1. Các tác phẩm đã xuất hiện trong kỳ thi THPT Quốc gia môn Văn qua các năm
Đề thi THPT Quốc gia môn Văn thường dựa trên các tác phẩm nằm trong chương trình Ngữ văn lớp 12, bao gồm: Tuyên ngôn độc lập, Tây Tiến, Việt Bắc, Đất Nước, Sóng, Người lái đò sông Đà, Ai đã đặt tên cho dòng sông, Vợ chồng A Phủ, Vợ nhặt, Rừng Xà Nu, Chiếc thuyền ngoài xa, Hồn Trương Ba da hàng thịt, Đàn Ghita của Lorca, các tác phẩm nước ngoài như Thuốc, Ông già và biển cả, Số phận con người, và Nguyễn Đình Chiểu với những đóng góp nổi bật.
Trong số các tác phẩm trên, một số có khả năng cao xuất hiện trong đề thi, trong khi những tác phẩm khác ít có khả năng được chọn, như các tác phẩm văn học nước ngoài hoặc bài Đàn Ghita của Lorca, thường không được đưa vào đề thi ở các trường giáo dục thường xuyên, hay Hồn Trương Ba da hàng thịt đã nằm trong phần giảm tải.
Danh sách các tác phẩm dễ thi và những phần tác phẩm đã xuất hiện trong các kỳ thi trước
STT | Tác giả, tác phẩm | Các đoạn trích | Lưu ý |
1 | Tuyên ngôn độc lập- Hồ Chí Minh | Cơ sở pháp lý | Chưa thi |
Tội ác | |||
Lời tuyên ngôn | |||
2 | Tây Tiến- Quang Dũng | Đoạn 1 (14 dòng đầu) | Đề minh họa năm 2019 |
Đoạn 2 (8 dòng tiếp) | Để chính thức năm 2021 | ||
Đoạn 3 (8 dòng tiếp) | Đề dự bị năm 2019 | ||
Đoạn 4 (4 dòng cuối) | Chưa thi | ||
3 | Việt Bắc- Tố Hữu | Đoạn 1 (8 dòng đầu) | Đề thi dự bị năm 2020 |
Đoạn 2 (12 dòng tiếp) | Chưa thi | ||
Đoạn 3 (Nhớ Việt Bắc) | Chưa thi | ||
Đoạn 4 (10 dòng tứ bình) | Chưa thi | ||
Đoạn 5 (đoạn còn lại) | Đề thi chính thức năm 2021 | ||
4 | Đất nước- Nguyễn Khoa Điềm | Đoạn 1 (9 câu đầu) | Chưa thi |
Đoạn 2 (Định nghĩa) | Đề thi chính thức năm 2013 | ||
Đoạn 3 (Mối quan hệ với Đất nước) | Chưa thi | ||
Đoạn 4 (Địa danh được hóa thân) | Chưa thi | ||
Đoạn 5 (Còn lại) | Đề thi chính thức năm 2020 | ||
5 | Sóng- Xuân Quỳnh | Khổ 2,3,4,5 | Đề thi chính thức năm 2021 |
Khổ 6,7,8,9 | Chưa thi | ||
6 | Người lái đò sông Đà- Nguyễn Tuân | Sông Đà hùng vĩ | Chưa thi |
Sông Đà thơ mộng | Chưa thi | ||
Người lái đò vượt thác | Đề thi minh họa 2018 | ||
7 | Ai đã đặt tên cho dòng Sông- Hoàng Phủ Ngọc Tường | Khúc thượng nguồn | Đề thi chính thức năm 2019 |
Ngoại vi Huế | Đề thi minh họa 2021 | ||
Trong lòng Huế | Chưa thi | ||
Rời Huế | Sở GD & HN thi KSCL 2022 | ||
8 | Vợ chồng A Phủ- Tô Hoài | Trước khi làm dâu | Chưa thi |
Đoạn nỗi khổ | Chưa thi | ||
Đoạn mùa xuân | Đề thi chính thức năm 2013, đề thi minh họa năm 2020 | ||
Đoạn mùa đông | Chưa thi | ||
Đoạn A Phủ | Chưa thi | ||
9 | Vợ nhặt- Kim Lân | Đoạn xóm ngụ cư ngày đói | Chưa thi |
Đoạn Thị về nhà Tràng | Chưa thi | ||
Đoạn cuộc gặp chợ tỉnh | Chưa thi | ||
Đoạn bà cụ Tứ trở về | Đề minh họa năm 2022 | ||
Đoạn Tràng sáng hôm sau | Chưa thi | ||
Đoạn bữa cơm ngày đói | Chưa thi | ||
Đoạn tiếng trống thúc thuế | Chưa thi | ||
10 | Chiếc thuyền ngoài xa- Nguyễn Minh Châu | Đoạn phát hiện CTNX | Đề thi chính thức năm 2022 |
Đoạn phát hiện cảnh bạo lực | Chưa thi | ||
Đoạn ở Tòa án huyện | Đề thi chính thúc năm 2015 | ||
Đoạn tấm ảnh bộ lịch | Chưa thi |
2. Phương pháp làm bài thi THPT Quốc gia môn Văn hiệu quả
2.1. Những lưu ý quan trọng
- Chữ viết và cách trình bày cần rõ ràng, gọn gàng và logic. Tránh việc tẩy xóa và hãy đảm bảo các ý kiến được trình bày rõ ràng theo từng đoạn. Việc viết quá thưa có thể làm giảm giá trị của bài viết trong mắt giám khảo. Chất lượng bài làm quan trọng hơn số lượng.
- Lên dàn ý trước khi viết: Điều này thường bị bỏ qua vì nhiều học sinh lo lắng hết thời gian và viết ngay vào bài thi. Tuy nhiên, việc lập dàn ý giúp tổ chức các ý tưởng rõ ràng và logic hơn, tránh việc thiếu ý hoặc lặp lại ý. Sau khi đọc đề, hãy nhanh chóng ghi lại những ý tưởng đầu tiên, dù có thể chưa hoàn chỉnh, để khi làm bài, bạn có thể sắp xếp lại chúng một cách hợp lý. Lúc mới nhận đề, bạn sẽ có nhiều ý tưởng tươi mới, dễ dàng hơn so với khi làm bài lâu.
- Phân chia thời gian hợp lý cho từng phần của bài thi. Mỗi phần cần có ý tưởng sơ bộ để không bị thiếu ý tưởng và phát triển nội dung hiệu quả. Đảm bảo mỗi đoạn văn chỉ tập trung vào một luận điểm chính, tránh trùng lặp hoặc chồng chéo các ý tưởng.
2.2. Kinh nghiệm làm bài cho từng phần trong bài thi Ngữ Văn
a. Phần đọc hiểu
- Đọc kỹ các câu hỏi trước khi đọc văn bản để tập trung hơn và xác định được nội dung cần trả lời. Khi đọc câu hỏi trước, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc xác định các phần nội dung liên quan.
- Trong phần đọc hiểu, hãy trả lời ngắn gọn, chính xác và tránh cung cấp thông tin thừa.
Ví dụ: Nếu đề bài yêu cầu liệt kê các biện pháp tu từ và từ ngữ mà tác giả sử dụng để thể hiện các biện pháp đó, bạn chỉ cần nêu tên biện pháp và từ ngữ tương ứng, không cần phân tích sâu về tác dụng của biện pháp tu từ trong việc thể hiện nội dung tác phẩm.
b. Phần nghị luận xã hội
- Phần nghị luận xã hội thường có hai loại: nghị luận về một tư tưởng hoặc đạo lý và nghị luận về một hiện tượng xã hội. Đề thi hiện nay thường kết hợp cả hai dạng này, ví dụ như yêu cầu suy nghĩ về một vấn đề xã hội dựa trên nội dung của một bài thơ và liên hệ với thực tiễn. Vì vậy, bạn nên vận dụng kỹ năng và kiến thức từ cả hai lĩnh vực, vì tư tưởng đạo lý thường liên quan chặt chẽ với hiện tượng xã hội và ngược lại.
- Đề bài có thể yêu cầu giới hạn số từ hoặc dung lượng đoạn văn, vì vậy bạn không nên quá sa đà vào phân tích chi tiết mà nên tập trung vào những điểm nổi bật. Tránh đưa quá nhiều dẫn chứng để tránh làm bài bị dài và không đồng đều. Khi làm bài, cần lưu ý các điểm sau:
- Nghị luận về tư tưởng hoặc đạo lý: giải thích rõ từ ngữ, bàn luận vấn đề từ nhiều góc độ, xác định ý kiến đúng hay sai và lý do, chứng minh bằng dẫn chứng thực tế và rút ra bài học nhận thức và hành động.
- Nghị luận về hiện tượng xã hội: gọi tên hiện tượng, mô tả cách nó diễn ra, những biểu hiện tích cực và tiêu cực, lý do xuất hiện và ý kiến cá nhân.
c. Phần nghị luận văn học
Phần này chiếm tới 50% tổng số điểm của bài thi, vì vậy thí sinh cần dành nhiều thời gian và luyện tập kỹ lưỡng cho các dạng đề văn học. Dù đề bài có hình thức nào, việc quan trọng nhất là tập trung làm rõ vấn đề, tránh đi lệch đề hoặc đi sâu vào các phần không quan trọng.
- Đối với phần mở bài, bạn có thể áp dụng một trong các cách sau:
- Giới thiệu về tác giả, hoàn cảnh sáng tác, chủ đề và nội dung chính của tác phẩm, sau đó trích dẫn đề bài và đưa ra nhận xét tổng quát.
- Chọn một câu thơ phù hợp với nội dung tác phẩm để dẫn dắt, sau đó giới thiệu tác giả, hoàn cảnh sáng tác, chủ đề, nội dung chính của tác phẩm, trích dẫn đề bài và nhận xét chung.
- Sử dụng nội dung hoặc tiêu đề để dẫn dắt vào đề, giới thiệu tác giả, hoàn cảnh sáng tác, chủ đề và nội dung chính của tác phẩm, và trích dẫn yêu cầu của đề bài.
- Phần thân bài nên được viết theo trình tự: khái quát - phân tích - tổng hợp để tạo sự mạch lạc và chặt chẽ cho bài viết.
- Khi nghị luận về một đoạn thơ hoặc bài thơ, bạn cần làm rõ nội dung, tư tưởng và các yếu tố nghệ thuật được sử dụng. Phân tích từng câu, từ ngữ, và nhịp điệu để làm nổi bật giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Đồng thời, cần bình luận về giá trị của bài thơ, những điểm mới và hay, và có thể liên hệ để bài viết thêm sâu sắc.
- Nghị luận về một ý kiến văn học yêu cầu bạn giải thích ý kiến đó, sau đó triển khai các luận điểm để làm sáng tỏ vấn đề, đồng thời đưa dẫn chứng từ tác phẩm vào bài làm để làm rõ hơn.
- Khi nghị luận về một tác phẩm hoặc đoạn trích, bạn cần tóm tắt sơ lược nội dung, kết hợp các thao tác phân tích, bình luận, chứng minh, so sánh, và bàn luận để bài làm được sâu sắc hơn.
- Nghị luận về tình huống truyện yêu cầu phân tích tình huống và ý nghĩa của nó, bình luận về giá trị của tác phẩm trong việc bộc lộ nhân vật và thông điệp của tác giả.
- Khi nghị luận về một nhân vật hoặc nhóm nhân vật trong truyện, cần nêu rõ các biểu hiện tính cách đặc trưng, vai trò biểu tượng của nhân vật, và giá trị của nó trong tác phẩm.
- Nghị luận về giá trị của tác phẩm cần làm rõ các biểu hiện của giá trị đó, qua chi tiết, hình ảnh, và cách xây dựng tác phẩm.
Tóm lại, dù là dạng bài nào, cách triển khai và phân tích có thể khác nhau, nhưng cần lưu ý phân tích đúng hướng, tránh sa đà vào chi tiết phụ, và luôn cần có nhận xét, bình luận cá nhân để bài viết thêm phần sâu sắc.
- Phần kết bài: bạn nên khẳng định lại giá trị của tác phẩm, vị trí của tác giả trong nền văn học và có thể liên hệ với thực tiễn cá nhân.
Mong rằng với những thông tin về các tác phẩm văn học đã được thi trong các kỳ thi THPT Quốc gia trước đây, Mytour đã giúp bạn hiểu rõ hơn và nắm bắt tốt hơn các vấn đề liên quan đến bài thi môn Ngữ văn.