Được biên soạn bởi Chuyên gia y tế, Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Ngọc Phương Hòa - Chuyên gia Nội thần kinh - Khoa Kiểm tra sức khỏe & Nội khoa - Bệnh viện Quốc tế Mytour Đà Nẵng.

Khi khám phá dấu hiệu Thần kinh Khu trú, chúng ta sẽ nhận diện rõ hơn về những biểu hiện mất chức năng tại các vùng cụ thể của hệ thần kinh trung ương. Điều này quan trọng để xác định chính xác và lập kế hoạch điều trị hiệu quả.

Thần kinh Khu trú là nhóm vùng nơi các dây thần kinh kết hợp tạo thành Hệ thần kinh Trung ương, bao gồm các vùng như: Thùy trán, thùy đỉnh, thùy thái dương, thùy chẩm, tiểu não, thân não (cuống não), tuỷ sống.

Các dấu hiệu Thần kinh Khu trú thường phản ánh những biến đổi về nhận thức và hành vi do tổn thương khu trú tại một vùng cụ thể trong Hệ thần kinh Trung ương.

Cụ thể, các dấu hiệu Thần kinh Khu trú được phân loại như sau:

Dấu hiệu tổn thương thuỳ trán thường kết nối với vấn đề vận động, mang đến nhiều biểu hiện khiếm khuyết đặc trưng, tùy thuộc vào vị trí của thuỳ trán bị tổn thương:

• Đi lại không ổn định.
• Cơ thể cứng, kháng cự động tác thụ động ở các chi (tăng lực cơ).
• Mất khả năng điều khiển một chi hoặc liệt nửa cơ thể.
• Liệt vận động mắt.
• Bệnh nhân không thể diễn đạt bằng ngôn ngữ.
• Có thể xuất hiện cơn động kinh cục bộ hoặc lan rộng đến các vùng xung quanh.
• Cơn động kinh lớn.
• Thay đổi về tính cách như trạng thái giữ lại, cười không đúng lúc, tức giận không rõ nguyên nhân; mất sự sáng tạo và quan tâm, tâm trạng lạnh lùng, im lặng và động cư trì trệ.
• Dấu hiệu "tách rời thuỳ trán", như xuất hiện lại các phản xạ nguyên thủy như phản xạ mũi, phản xạ nắm, và phản xạ bàn tay - cằm.
• Mất khả năng nghễu cảm một bên (anosmia).

Các biểu hiện của thuỳ đỉnh thường liên quan đến cảm giác cơ thể, bao gồm:

• Rối loạn cảm giác xúc giác
  .
• Rối loạn cảm nhận về cơ thể, cảm giác về tư thế và cảm giác vận động thụ động.
• Hội chứng rối loạn về giác quan và thị giác, mất khả năng tập trung vào giác quan và không gian. Người bệnh có thể phủ nhận sự tồn tại của một chi của mình.
• Mất khả năng đọc, viết và tính toán.
• Mất khả năng xác định vị trí địa lý cụ thể.
• Mất khả năng nhận biết đối tượng dựa trên cảm giác xúc giác.

Các dấu hiệu thuỳ thái dương chủ yếu liên quan đến trí nhớ và thính giác, bao gồm:

• Điếc không phải do tổn thương các cấu trúc ở tai, còn gọi là điếc vỏ não.
• Ù tai, âm thanh ảo.
• Mất khả năng hiểu âm nhạc và ngôn ngữ, được gọi là chứng mất ngôn ngữ giác quan.
• Mất trí nhớ (ảnh hưởng đến trí nhớ gần, trí nhớ xa hoặc cả hai).
• Rối loạn trí nhớ.
• Ảo giác phức tạp và đa dạng.
• Cơn động kinh cục bộ và phức tạp (động kinh thuỳ thái dương).

Các biểu hiện của thuỳ chẩm thường liên quan đến thị giác, bao gồm:

• Hoàn toàn mất khả năng nhìn thấy (mù do tổn thương vỏ não).
• Mất thị giác nhưng bệnh nhân không chấp nhận thực tế (hội chứng Anton).
• Mất thị lực ở một bên của thị trường ở cả hai mắt (bán mù cùng bên).
• Không nhận biết được bằng thị giác, ví dụ, mất khả năng nhận biết các đồ vật quen thuộc, màu sắc hoặc khuôn mặt.
• Ảo thị như nhìn thấy mọi vật nhỏ hơn hoặc lớn hơn.
• Các ảo giác thị giác, biểu hiện bằng những hình dạng cơ bản, như các hình dích dắc hoặc chớp sáng, ở một nửa của thị trường mỗi bên mắt. Ngược lại, các ảo giác thị giác của thuỳ thái dương có những dạng phức tạp và chiếm toàn bộ thị trường.

Biểu hiện của tiểu não thường liên quan đến sự cân bằng và phối hợp động tác, có thể bao gồm:

• Chuyển động vụng và không chắc chắn ở cơ thể và các chi (thất điều).
• Mất khả năng phối hợp các động tác tế nhị (run chủ ý), ví dụ động tác chỉ chệch ngón tay trong thử nghiệm chỉ mũi-ngón tay.
• Các động tác thay đổi nhanh không thể thực hiện được, ví dụ không thể úp và lật ngửa bàn tay thật nhanh.
• Xuất hiện dấu hiệu giật nhãn cầu không chủ động (Nystagmus).

Biểu hiện của thân não có thể xuất phát từ các rối loạn đặc thù về giác quan và vận động, tùy thuộc vào dây thần kinh và các nhân thần kinh sọ não bị tổn thương.

• Yếu, liệt hoặc rối loạn cảm giác ở cả bốn chi, có dấu hiệu bắt chéo (thể hiện tổn thương ở mặt và ở phần thân phía đối diện).
• Mất thăng bằng tư thế (mất thăng bằng khi đứng thẳng, chuyển động đầu và thân).
• Bệnh nhân có thể gặp khó khăn khi nói, nuốt, giật nhãn cầu, và mắt có thể nhìn về một hướng.

Các triệu chứng của tuỷ sống thường thể hiện qua tình trạng liệt ở cùng một bên và mất cảm giác đau ở bên đối diện.

Để kiểm tra dấu hiệu thần kinh khu trú, chú trọng vào các dấu hiệu để đưa ra chẩn đoán. Bác sĩ cũng có thể tiến hành:

Thăm dò vận động

• Nếu bệnh nhân tỉnh: Thực hiện các bài kiểm tra Baré tay, Raimist và Mingazzini. Nếu tay hoặc chân bên nào bị liệt, sẽ không thể thực hiện hoặc thực hiện rất yếu và khó khăn.
• Nếu bệnh nhân hôn mê: Quan sát khi người bệnh nằm, nửa cơ thể bên nào yếu, tay chân bên đó sẽ có cử động kém hoặc không cử động. Trong khi đó, nửa cơ thể bên đối diện, không bị liệt, sẽ co và giãy mạnh.
• Thăm dò cảm giác đau: Sử dụng kim hoặc bấm vào ngực hoặc mặt bên trong cánh tay để xem phản ứng với kích thích đau ở bên nào rõ ràng hơn. Thường giảm cảm giác đau ở nửa cơ thể bị liệt.

Thăm dò phản xạ

• Thăm dò phản xạ gân xương
• Thăm dò phản xạ gan bàn chân (dấu hiệu Babinski)

Kiểm tra dây thần kinh sọ não

Thăm dò phản xạ đồng tử với ánh sáng

Các dấu hiệu thần kinh khu trú được phân loại thành từng nhóm riêng, thể hiện các biểu hiện về nhận thức và hành vi. Dựa vào đó, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chính xác về bệnh thần kinh khu trú và lên kế hoạch điều trị phù hợp.

• Mất ngôn ngữ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
• Chagas là bệnh gì?
• U sọ hầu: Những điều cần biết