Dấu hiệu nhận biết và phòng ngừa bệnh sốt rét

1. Hiểu đúng về bệnh sốt rét

Sốt rét là một căn bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, chúng phát triển trong cơ thể của muỗi Anopheles. Khi muỗi đốt, các ký sinh này sẽ chui vào cơ thể qua nước bọt của muỗi, nơi chúng phát triển trong gan và tạo ra triệu chứng của bệnh sốt rét. 

Bệnh có thể lây từ người này sang người khác nếu cả hai đều bị muỗi đốt chứa ký sinh trùng, hoặc khi muỗi đốt từ người bị bệnh sang người khỏe mạnh. Khi mắc phải, bạn có thể trải qua các cơn sốt định kỳ mỗi 2-3 ngày một lần. Trong một số trường hợp, bệnh có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Bệnh do ký sinh trùng gây ra và muỗi là nguồn lây truyền chính

2. Nguyên nhân gây ra bệnh là gì

Bệnh sốt rét là do ký sinh trùng Plasmodium gây ra. Theo nghiên cứu, có tới 5 loài ký sinh trùng thuộc chi này gây bệnh bao gồm: P.falciparum, P.malariae, P.ovale, P.vivax, P.knowlesi. 

Đặc biệt, hai loài P.falciparum và P.vivax, mặc dù cũng gây ra bệnh, nhưng lại có tỷ lệ tử vong thấp hơn rất nhiều so với các loài khác. Các ký sinh trùng này không thể tồn tại ở môi trường bên ngoài mà cần phải có cơ thể vật chủ (muỗi Anopheles, con người) mới có thể sống và phát triển. 

3. Phân biệt giữa muỗi Vằn và muỗi Anophen

Khi nhắc đến muỗi vằn và muỗi Anopheles, nhiều người thường lầm tưởng chúng giống nhau và đều là nguồn lây bệnh truyền nhiễm. Nhưng thực tế đây là quan niệm sai lầm hoàn toàn. Thực ra, chúng là hai loài muỗi khác nhau, dưới đây là cách để phân biệt chúng:

Muỗi Vằn

Loài này có tên khoa học là Aedes aegypti, hay còn gọi là muỗi vằn. Ban đầu chúng có nguồn gốc từ Châu Phi, nhưng do hoạt động thương mại và giao lưu văn hóa trên toàn thế giới, muỗi vằn hiện nay đã phân bố rộng khắp, đặc biệt phát triển mạnh ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. 

Muỗi vằn dễ nhận biết với hình dạng toàn thân màu đen và có những vệt trắng đồng đều từ đầu đến chân, kể cả ở phần bụng. Chúng thường hoạt động mạnh vào thời điểm ánh sáng yếu như hoàng hôn hoặc bình minh, và chỉ cắn khi đói máu, sau khi no bụng thì chúng sẽ bay đi. Muỗi vằn thường là vector truyền nhiễm của các bệnh như sốt xuất huyết, vi-rút zika, vàng da.

Muỗi vằn gây ra bệnh sốt xuất huyết, zika

Muỗi Anopheles

Loài này có tên khoa học là Anopheles gambiae. Chúng thường sinh sống và phát triển ở vùng nước ngọt. Muỗi Anopheles có bụng nhọn, trên cánh có các vệt màu trắng đen, đặc biệt, chúng có một vòi dài tương đối so với chiều dài cơ thể. Khi đậu trên da, chúng thường nghiêng bụng và hai chân sau tạo thành một góc từ 40 đến 45 độ so với bề mặt da. 

Muỗi này thường hoạt động vào ban đêm, không giống như muỗi vằn, sau khi hút máu, chúng sẽ ở lại trong nhà vài giờ trước khi bay đi, sau đó chúng thường nghỉ ngơi ở các bụi cây ven đường hoặc xung quanh nhà. Muỗi Anopheles là vector chính gây ra bệnh sốt rét.  

Muỗi Anopheles là nguồn lây truyền của bệnh sốt rét

 4. Các triệu chứng khi mắc bệnh

Thời gian ủ bệnh còn phụ thuộc vào loài ký sinh trùng mà muỗi Anopheles đang mang như: đối với P.falciparum, thời gian ủ bệnh trung bình là 12 ngày, P.vivax trung bình 14 ngày, P.malariae là 20 ngày thậm chí lên đến một tháng, P.ovale từ 11 ngày đến 10 tháng. Theo phân loại của Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO), bệnh sốt rét ở Việt Nam được chia thành hai loại như sau:

Sốt rét thông thường

Đây là loại bệnh có những triệu chứng phổ biến khi mới mắc, không đe dọa tính mạng con người. Sốt rét thông thường thường biểu hiện qua ba dạng sốt như sau:

• Sốt sơ nhiễm: Dạng này thường xuất hiện đầu tiên nhưng không điển hình, sốt cao liên tục trong vài ngày và thường bị nhầm lẫn với những bệnh thông thường.

• Sốt điển hình: Dạng này được chia thành 3 giai đoạn khác nhau: Giai đoạn rét run, toàn thân run rẩy, môi tái, nổi da gà, kéo dài từ 30 phút đến 2 giờ. Giai đoạn sốt nóng, lúc này bệnh nhân giảm triệu chứng run mà bắt đầu nóng dần lên thân nhiệt có thể đạt đến 41 độ, mặt đỏ, da khô, tim đập nhanh, thở mạnh, nhức đầu và khát nước, có thể kéo dài đến 3 giờ. Giai đoạn vã mồ hôi, lúc này thân nhiệt lại giảm, bệnh nhân ra mồ hôi nhiều, giảm nhức đầu, khát nước, giai đoạn này bệnh nhân cảm thấy dễ chịu.

• Sốt thể cụt: Những cơn sốt không xuất hiện thành cơn mà chỉ thấy biểu hiện rét run, có thể kéo dài từ 1 - 2 giờ. Thể sốt này thường chỉ gặp ở những bệnh nhân mắc bệnh sốt rét nhiều năm.

• Ký sinh trùng lạnh: Dạng này chỉ gặp ở những người đã khỏi bệnh nhưng vẫn còn mầm bệnh trong cơ thể. Những người này khi xét nghiệm vẫn cho kết quả dương tính với bệnh nhưng không có biểu hiện sốt, sức khỏe ổn định bình thường.

Sốt ác tính

Loại bệnh này bao gồm 4 thể:

• Thể não: Người bệnh thể hiện rối loạn ý thức, sốt cao không dứt, đau đầu nặng, tiêu chảy không kiểm soát,… đây là các dấu hiệu của sự tiền ác tính. Bệnh nhân mắc bệnh thể não có tỷ lệ tử vong cao.

• Thể giá lạnh: Thể này người bệnh gặp phải tụt huyết áp, da tái nhợt, đổ mồ hôi nhiều, đau đầu nặng, cơ thể lạnh.

• Thể tiêu hóa: Bệnh nhân gặp đau bụng dữ dội, buồn nôn, tiêu chảy, thân nhiệt hạ.

• Thể gan: Thể này da của bệnh nhân có màu vàng, mắt và da sần vàng, phân và nước tiểu màu vàng, có thể buồn nôn hoặc nôn. 

5. Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh

Căn bệnh này phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, có thể ảnh hưởng đến mọi độ tuổi. Dưới đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Trẻ em và sơ sinh có nguy cơ cao mắc bệnh vì họ không thể tự bảo vệ khỏi muỗi, lứa tuổi này dễ bị tấn công.

• Những người đi đến nơi có dịch sốt rét.

• Những vùng quê khó khăn với điều kiện sống ô nhiễm và thiếu thốn, ít tiếp xúc với thông tin y tế, không biết cách phòng ngừa bệnh.

• Những người nghi ngờ mình bị muỗi Anopheles đốt nhưng không kiểm tra sức khỏe cũng có nguy cơ cao mắc bệnh.

6. Phòng và điều trị căn bệnh

Mặc dù nguy hiểm nhưng sốt rét có thể kiểm soát được. Dưới đây là một số cách phòng và điều trị:

Biện pháp phòng tránh bệnh

• Sử dụng thuốc phun muỗi đều đặn trong nhà và ngoài vườn.

• Giữ vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, loại bỏ các nơi ẩm ướt, nước đọng vì đây là môi trường lý tưởng cho muỗi phát triển.

• Khi đi ngủ, cài màn cửa kể cả vào ban ngày và ban đêm. Khi đi đến những khu vực có dịch bệnh, nên mang theo thuốc đuổi muỗi, mặc quần áo che kín cơ thể để tránh bị muỗi cắn.

Sử dụng thuốc phun muỗi định kỳ để phòng tránh bệnh

Điều trị căn bệnh 

Tuỳ thuộc vào từng loại bệnh mà bác sĩ sẽ áp dụng các phương pháp điều trị khác nhau:

Hi vọng rằng những thông tin Mytour chia sẻ đã giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh sốt rét. Nếu bạn cảm thấy sức khỏe có dấu hiệu bất thường hoặc tương tự những triệu chứng được đề cập ở trên, hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị.