Đạo Shaman

Đạo Shaman hay Saman giáo là tín ngưỡng cổ đại, thông qua các pháp sư hoặc thầy tế để liên kết với các vị thần, cầu mong sự giúp đỡ và truyền đạt ý chí của thần linh. Những người này, gọi là thầy mo, phù thủy, pháp sư, phụng sự và làm lễ cho thần. Shaman giáo được xem là tín ngưỡng dân gian phổ biến ở hầu hết các nền văn hóa từ thời cổ xưa của loài người.

Tổng quan

Từ 'Shaman' bắt nguồn từ tiếng Tungus 'Smàn' (tế tư). Trong tiếng Phạn, nó là 'Zramaịa' (trong tiếng Pàli là 'Samaịa'), có nghĩa là sự kiên nhẫn, chăm chỉ, liên quan đến việc nhảy múa và hưng phấn.

Shaman giáo là tín ngưỡng địa phương, nơi pháp sư hay phù thủy đóng vai trò như sứ giả của Thần Linh, giúp kết nối thần với con người. Ở Việt Nam, Shaman giáo thường được gọi là đạo phù thủy Saman. Khác với ma thuật, nơi người thực hiện tin mình có năng lực siêu nhiên, Shaman chỉ đóng vai trò là cầu nối với siêu linh, sử dụng phép thuật để giúp con người giao tiếp với thần linh qua trạng thái xuất thần.

Dù có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo vùng miền như thầy mo, pháp sư, phù thủy, ông đồng hay bà đồng, nhưng họ đều giữ chung vai trò là sứ giả của Thần Linh, giúp con người truyền đạt ý chí và thực hiện những nghi lễ để cầu xin thần linh trợ giúp. Nghi lễ thường kèm theo múa hát và lời chú để mời gọi sự hiện diện của Thần Linh.

Một người chỉ trở thành pháp sư shaman khi được thần linh chọn thông qua những dấu hiệu như cơn ốm hay giấc mộng báo trước. Họ cần có âm binh, trang phục và dụng cụ riêng. Trong các nghi lễ, pháp sư múa hát, có thể thần linh nhập vào họ hoặc họ xuất hồn vào cõi thần để giao tiếp. Shaman cũng thường sử dụng ayahuasca để kết nối với thần linh và vũ trụ.

Tín đồ Shaman giáo là những người tin tưởng và tham gia vào các nghi lễ của đạo Shaman.

Trên toàn thế giới

Trung Quốc

Shaman có nghĩa là ông đồng, thuật ngữ này bắt nguồn từ dân tộc Mãn ở vùng đông bắc Trung Quốc. Những vị thần được tôn thờ thường là các động vật tu tiên và được gọi là Địa Tiên, như Chuột Tinh, Gà Tinh, Rắn Tinh, Nhím Tinh, Hổ Tinh, Hồ Ly Tinh, Chồn Tinh, Mèo Tinh, Chó Tinh, và đôi khi là Mộc Tinh. Nó có mối liên hệ mật thiết với Vu giáo cổ đại của Trung Quốc.

Triều Tiên và Hàn Quốc

Ở Triều Tiên, Shaman giáo có nét tương đồng với Đạo Mẫu và Vu giáo ở Trung Quốc. Tại đây cũng tồn tại hình thức hầu đồng, một nghi thức liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu tương tự như ở Việt Nam.

Nhật Bản

Ở Nhật Bản, hệ thống đền thờ được gọi là Thần Xã [神社] hay Đền Thần theo nghĩa Hán Việt. Những người thực hiện nghi lễ cúng tế Thần Linh thường được gọi là vu nữ (pháp sư) hay miko. Trên điện thờ thường có một chiếc gương đồng và bài vị ghi chữ Hán [大明神], tức là Đại Minh Thần - biểu tượng của thần Mặt Trời, hay Nhật Hoàng Thượng Đế, vị thần tối cao của bầu trời, ánh sáng và sự sống. Tín ngưỡng này mang nhiều nét tương đồng với Shaman, với các pháp sư giữ đền là sứ giả của Thần Linh. Họ cũng tôn thờ chó và mèo như các vị thần Hộ Pháp bảo vệ đền. Ngoài ra, Mộc Tinh và các vị thần khác có nguồn gốc từ động vật tu tiên, hay Yêu Tinh, được tôn thờ vì giúp đỡ người dân hoặc để cầu bình an.

Việt Nam

Ở Việt Nam, Đạo Mẫu, thờ Trần triều và các nghi lễ của thầy mo hay phù thủy của các dân tộc thiểu số là các hình thức Shaman giáo. Nghi lễ lên đồng Tam phủ, Tứ phủ và thờ Trần triều ở Việt Nam được xem là một dạng Shaman tiêu biểu, phát triển trong xã hội có giai cấp và chịu ảnh hưởng của Tam giáo, nhất là tư tưởng từ bi của đạo Phật và các hình thức phù chú cúng lễ của Đạo giáo. Các thầy thống của Việt Nam (thuộc Đạo giáo Chính Nhất) cũng còn truyền lại các phép như 'đánh đồng thiếp' (tìm người thân trong ngục), 'phụ phan', và 'Thiếp tính Sơn Trang phụ đồng' để triệu gọi vong linh người đã mất nhập vào thân nhân.