Buzz
Phân loại nội dung
I. Mở bài
- Tổng quan về tác giả Nguyễn Trãi (đời sống, tác phẩm chính,...)
- Tổng quan về 'ta' trong bài thơ “Bài ca Côn Sơn”.
II. Thân bài
- Nhân vật trữ tình đã xuất hiện với cái tên là 'ta' - một 'ta' nhàn nhạt và 'ta' thi sĩ:
Côn Sơn suối chảy rì rầm
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.
Côn Sơn có đá rêu phơi,
Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.
Trong ghềnh thông mọc như nêm,
Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.
Trong rừng có trúc bóng râm,
Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.
(Bài ca Côn Sơn)
- Sử dụng điệp từ, đại từ nhân xưng “ta” để làm nổi bật sự hiện diện của “ta” tại mọi cảnh đẹp của Côn Sơn
- Sử dụng một loạt các động từ khẳng định vị thế của con người trước thiên nhiên: Ta nghe, ta ngồi, ta nằm, ta ngâm thơ nhàn…
- Đây là “ta” ngấm ngầm sự tinh tế của trái tim thanh cao, trong sáng.
⇒ Nhân vật trữ tình tỏa hồn mình, sống một cuộc sống thanh cao, hòa mình vào trong cảnh đẹp của thiên nhiên Côn Sơn
⇒ Ca ngợi sức sống thanh cao, sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.
III. Kết bài
- Tóm tắt lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:
+ Nội dung: vẻ đẹp quyến rũ, thơ mộng của thiên nhiên Côn Sơn và tâm hồn, nhân cách cao quý, sống hòa hợp với thiên nhiên của Nguyễn Trãi
+ Nghệ thuật: điệp từ, so sánh, giọng văn thơ nhẹ nhàng, êm đềm, dịch thơ bằng thể lục bát với ngôn từ trong sáng, sinh động,…
Bài mẫu
Văn học thời Trung đại, mặc dù bị ràng buộc bởi quy định chặt chẽ của tính quy phạm nhưng con người cá nhân vẫn được thể hiện một cách phong phú, sinh động. Nguyễn Trãi là một ví dụ điển hình cho điều này. Thơ của ông nói đến trung hiếu, đạo quân thần, lý tưởng trí quân trạch dân với mong muốn xây dựng một xã hội thịnh trị có thánh đế, có lương thần. Tuy nhiên, cũng có những khoảnh khắc, cá nhân trữ tình của ông được tự do thể hiện, mê say trước vẻ đẹp của thiên nhiên, tạo vật. Điều này rõ ràng trong tác phẩm Bài ca Côn Sơn. Đây là bài thơ mà ông sáng tác trong thời gian ẩn cư tại Côn Sơn, sống giữa vẻ đẹp tuyệt vời của thiên nhiên, non nước hữu tình này.
Khi đọc Bài ca Côn Sơn, ta không thể không kinh ngạc trước con người Nguyễn Trãi, một con người trữ tình thấm đượm tình cảm cao quý, trong sáng. Nguyễn Trãi là người luôn theo đuổi một lý tưởng cao đẹp: lý tưởng vì dân vì nước. Niềm đam mê dân tộc luôn chiếu rọi trong ông:
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều Đông
(Thuật hứng - Bài 5)
Trong triều đại Lê, Nguyễn Trãi cống hiến tài năng và trí tuệ của mình cho sự nghiệp xây dựng đất nước, vì dân. Tuy nhiên, sống trong môi trường tranh đấu quyền lực ở triều đình, tài năng của ông bị đối xử không công bằng; đồng thời, nhà vua tin những lời vu khống, không trọng dụng những người như ông. Mất lòng tin ở triều đình, Nguyễn Trãi buộc phải rút lui về nơi ẩn cư, trở về với ba khóm trúc vườn xưa để giữ cho tâm hồn được thanh sạch và cao đạo. Và Côn Sơn, ngọn núi biểu tượng cho ước mơ hòa hợp giữa con người và vũ trụ, đã trở thành nơi để thi nhân tìm về.
Sống ở Côn Sơn, bản thân Nguyễn Trãi trữ tình được khẳng định:
Côn Sơn suối chảy rì rầm
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.
Côn Sơn có đá rêu phơi,
Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm.
Trong ghềnh thông mọc như nêm,
Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.
Trong rừng có trúc bóng râm,
Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.
Trong các tác phẩm trữ tình của Nguyễn Trãi, hầu như chủ thể trữ tình không được tiết lộ một cách rõ ràng, mà chỉ ẩn sau để gửi trao cảm xúc, tâm trạng:
Đêm thanh hớp nguyệt nghiêng chén
Ngày vắng xem hoa rẽ cây.
(Ngôn chi - Bài 10)
Cùng lắm mới ngôn xưng là khách:
Khách đến, chim mừng, hoa xẩy động
Chè tiên, nước kín, nguyệt đeo về
(Thuật hứng - Bài 3)
Tuy nhiên, trong Côn Sơn ca, khác biệt. Nhân vật trữ tình đã xuất hiện với hình ảnh của chính bản thân - một cái ta nhàn và một cái ta thi sĩ.
Thỉnh thoảng, ta đắm chìm lắng nghe tiếng suối chảy, tiếng chim hót:
Côn Sơn suối chảy rì rầm
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai.
Lúc khác, mượn một viên đá để ngồi (Hoàng Phủ Ngọc Tường) để ngắm cảnh hoặc đánh cờ một mình:
Côn Sơn có đá rêu phơi
Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm
Đôi khi, tha thẩn giữa rừng thông, tìm kiếm bóng mát để thư giãn nằm thảnh thơi:
Trong ghềnh thông mọc như nêm
Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm.
Rồi lại yên bình đứng dưới bóng trúc mát mẻ để ngâm thơ, tận hưởng cảnh sắc:
Trong rừng có trúc bóng râm
Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn.
Thực sự là lãng mạn và sâu lắng. Một cái ta thi sĩ ngâm thơ nhàn nhạt, lắng nghe mọi biến động tinh tế của thiên nhiên và cảm nhận bằng tâm hồn nghệ sĩ (nghe tiếng suối như tiếng đàn, ngồi trên đá như ngồi trên chiếu êm).
Một cái ta thoải mái (dù chỉ trong khoảnh khắc) thảnh thơi, ngắm cảnh, nằm dưới bóng mát, ngâm thơ... Có vẻ như Nguyễn Trãi đã quên hết mọi phiền muộn. Không còn cảnh chen chúc, tranh giành quyền lợi ở triều đình, trái lại chỉ có sự hoà hợp giữa con người và cảnh vật. Đối với nhân vật ta, cuộc sống đó thật hạnh phúc và ý nghĩa. Côn Sơn đã trở thành ngôi nhà của nhân vật ta - một ngôi nhà ấm áp, đầy tình người.
Trong quan điểm của nhân vật ta, thế giới nhân gian rộng lớn để tâm hồn thi nhân tìm đến, đón nhận thi nhân trở về với chính mình.
Đoạn thơ đã kết thúc mà hình ảnh của nhân vật ta, với tất cả vẻ đẹp của nhân cách thanh cao và tâm hồn thi sĩ, vẫn đứng mãi trước mắt người đọc.
Bài thơ 'Côn Sơn Ca' không chỉ hay và đẹp ở ý nghĩa và tình cảm, mà còn là sự thể hiện sâu sắc nhất về một tâm hồn trong sạch, thanh thản, giàu cảm xúc, một nhân cách đẹp, vĩ đại, sống gần gũi, hòa hợp với thiên nhiên. Nhân vật 'ta' không chỉ là một nhà thơ yêu thiên nhiên chân thành, mà còn là một nhà tri thức có phẩm chất cao, đang sống cuộc đời ẩn dật, nhưng không phải là tránh tránh việc đời. Nhà tri thức ấy có những khoảnh khắc bình yên tĩnh lặng để chiêm nghiệm, và khi có cơ hội sẽ ra giúp đỡ dân tộc và đất nước.
