Lưng mẹ là chiếc giường êm ái, và trái tim mẹ đang vang lên giai điệu. Em bé Tai ngủ say theo âm nhạc của mẹ hiền. Giấc mơ của em tràn ngập tình thương mẹ. Mẹ vất vả làm ruộng để nuôi con, để đủ lương thực. Tấm lòng mẹ rộng lớn: 'Mẹ yêu con, mẹ yêu làng nghèo'. Con không chỉ mơ về sự thuận lợi hiện tại, mà còn mơ về tương lai hạnh phúc:
Khi lớn lên, con sẽ trở thành người nông dân nổi tiếng.
Và đó cũng là ước mơ, hy vọng của mẹ về tương lai của đứa con. Ước mơ 'khi con lớn lên, con sẽ làm ruộng, trồng cây', 'khi con lớn lên, con sẽ trở thành người nông dân nổi tiếng' là những ước mơ kỳ diệu. Tình yêu thương của con dành cho mẹ, tình yêu thương của mẹ dành cho con, chỉ khi tình yêu này rộng lớn, ước mơ mới kỳ diệu như vậy. Vẻ đẹp của tấm lòng, vừa dân dã vừa hùng vĩ.
Đây là khúc hát ru thứ hai trong bài thơ Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên vai mẹ của Nguyễn Khoa Điềm. Hai câu thơ cuối cùng trong bài thơ được lặp lại ba lần; điệp khúc đó là lời ru âu yếm của mẹ đối với em bé Tai:
Em bé Tai ngủ trên vai mẹ ơi!
Em hãy ngủ ngoan, đừng rời bỏ vai mẹ
Mẹ Tà-ôi vừa địu con, vừa làm ruộng. Núi Ka-lưi vĩ đại thuộc dãy Trường Sơn, ở miền Tây của hai tỉnh Trị - Thiên. Một sự so sánh đối lập: “núi lớn”, 'vai mẹ nhỏ' nhằm ca ngợi phẩm hạnh của người mẹ nghèo, của người dân tộc:
Mẹ đang làm ruộng trên núi Ka-lưi
Núi lớn nhưng vai mẹ bé.
Mẹ vất vả làm ruộng để nuôi con trong thời kỳ kháng chiến. Tình yêu thương của mẹ rộng lớn: 'Mẹ yêu con, mẹ yêu làng nghèo', như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng, như một tiếng nói từ tâm hồn, sâu lắng: 'Em hãy ngủ ngoan, đừng rời bỏ vai mẹ'...
“Mặt trời' là một biểu tượng thường xuất hiện trong ca dao, dân ca, trong thi ca dân tộc. Ở đây, Nguyễn Khoa Điềm đã sáng tạo ẩn dụ thông qua cặp câu thơ đồng điệu để diễn đạt một liên tưởng tuyệt vời, giàu ý nghĩa về mỹ thuật:
Mặt trời của ruộng lúa nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên vai.
“Mặt trời của ruộng lúa' là biểu tượng của thiên nhiên vĩnh cửu, mang ánh sáng và sự sống cho mọi loài, mang lại niềm vui cho lúa, ngô, khoai... Từ mặt trời vũ trụ, nhà thơ suy luận đến “mặt trời của mẹ”, đó là em bé Tai. Em là niềm vui, là hạnh phúc, là niềm tự hào của mẹ. Em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc, niềm tự hào của mẹ. Lời khen ngợi cho tấm lòng mẹ, tình yêu thương của mẹ, câu thơ Nguyễn Khoa Điềm tinh tế mà sâu sắc! Đứa con là “mặt trời của mẹ”, một ẩn dụ tuyệt vời làm rung động lòng người:
Mặt trời của mẹ, em nằm trên vai.
Chỉ từ đó, ta nhận ra thơ hay là thơ diễn đạt một tình cảm đẹp.
Trích: Mytour