Danh sách 8 bài phân tích tác phẩm 'Mẹ và quả' (Ngữ văn 7 - SGK Cánh diều) xuất sắc

Chủ đề về “mẹ và con” là một chủ đề vĩnh cửu, đã được nhiều thi sĩ khám phá qua các tác phẩm của mình. Nguyễn Khoa Điềm đã tạo nên một góc nhìn độc đáo và mới mẻ về đề tài này qua bài thơ 'Mẹ và quả'.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh giản dị của người trồng cây, với mong ước cây nhanh chóng ra hoa kết trái. Mảnh vườn của mẹ theo năm tháng mà thay đổi, với những trái ngọt thơm mang hình dáng mặt trời hay mặt trăng. Niềm tin của mẹ vào công sức vun trồng của mình trở thành chân lý vững bậc: “Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng”.

Cuộc đời vất vả của những bà mẹ nông thôn gắn liền với vườn cây nhỏ và những trái ngọt đầu mùa, mẹ luôn dành cho các con đi xa. Nguyễn Khoa Điềm đã nâng tầm ý nghĩa của thơ, chuyển sang câu chuyện “trồng người” bằng cách so sánh hài hước và mới lạ:

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Những đứa con lớn lên dưới sự chăm sóc của mẹ, còn những quả bí, quả bầu của mẹ thì cứ dài ra, “lớn xuống”. Câu thơ tạo ra sự đối lập giữa “lớn lên” và “lớn xuống” cả về chiều cao lẫn chiều sâu của cuộc đời, không gian và thời gian đều in dấu bàn tay của mẹ. Ý nghĩa mới mẻ hơn là sự liên tưởng giữa những giọt mồ hôi của mẹ với quả bầu, quả bí, những giọt mồ hôi xanh:

Chúng mang dáng những giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi

Có thể nói đây là những câu thơ đặc sắc nhất, khắc họa sâu sắc sự hy sinh âm thầm của mẹ và lòng biết ơn vô hạn của con. Cây đền đáp người trồng bằng những mùa quả, và người trồng cây luôn hy vọng mùa sau tốt hơn mùa trước. Còn “vườn người” của mẹ, ngoài chín tháng mười ngày đau đớn, mẹ mong đợi từng bước đi, từng tiếng nói đầu đời của con. Tâm trạng của mẹ luôn thấp thỏm theo dòng thời gian đến lúc “thất thập cổ lai hy”.

Và chúng tôi một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ mong chờ gặt hái

“Mẹ già như chuối chín cây”, “như đèn trước gió” (ca dao), nhưng mẹ đã ngoài bảy mươi, vẫn nuôi hy vọng và lo lắng, hạnh phúc khi nghe những lời ân hận của con:

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.

Câu thơ không chỉ thể hiện lòng biết ơn mà còn là sự ân hận về sự chậm trễ của con, chưa làm mẹ vui lòng. Hạnh phúc cho những người mẹ có con đẹp như trái chín “mặt trời, mặt trăng”. Mẹ sẽ buồn nếu thấy con như trái thối, trước sự băng hoại của đạo đức trong một bộ phận thanh thiếu niên hiện nay.

Bài thơ thể hiện vẻ đẹp chân thành của lòng mẹ qua cách cảm nhận mới mẻ của nhà thơ, tránh được lối nói ước lệ của các câu ca dao và bài thơ về chủ đề vĩnh cửu này.

Nội dung chính của bài thơ 'Mẹ và quả' là sự cảm nhận sâu sắc của người con về công lao của mẹ. Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện ý nghĩa này qua những hình ảnh sinh động, khi liên tưởng giữa “lũ chúng tôi” và “một thứ quả trên đời”.

Hai khổ thơ đầu thể hiện nỗi lòng của người mẹ với sự chăm sóc và công sức tỉ mỉ dành cho cây trái trong vườn.

Những mùa quả mẹ tôi thu hoạch

Mẹ vẫn tin vào tay mẹ chăm sóc

………………………………………

Chúng mang hình dáng giọt mồ hôi mặn

Rơi xuống lòng mẹ âm thầm

Công ơn của mẹ được thể hiện giản dị qua hình ảnh trái bầu, trái bí. Ai mà không lớn lên từ những thứ tưởng chừng đơn giản này? Tuy nhiên, điều quan trọng là công sức chăm bón và sự mong đợi của mẹ chứa đựng nhiều ý nghĩa. Những quả như bí xanh, bầu là hình ảnh của “giọt mồ hôi mặn” – công lao suốt thời gian dài của mẹ. Từ việc trồng cây, nhà thơ mở rộng ra ý nghĩa “trồng người” (chăm sóc, giáo dục con).

Và chúng tôi là những quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ chờ đợi được hái

Tôi lo lắng, khi tay mẹ mỏi

Mình vẫn là quả non xanh.

Mỗi chúng ta như là một quả mà mẹ đã “gieo trồng”, “vun xới”, và mong đợi, có thể cả kỳ vọng vào tương lai của con cái.

Hai câu thơ cuối chứa đựng nhiều hàm ý, vừa là sự băn khoăn về trách nhiệm cá nhân, vừa là lo lắng về điều tất yếu (“bàn tay mẹ mỏi” – sự mệt mỏi không thể chờ đợi thêm). Người con lo lắng khi mình vẫn là quả non xanh (chưa trưởng thành, chưa làm điều gì đáng mong đợi của mẹ, có thể trở thành người không tốt…), khi mẹ đã không còn. Câu thơ thể hiện sự lo lắng sâu sắc về trách nhiệm đền đáp công ơn nuôi dưỡng. Từ “mẹ” có thể được hiểu rộng ra là Tổ quốc.

Con cái cần biết ơn mẹ đã sinh thành và dưỡng dục. Trở thành người tốt để cha mẹ vui lòng là cách trả ơn. Đây là thông điệp chính của bài thơ 'Mẹ và quả'.

Nguyễn Khoa Điềm nổi tiếng không chỉ là một nhà hoạt động chính trị mà còn là một nhà văn và nhà thơ xuất sắc. Một trong những tác phẩm nổi bật của ông là bài thơ “Mẹ và quả”.

Bài thơ thể hiện lòng biết ơn của người con đối với công lao chăm sóc và nuôi dưỡng của mẹ, với một tình cảm sâu sắc và chân thành.

“Những mùa quả mẹ tôi thu hoạch

Mẹ vẫn tin vào đôi tay chăm sóc của mình

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng”

Bài thơ bắt đầu bằng hình ảnh người mẹ chăm sóc vườn tược quanh năm. Mảnh vườn nhỏ bé của mẹ thay đổi theo mùa, đem lại những trái ngọt đầy hương vị “như mặt trời, khi như mặt trăng”. Cuộc đời của mẹ gắn bó với mảnh vườn từ năm này qua năm khác.

Tiếp theo, tác giả mở rộng ý nghĩa từ việc “trồng cây” đến việc “trồng người”:

“Chúng tôi lớn lên từ bàn tay mẹ

Còn những bí và bầu thì lớn xuống”

Những đứa con được mẹ chăm sóc, nuôi dưỡng và trưởng thành. Tương tự, các cây bầu, bí trong vườn cũng phát triển và “lớn xuống” – gợi ý nghĩa thực tế khi cây trồng trên giàn thì quả sẽ mọc thẳng xuống. Câu thơ tạo nên sự đối chiếu giữa “lớn lên” và “lớn xuống”, phản ánh dấu ấn của mẹ trên cuộc đời con cái. Đặc biệt, hình ảnh “giọt mồ hôi” của mẹ thể hiện sự vất vả khi nuôi con lớn khôn như những quả bầu, bí:

“Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rơi xuống lòng thầm lặng của mẹ”

Người trồng cây mong đợi mùa vụ sau sẽ tốt hơn, còn người mẹ ngoài chín tháng thai nghén còn phải chờ đợi từng giờ để thấy con tập nói, bước đi những bước đầu tiên trong đời.

“Và chúng tôi là những quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ chờ đợi để gặt hái

Tôi lo lắng khi tay mẹ đã mỏi

Mình vẫn là một quả non xanh”

Khi đứa con trưởng thành, cũng là lúc mẹ đã cao tuổi. Hai câu thơ cuối diễn tả sự lo lắng khi nghĩ rằng mình vẫn còn là “một quả non xanh”, thể hiện nỗi lo lắng khi chưa trưởng thành và để mẹ vẫn phải lo lắng. Bài thơ “Mẹ và quả” thể hiện sự hiếu thảo và tình yêu thương sâu sắc của người con dành cho mẹ.

Tình mẫu tử là một chủ đề quen thuộc trong thơ ca với nhiều tác phẩm nổi bật, và bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm là một ví dụ tiêu biểu.

Bài thơ bắt đầu bằng lời của người con, ca ngợi công lao chăm sóc và nuôi dưỡng của mẹ. Hình ảnh người mẹ hiện lên qua lời kể với vẻ đẹp tần tảo và vất vả:

“Những mùa quả mẹ tôi thu hoạch

Mẹ vẫn tin vào đôi tay chăm sóc của mình

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng”

Đoạn mở đầu miêu tả công việc trồng trọt vất vả của mẹ, chăm sóc cây bầu, trái bí quanh năm, để chúng lớn lên và kết trái. Hình ảnh “Những mùa quả lặn rồi lại mọc/Như mặt trời, khi như mặt trăng” gợi sự chăm sóc liên tục và cần mẫn của mẹ để mảnh vườn luôn đầy trái ngọt.

Không chỉ nói về “trồng cây”, tác giả còn mở rộng ý nghĩa sang “trồng người”:

“Chúng tôi lớn lên từ bàn tay mẹ

Còn những bí và bầu thì lớn xuống”

Những đứa con được mẹ chăm sóc và ngày càng trưởng thành – “lớn lên”. Cây bầu, bí cũng vậy, nhưng “lớn xuống” – hình ảnh thực tế khi cây bầu, bí trồng trên giàn thì quả sẽ mọc thẳng xuống. Câu thơ “Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn/Rơi xuống lòng thầm lặng của mẹ” gợi hình ảnh xúc động về sự vất vả, nhọc nhằn của mẹ.

“Và chúng tôi là những quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ chờ đợi để gặt hái

Tôi lo lắng khi tay mẹ đã mỏi

Mình vẫn là một quả non xanh”

Khi đứa con trưởng thành, mẹ đã có tuổi. Hai câu thơ cuối thể hiện sự lo lắng của nhân vật trữ tình khi vẫn còn là “một quả non xanh”, lo lắng về việc chưa trưởng thành và để mẹ vẫn phải lo lắng. Bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm thật giản dị nhưng chứa đựng tình cảm ngọt ngào và sâu sắc.

Nguyễn Khoa Điềm, sinh năm 1943 tại thôn Ưu Điềm, Xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, lớn lên trong một gia đình có truyền thống văn hóa và cách mạng. Sau khi hoàn thành chương trình học tại khoa Văn, Trường Đại Học Sư Phạm Hà Nội năm 1964, ông trở về miền Nam để tham gia vào phong trào đấu tranh của học sinh, sinh viên ở thành phố Huế, xây dựng cơ sở cách mạng, viết báo và làm thơ.

Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ chống Mỹ cứu nước. Thơ ông cuốn hút bạn đọc bởi sự kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và suy tư sâu sắc của người trí thức về đất nước và con người Việt Nam. Những bài thơ của ông không cầu kỳ, hoa mỹ mà như lời tâm sự giản dị, nhẹ nhàng nhưng có sức mạnh lay động và ám ảnh lâu dài nhờ những triết lý sâu xa được thể hiện qua các hình ảnh thơ độc đáo và những ý tưởng mới mẻ. Bài thơ “Mẹ và quả” là một ví dụ giản dị nhưng đầy nhân văn.

Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn dựa vào tay mẹ vun trồng

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang hình dáng giọt mồ hôi mặn

Rơi xuống lòng mẹ thầm lặng

Và chúng tôi là một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi, mẹ vẫn mong chờ hái

Tôi hoảng sợ ngày mẹ mỏi tay

Mình vẫn còn là quả non xanh

Bài thơ chia thành ba khổ, gồm 12 dòng với âm lượng mỗi dòng không đều (5 dòng 7 chữ, 7 dòng 8 chữ). Giai điệu của bài thơ không trau chuốt, du dương vì tác giả ít quan tâm đến việc phối thanh và gieo vần; chủ yếu ông muốn bày tỏ cảm xúc chân thành và những suy nghĩ sâu sắc qua các hình ảnh thơ giản dị khiến người đọc nhớ mãi.

Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn dựa vào tay mẹ vun trồng

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng

Công việc vun trồng của mẹ, ngày qua ngày, mùa qua mùa, có vẻ đơn giản, nhưng chứa đựng nhiều kỳ vọng lớn lao. Mẹ trông cậy vào thành quả tốt đẹp, sau khi đã bỏ công chăm sóc, không để mọi thứ phát triển tùy ý. Ý thơ của Nguyễn Khoa Điềm gợi ra hình ảnh một mảnh vườn xanh tươi và bóng dáng mẹ ẩn hiện dưới giàn bí, giữa các luống khoai, vồng ớt, hàng cà, như Nguyễn Duy đã hình dung trong nỗi nhớ mẹ của mình:

Mẹ ta không có yếm đào

Nón mê thay nón quai thao đội đầu

Rối ren tay bí tay bầu

Váy nhuộm bùn, áo nhuộm nâu bốn mùa

Kết quả công lao của mẹ là những mùa quả tiếp nối nhau, mang lại cuộc sống đầy đủ cho gia đình. Những mùa quả “như mặt trời” chín vàng của cam, ớt, bí ngô; “khi như mặt trăng” trắng màu hoa, xanh như quả cà, bầu, mướp. Lời thơ gợi ra một không khí thanh bình của quê hương, giúp chúng ta tạm xa rời sự ồn ào của đô thị để trở về với hoài niệm tuổi thơ hạnh phúc, đắm chìm trong dòng sữa ngọt ngào và lời ru của mẹ.

Nguyễn Khoa Điềm tự nhiên chuyển từ vườn cây sang vườn người với những so sánh hóm hỉnh và sâu sắc.

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang hình dáng những giọt mồ hôi mặn

Rơi xuống lòng mẹ thầm lặng

Nhờ sự chăm sóc tỉ mỉ và tình yêu thương của mẹ, mọi thứ phát triển tốt đẹp. Những đứa con lớn lên cả về thể chất và tinh thần; còn bí, bầu lớn lên từ công sức của mẹ. Tác giả thể hiện lòng biết ơn và sự trân trọng đối với mẹ khi hình dung bí, bầu mang hình dáng giọt mồ hôi mặn của mẹ.

Ý thơ Nguyễn Khoa Điềm khiến chúng ta nhớ đến bài ca dao về nỗi vất vả của mẹ, người nông dân làm lụng vất vả:

Mồ hôi mà rơi xuống đồng

Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương

Mồ hôi mà đổ xuống vườn

Dâu xanh lá tốt vấn vương tơ lòng

Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng hình ảnh chiếc khăn trong ca dao một cách độc đáo trong bài thơ Đất Nước. Trong “Mẹ và quả”, ông hình dung giọt mồ hôi của mẹ không rơi xuống đất mà “rơi xuống lòng mẹ thầm lặng”. Nhà thơ hiểu sâu sắc những giọt mồ hôi của mẹ đã hòa vào cõi lòng nhân hậu và hy sinh, không than phiền hay vất vả, chỉ với mong muốn con cái có cuộc sống hạnh phúc. Mẹ thật cao cả!

Từ hình ảnh bí, bầu, bài thơ chuyển sang hình ảnh người con. Với tư cách là con, nhà thơ lo lắng khi mẹ đã già mà mình vẫn còn là quả non xanh.

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ vẫn mong chờ hái

Tôi hoảng sợ ngày mẹ mỏi tay

Mình vẫn còn là quả non xanh

Ai trồng cây mà không mong thu hoạch quả ngọt? Cây năm nào cũng có quả, mất mùa này còn hy vọng mùa sau. Những đứa con là quả vô giá mà mẹ chăm sóc mòn mỏi để chờ ngày chín muồi, trưởng thành. Dù đã lớn, mẹ vẫn dõi theo từng bước để đảm bảo không có sai lầm nào. Chế Lan Viên cũng từng nghĩ về mẹ với lòng hiếu thảo:

Con dù lớn vẫn là con của mẹ

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con

Công ơn của cha mẹ lớn lao vô ngần, nên con cái phải biết báo hiếu, như ca dao nhắc nhở:

Mẹ già ở túp lều tranh

Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con

Điều quan trọng là con cái cần hiểu niềm hạnh phúc lớn lao của cha mẹ là chứng kiến sự thành đạt của con cái. Con cái cần tu dưỡng, học tập để trở thành người có đức, có văn hóa, nghề nghiệp vững chắc để mẹ yên lòng. Đây là sự báo hiếu ý nghĩa nhất.

Nhà thơ dùng phép nói giảm như “ngày bàn tay mẹ mỏi” và “mình vẫn còn quả non xanh” để làm cho ý thơ nhẹ nhàng hơn, nhưng thực sự có sức nặng. Những đứa con nên sống sao cho mẹ yên lòng, đừng để mình thành quả sâu, quả độc làm đau lòng mẹ; rồi khi đeo bông hồng trắng, hối hận đã quá muộn màng!

Vần thơ “Mẹ và quả” như lời tâm sự giản dị, chân thành của Nguyễn Khoa Điềm với chúng ta về người mẹ yêu kính. Nhưng dư âm của nó lan tỏa lâu dài trong tình cảm và ý thức của bạn đọc, từ đó mỗi người cần sống đúng nghĩa một con người ân tình và hiếu thảo.

Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ chống Mỹ cứu nước. Thơ ông cuốn hút bởi sự hòa quyện giữa cảm xúc mãnh liệt và suy tư sâu sắc của trí thức về quê hương và con người Việt Nam. Ngôn từ trong thơ Nguyễn Khoa Điềm không cầu kỳ, mà nhẹ nhàng như những câu chuyện tâm tình, mang giá trị làm rung động lòng người qua những triết lý sâu xa, hình ảnh thơ độc đáo, và những ý tưởng mới mẻ đầy ám ảnh. Bài thơ 'Mẹ và quả' là một tác phẩm giản dị nhưng chứa đựng nhiều liên tưởng nhân văn sâu sắc.

Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm bắt đầu bằng những dòng tâm sự chân thành về mẹ, chia sẻ những kỷ niệm quý giá về mẹ và mái ấm gia đình ấm cúng suốt bao năm bên nhau.

Những mùa quả mẹ tôi chăm sóc

Mẹ vẫn trông vào bàn tay mình vun trồng

Những mùa quả lặn rồi lại mọc

Như mặt trời, khi như mặt trăng

Những công việc chăm sóc ngày qua ngày, mùa này sang mùa khác của mẹ có vẻ đơn giản, nhưng chứa đựng những kỳ vọng lớn lao của mẹ. Mẹ kỳ vọng vào thành quả tốt đẹp, vì mẹ đã dày công vun trồng, chăm sóc với trách nhiệm cao, chứ không để chúng phát triển tự nhiên.

Ý thơ của Nguyễn Khoa Điềm vẽ nên hình ảnh một vườn cây xanh tươi, với bóng dáng của mẹ lẩn khuất dưới giàn bí, giữa các luống khoai, ớt, cà, như hình ảnh của Nguyễn Duy khi “ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa”:

Mẹ ta không có yếm đào

Nón mê thay nón quai thao đội đầu

Rối ren tay bí tay bầu

Váy nhuộm bùn, áo nhuộm nâu bốn mùa

Kết quả của công lao vất vả của mẹ là “những mùa quả lặn rồi lại mọc” tiếp nối nhau, mang lại cuộc sống no đủ cho con cái và gia đình. Những mùa quả “như mặt trời” chín vàng của cam, ớt, bí ngô; “khi như mặt trăng” trắng của hoa, xanh của cà, bầu, mướp.

Lời thơ còn gợi lên một không gian thanh bình của quê hương, giúp ta tạm rời xa thế giới đô thị ồn ào, tìm về tuổi thơ hạnh phúc và sự ấm áp từ tình mẹ.

Từ vườn cây của mẹ, Nguyễn Khoa Điềm chuyển sang hình ảnh người con với những so sánh thú vị nhưng thâm trầm:

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang dáng những giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi

Từ sự chăm sóc tận tình và tình yêu thương của mẹ dành cho cây và con, tất cả đều phát triển tốt. Những đứa con lớn lên cả về thể chất và tâm hồn; còn bí, bầu thì lớn xuống dài ra. Đây là sự kết tinh của bao nhọc nhằn lao khổ của mẹ. Tác giả đã có một liên tưởng tinh tế, thể hiện lòng biết ơn dành cho mẹ khi ví bí, bầu “chúng mang dáng những giọt mồ hôi mặn/Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi”.

Ý thơ Nguyễn Khoa Điềm nhắc đến bài ca dao về sự vất vả của mẹ và nông dân:

Mồ hôi mà rỏ xuống đồng

Lúa mọc trùng trùng sáng cả đồi nương

Mồ hôi mà đổ xuống vườn

Dâu xanh lá tốt vấn vương tơ lòng

Từ bầu bí, mạch thơ chuyển sang chuyện của người con. Nhà thơ lo lắng khi mẹ già mà mình vẫn còn là quả non xanh:

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ mong chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh

Trên đời, ai trồng cây mà không mong thu hoạch trái ngọt. Cây có quả hàng năm, còn con cái là những quả vô giá mà mẹ phải chăm sóc mỏi mệt để hy vọng đến ngày chín muồi. Trong mắt mẹ, dù con đã trưởng thành nhưng vẫn có thể còn non nớt, dễ mắc sai lầm. Mẹ luôn dõi theo con từng bước.

Điều quan trọng là con cái cần hiểu rằng hạnh phúc lớn nhất của cha mẹ là thấy con thành đạt. Trách nhiệm của con là phải học tập, rèn luyện để trở thành người có đạo đức, nghề nghiệp vững vàng, để mẹ yên lòng khi tay đã mỏi. Đây là cách báo hiếu ý nghĩa nhất.

Nhà thơ đã dùng cách nói giảm nhẹ như “ngày bàn tay mẹ mỏi” mà “mình vẫn còn một thứ quả non xanh” để tạo cảm giác nhẹ nhàng, nhưng thực sự nó mang thông điệp sâu sắc. Con cái hãy sống sao cho mẹ yên lòng thanh thản, đừng để mình trở thành thứ quả sâu làm mẹ đau lòng. Khi đeo bông hồng trắng, hối hận đã muộn!

Bài thơ 'Mẹ và quả' như một cuộc trò chuyện chân thành của Nguyễn Khoa Điềm với chúng ta về tình mẹ. Nhưng nó đã tạo ra những làn sóng cảm xúc lâu dài trong lòng người đọc, nhắc nhở mỗi người sống sao cho xứng đáng với ân tình hiếu thảo.

Qua bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm gửi gắm tình cảm yêu thương và lòng biết ơn sâu sắc đến mẹ, đồng thời nhắn nhủ độc giả hãy trân trọng bậc sinh thành khi còn có thể.

Bài thơ 'Mẹ và quả' được sáng tác vào năm 1982, là lời tâm sự nhẹ nhàng, chân thành của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm về người mẹ thân yêu. Tác phẩm khắc họa hình ảnh người mẹ Việt Nam truyền thống, với sự chăm sóc và hy sinh vô bờ bến. Mỗi đứa con được ví như những quả ngọt mà mẹ đã vun trồng với tất cả tình yêu thương và công sức.

Những câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ ca ngợi công lao của mẹ mà còn gợi nhắc chúng ta về lòng biết ơn đối với người đã sinh thành và nuôi dưỡng. Dù bài thơ chỉ có 12 câu, với độ dài và nhịp điệu không đều nhau, nhưng cảm xúc và tình cảm chứa đựng trong từng dòng thơ thì chân thật, giản dị, làm lay động lòng người.

Ẩn dụ 'những mùa quả mẹ trồng' ám chỉ sự hy sinh của mẹ khi nuôi nấng con cái, với hình ảnh mùa quả tuần hoàn giống như mặt trời và mặt trăng. Tình mẹ ấm áp như ánh nắng, nhưng tình con đôi khi khó thể hiện bằng lời.

Bằng trải nghiệm sống và tâm hồn sâu sắc, Nguyễn Khoa Điềm đã nhận ra mẹ là nguồn sống, là sự vun đắp để con trở thành những quả ngọt, là thành quả của suối nguồn nuôi dưỡng.

Bài thơ 'Mẹ và Quả' thể hiện sâu sắc triết lý nhân – quả trong cuộc sống, với hình ảnh Mẹ và Quả làm nổi bật sự tác động mạnh mẽ đến tư tưởng và tình cảm của mỗi chúng ta.

Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn tự tay vun trồng nên

Hai câu thơ mở đầu là sự khẳng định về luật nhân – quả. Vì sao như vậy? Vì:

“Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng”

Mẹ luôn tự lực cánh sinh, không trông cậy vào ai khác. Dù tay người khác có khỏe hơn, nhưng mẹ hiểu rằng chỉ những gì tự mình vun trồng mới có thể gặt hái được. Mẹ trải qua nhiều khó khăn để thu hoạch những mùa quả từ công sức của mình.

Những mùa quả rất cần thiết với mẹ, và chúng không phải lúc nào cũng có, thậm chí có lúc thất bại. Nhưng với sự kiên trì, mẹ không bao giờ 'Đại Lãn chờ sung' mà luôn dành thời gian để vun trồng và chờ đợi. Nếu mẹ chăm sóc kỹ lưỡng, mẹ sẽ gặt hái được quả ngọt, ngược lại thì...

Thời gian chăm sóc là thời gian quả ẩn, còn khi thu hoạch là thời gian quả xuất hiện. Hai từ 'ẩn' và 'xuất' trong thơ đầy sáng tạo, ẩn dụ về chu kỳ trồng trọt và luật nhân – quả của nhà nông.

Nhưng điều quan trọng hơn là bài thơ nói đến công lao nuôi dưỡng của mẹ đối với con cái. Nhờ sự chăm sóc của mẹ mà 'lũ chúng tôi' (các con) lớn lên.

“Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi”.

Những câu thơ giản dị mà đầy ấm áp, mô tả sự vất vả của mẹ qua hình ảnh quả bí, quả bầu 'lớn xuống'. Bao giọt mồ hôi mặn của mẹ đã lặng lẽ rơi xuống, nuôi dưỡng nên những quả bí, quả bầu.

Chính những quả bí, quả bầu này là nguồn sống nuôi dưỡng 'lũ chúng tôi'. Mẹ rất vui và tin tưởng vào sự chăm sóc của mình sẽ được đền đáp. Không có mẹ nào nuôi con mà kể công lao, nhưng con cái nhiều khi lại...

“Mẹ nuôi con biển hồ lai láng

Con nuôi mẹ tính tháng ngày công”.

Ngẫm thật chạnh lòng phải không? Bởi vậy mà cha ông luôn nhắc nhở:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Nguyễn Khoa Điềm đã lý giải mong muốn của cha mẹ một cách chân thành qua khổ thơ cuối: từ quả thật đến quả - con người, là một chuyển ý độc đáo của nhà thơ:

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái

Tứ thơ nằm ở đây. Đời mẹ đã bao lần hái quả, nhưng mong muốn lớn nhất là con cái trưởng thành, trở thành 'quả lành có ích' cho đời. Đọc hai câu cuối, mới thấy chữ Hiếu của con vượt hẳn mong đợi của mẹ, của đời:

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.

Thật tài tình. Nỗi day dứt của nhà thơ là tấm lòng hiếu thảo dành cho mẹ, khiến bất kỳ ai đọc 'Mẹ và Quả' cũng cảm ơn mẹ, người đã nuôi dưỡng nên một tác giả tuyệt vời như thế.

Bài thơ này khẳng định vị thế của Nguyễn Khoa Điềm trong nền thơ dân tộc. 'Mẹ và Quả' là một trong những bài thơ hay không thể bỏ qua.