp ẩm thực truyền thống.

- Các chi tiết thể hiện tình cảm:

+ Tôi nâng chiếc bánh khúc lên như nâng một báu vật.

+ Mùi thơm quyện của rau khúc, gạo nếp, đậu xanh và hành mỡ tạo nên một món ăn mang lại hạnh phúc lạ lùng trong lòng tôi.

+ Một hạnh phúc ẩm thực thiêng liêng và mơ hồ.

+ Mặc dù chỉ là bột sống, nhưng hương vị bánh khúc khiến tôi cảm thấy thèm thuồng.

+ Căn bếp là nơi gợi nhớ ấm áp và yêu thương trong tôi.

Câu 3 (trang 54 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Văn bản gợi cho em suy nghĩ gì về vẻ đẹp trong văn hóa ẩm thực dân tộc?

Trả lời: 

Văn bản nhấn mạnh rằng vẻ đẹp văn hóa ẩm thực dân tộc thường ẩn chứa trong những món ăn giản dị, đời thường. Không cần cầu kỳ hay xa xỉ, chính những món ăn như bánh khúc thể hiện sự gắn bó với quê hương và kỷ niệm. Do đó, chúng ta nên trân trọng những món ăn đơn giản như chính cách chúng ta giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Cảm xúc của tác giả trước hương vị bánh khúc đầy kỷ niệm tuổi thơ.

Câu 1 (trang 53 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Nhận xét của em về nguồn gốc sự hấp dẫn của bánh khúc qua cách kể và miêu tả của tác giả?

Trả lời: 

Sức hút của bánh khúc đến từ bàn tay khéo léo của bà, sự tỉ mỉ trong từng công đoạn làm bánh và tình cảm sâu sắc của tác giả dành cho những kỷ niệm đáng quý và thân thương đó.

Câu 2 (trang 54 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Những cảm xúc của tác giả dành cho chiếc bánh khúc tuổi thơ là gì? Cách thể hiện những cảm xúc ấy trong đoạn trích như thế nào?

Trả lời: 

Tình cảm yêu quý và trân trọng. Điều này được thể hiện qua sự nhớ nhung từng chi tiết nhỏ của bánh, từ hương vị đến cách làm của bà, và cách tác giả thưởng thức bánh với sự ngọt ngào, thơm ngon không muốn dứt ra.

Câu 3 (trang 54 SGK Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Văn bản gợi cho em suy nghĩ gì về vẻ đẹp trong văn hóa ẩm thực dân tộc?

Trả lời: 

Văn hóa ẩm thực dân tộc cần được trân trọng và gìn giữ.

Câu 1 (Trang 54, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Theo cách kể và miêu tả của tác giả, em nghĩ sức hấp dẫn của bánh khúc đến từ đâu?

Phương pháp giải:

Dựa trên bài đọc, hãy trình bày cảm nhận của em về sự cuốn hút của bánh khúc qua cách tác giả miêu tả và kể chuyện.

Lời giải chi tiết:

Sự hấp dẫn của bánh khúc được tạo ra từ:

+ Các nguyên liệu làm bánh: rau khúc hái từ sáng sớm, gạo nếp, nhân đậu xanh, hành và mỡ.

+ Quá trình chế biến: tỉ mỉ và công phu từ việc hái rau khúc vào sáng sớm, rửa sạch bằng nước mưa, giã nhuyễn, nhào bột và nặn bánh.

+ Vẻ đẹp của món ăn quê hương, sự chăm chút đầy tình cảm của bà, và sự háo hức của một đứa trẻ chờ đợi món quà tuổi thơ.

Câu 2 (Trang 54, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Tác giả thể hiện tình cảm gì đối với bánh khúc tuổi thơ? Những cảm xúc đó được thể hiện như thế nào trong đoạn trích?

Phương pháp giải:

Dựa vào đoạn trích và cảm nhận cá nhân, hãy mô tả tình cảm của tác giả dành cho bánh khúc tuổi thơ và các chi tiết thể hiện tình cảm đó.

Lời giải chi tiết:

- Tình cảm của tác giả là sự yêu thương và trân trọng, nâng niu chiếc bánh như nâng niu những kỷ niệm đẹp và ấm áp về bà.

- Các chi tiết thể hiện tình cảm này:

+ Đoạn trích miêu tả hương vị bánh khúc: “Hương thơm ngậy của rau khúc, mùi gạo nếp, nhân đậu xanh hòa quyện với hành mỡ tạo nên món ăn đầy hạnh phúc trong tâm trí tôi; một loại hạnh phúc ẩm thực thiêng liêng và sâu sắc; mặc dù chỉ là bột sống, nhưng bánh khúc đã làm tôi ứa nước miếng; miếng mỡ thái hạt lựu béo ngậy; hương vị của mỡ lợn, đậu và gạo nếp làm nên món ăn dân dã nhưng ngon lạ thường,…

+ Miêu tả tỉ mỉ từng bước làm bánh, lựa chọn từ ngữ mô tả chi tiết về bánh, đặc biệt là những tính từ mô tả chất lượng như: thơm ngậy, béo ngậy, ngọt ngào, dân dã, nóng hổi,…

+ Các biện pháp tu từ như: Tôi nâng chiếc bánh khúc lên như nâng báu vật, một hạt xôi nếp đẹp như một viên ngọc,…

Câu 3 (Trang 54, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Văn bản gợi cho em suy nghĩ gì về vẻ đẹp trong văn hóa ẩm thực của dân tộc?

Phương pháp giải:

Hãy trình bày suy nghĩ của em về vẻ đẹp của văn hóa ẩm thực dân tộc qua việc đọc và tìm hiểu văn bản.

Lời giải chi tiết:

Văn bản khiến em suy nghĩ về vẻ đẹp trong văn hóa ẩm thực dân tộc như sau:

+ Văn hóa ẩm thực của đất nước ta rất phong phú và đa dạng.

+ Vẻ đẹp ấy được tạo nên từ những điều giản dị, gần gũi và thân thuộc.

=> Đó là những món ăn chế biến từ nguyên liệu quê hương, chứa đựng sự tinh tế trong cách kết hợp gia vị và nguyên liệu, cùng dấu ấn đẹp đẽ của kỷ niệm và tình yêu dành cho quê hương, gia đình,…