Đất trồng là gì? Các thành phần, đặc điểm và loại đất trồng?

1. Đất trồng là gì?

Đất trồng là lớp đất mềm bên ngoài bề mặt của Trái Đất, nơi mà thực vật có thể sinh trưởng. Đây cũng là nguồn cung cấp nước, không khí và các chất dinh dưỡng cần thiết để cây phát triển khỏe mạnh. Đất trồng hình thành từ quá trình biến đổi đá dưới ảnh hưởng của khí hậu, sinh vật và hoạt động của con người, tạo ra một môi trường lý tưởng cho cây trồng.

Đất trồng có thể hiểu đơn giản là loại đất được sử dụng để trồng cây, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về chất dinh dưỡng, độ ẩm và pH để cây phát triển tốt. Đất trồng cần có độ thoáng khí, khả năng thoát nước tốt và phải được bảo vệ khỏi các yếu tố tiêu cực như sạt lở, lũ lụt và ô nhiễm để đảm bảo năng suất tối ưu.

2. Thành phần và đặc điểm của đất trồng

2.1 Các thành phần của đất trồng

Đất trồng có ba thành phần chính: rắn, lỏng và khí. Dưới đây là mô tả chi tiết về từng phần:

- Phần rắn: Chiếm từ 92% đến 98% khối lượng đất, bao gồm phần lớn là thành phần vô cơ với nhiều chất dinh dưỡng như nitơ, photpho, kali và các thành phần cơ giới như cát, sét, limon. Phần còn lại từ 2% đến 8% là thành phần hữu cơ, bao gồm sinh vật sống trong đất và xác động thực vật, vi sinh vật đã chết. Vi sinh vật giúp phân hủy động thực vật, tạo ra chất hữu cơ và khoáng chất, cung cấp dinh dưỡng cho cây.

Phần hữu cơ trong đất trồng bao gồm các sinh vật sống, xác động vật và thực vật, cùng với vi sinh vật đã chết. Vi sinh vật giúp phân hủy xác động thực vật thành các chất hữu cơ và khoáng chất, tạo ra mùn. Mùn là chất làm đất trở nên tốt hơn, tăng cường tính chất của đất và thường mang lại năng suất cây trồng cao hơn.

- Phần lỏng chủ yếu là nước trong đất, được rễ cây hấp thụ cùng với các muối khoáng qua lông mút. Phần lỏng này có nhiệm vụ hòa tan các chất dinh dưỡng có trong phần rắn.

- Phần khí trong đất có lượng oxy thấp hơn so với không khí và chứa nhiều khí CO2 hơn gấp trăm lần. Phần khí này hỗ trợ cây thực hiện quá trình hô hấp.

2.2 Các tính chất của đất trồng

Tính chất của đất trồng có thể được đánh giá dựa trên các yếu tố sau đây:

- Độ thoáng khí và khả năng thoát nước: Đất trồng cần đảm bảo có độ thoáng khí tốt và khả năng thoát nước hiệu quả để hỗ trợ sự phát triển tối ưu của cây.

- Độ pH: Độ pH của đất là yếu tố then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cây trồng hấp thụ dinh dưỡng.

- Hàm lượng dinh dưỡng: Đất cần chứa đầy đủ dinh dưỡng để hỗ trợ sự sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh của cây.

- Khả năng giữ ẩm: Đất phải có khả năng giữ ẩm tốt để duy trì sự phát triển ổn định của cây trồng.

- Thành phần cát, đất sét và đá: Các thành phần này ảnh hưởng đến sự xói mòn và độ bền của đất, đóng vai trò quan trọng trong sự ổn định của đất.

Đất trồng là một hệ thống phức tạp với nhiều yếu tố và thành phần khác nhau. Trong đời sống cây trồng, đất đóng vai trò quan trọng vì cung cấp nước, dinh dưỡng và oxy cho cây, đồng thời giữ cho cây phát triển khỏe mạnh. Bảo vệ và quản lý đất trồng đúng cách là rất cần thiết để duy trì sức khỏe cây trồng và đạt năng suất cao.

3. Các loại đất trồng cây và đặc điểm của chúng là gì?

Trong thực tế nông nghiệp, đất trồng được phân loại dựa trên từng địa hình và đặc điểm của nó, thường được chia thành đất thịt, đất cát, và đất sét. Mỗi loại đất có ưu và nhược điểm riêng, phù hợp với các loại cây trồng khác nhau. Do đó, việc lựa chọn loại đất phù hợp với từng loại cây trồng là rất quan trọng.

• Đầu tiên: Đất thịt

Đất thịt, còn gọi là đất mùn, là sự kết hợp của đất cát, đất phù sa và đất sét. Loại đất này mang lại các ưu điểm của cả ba loại đất trên, giúp giữ nước tốt và cung cấp nhiều chất dinh dưỡng. Đất thịt phù hợp với hầu hết các loại cây trồng vì nó có tính chất trung gian giữa đất cát và đất sét, cho phép rễ cây phát triển tốt nhờ có đủ nước, không khí và không gian. Thành phần của đất thịt bao gồm 25-50% cát, 30-50% mùn và 10-30% sét.

– Ưu điểm của đất thịt: Đất thịt có khả năng giữ nước và không khí, giúp các quá trình lý hóa trong đất diễn ra thuận lợi. Nó hỗ trợ cây trồng phát triển hệ rễ mạnh mẽ và hấp thụ chất dinh dưỡng dễ dàng. Đất thịt có đặc tính tơi xốp, thông thoáng và chứa nhiều vi sinh vật. Nó dễ dàng cày bừa và làm đất, tiết kiệm thời gian và công sức cho người nông dân. Khi ẩm, đất thịt mềm và có cảm giác hơi sạn, hơi nhờn. Khi nén thành khối, đất không bị vỡ.

– Đất thịt có nhược điểm là dễ bị vỡ vụn nếu không được cung cấp đủ độ ẩm, hoặc có thể bị úng nước nếu tưới quá nhiều, dẫn đến thối cây. Để cải thiện những khuyết điểm này, nông dân cần áp dụng các phương pháp tái tạo đất hiệu quả. Dưới đây là một số cách giúp tái tạo đất thịt nặng mà nông dân có thể áp dụng:

+ Nông dân có thể bổ sung phân hữu cơ để làm tăng sự kết dính của các hạt đất, cải thiện cấu trúc đất, nâng cao độ bền và tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh vật có lợi phát triển.

+ Sử dụng rác thực vật phủ lên bề mặt đất canh tác để tăng lượng chất hữu cơ và khuyến khích hoạt động của giun đất.

+ Thực hiện luân canh cây trồng hợp lý nhằm thúc đẩy quá trình cải thiện và tái tạo đặc tính của đất.

+ Nông dân nên hạn chế việc nén đất, chẳng hạn như tránh dẫm chân lên vùng đất trồng cây.

+ Nông dân nên xem xét việc nâng cao luống cây trồng để cải thiện khả năng thoát nước của đất.

• Thứ hai: Đất cát

Đất cát được hình thành từ sự phân hủy hoặc vỡ vụn của các loại đá như granite, đá vôi và thạch anh. Loại đất này rất lý tưởng cho việc trồng rau nhờ khả năng thoát nước và giữ ấm tốt. Tuy nhiên, đất cát không giữ được nhiều chất dinh dưỡng như đất sét, do đó cần phải bổ sung thêm dinh dưỡng khi canh tác. Đất cát có cấu trúc thô với các hạt cát từ mịn (0,05mm) đến thô (2mm), tạo cảm giác sạn khi chạm vào. Thành phần đất cát thường bao gồm 80% đến 100% cát, 0% đến 10% mùn và 0% đến 10% sét.

– Đất cát có ưu điểm là nhờ các lỗ hổng lớn giữa các hạt cát, nó có khả năng thoát nước và thấm nước nhanh chóng. Đất cát cũng rất thông thoáng, giúp vi sinh vật hiếu khí phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, đất cát dễ cày bừa, giúp tiết kiệm thời gian và công sức cho nông dân.

– Nhược điểm của đất cát là khi ướt, nó trở nên dính và bí, còn khi khô thì trở nên rời rạc. Điều này gây khó khăn cho cây trồng do cỏ mọc nhanh và các vi sinh vật trong đất phát triển kém. Đất cát thường nghèo mùn vì chất hữu cơ phân hủy nhanh, nên khả năng giữ nước và phân bón kém, dễ dẫn đến tình trạng khô hạn và thiếu nước cho cây.

• Thứ ba: Đất sét

Đất sét có đặc tính dính và dẻo khi ướt, nhưng khi khô lại cứng và cục. Hiện nay, đất sét là loại đất phổ biến trong nông nghiệp.

– Đất sét có ưu điểm là nhiệt độ thay đổi chậm hơn so với không khí, giữ nước hiệu quả và ổn định nhiệt độ. Đất sét giúp tích lũy chất hữu cơ nhờ phân giải chậm các chất này. Do chứa nhiều keo, đất sét hấp thu dinh dưỡng tốt và có tỷ lệ mùn cao hơn đất cát, tạo nên một phức hợp bền vững. Tuy nhiên, nếu giữ chặt quá, cây có thể gặp khó khăn trong việc hấp thu dinh dưỡng.

– Nhược điểm của đất sét là dễ bị ngập úng do khó thấm nước và độ thoáng khí thấp. Đất sét thường cứng và tốn nhiều công sức khi cày xới, đồng thời có thể nứt nẻ khi thiếu nước do nghèo chất hữu cơ.