Thiếu sắt ở trẻ là một vấn đề được nhiều bậc phụ huynh quan tâm. Khi cơ thể thiếu sắt, trẻ có thể trở nên mệt mỏi, da xanh xao và gặp nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa thiếu sắt ở trẻ từ khi còn nhỏ sẽ giúp bé phát triển toàn diện, không chỉ về thể chất mà còn về tinh thần.

Sắt là một trong 3 chất quan trọng của cơ thể, cùng với vitamin A và i-ốt. Nghiên cứu cho thấy sắt tham gia vào nhiều chức năng quan trọng như:

• Kết hợp với protein tạo huyết sắc tố Hemoglobin, vận chuyển oxy từ phổi đến các cơ quan khác trong cơ thể.
• Sắt tham gia vào việc tạo nên sắc tố hô hấp Myoglobin.
• Quá trình cấu tạo enzyme hệ miễn dịch.
• Sắt quan trọng cho sự phát triển trí não và bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn gây hại.

Nếu trẻ thiếu sắt, có nguy cơ rơi vào rối loạn tâm thần, vận động. Thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần. Nhận diện kịp thời dấu hiệu trẻ thiếu sắt sẽ giúp ngăn ngừa những vấn đề sức khỏe này.

Khi trẻ thiếu sắt, có những biểu hiện đặc trưng như:

• Cơ thể xanh xao, đặc biệt ở tai, tay, chân hoặc niêm mạc họng.
• Trẻ thường xuyên mệt mỏi hoặc chậm phát triển.
• Mắt trông nhợt nhạt.
• Thường xuyên buồn ngủ và kém tập trung.
• Vận động chậm hơn so với trẻ cùng tuổi.
• Rối loạn tiêu hoá hoặc sụt cân.
• Nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng cao.
• Thay đổi tâm trạng, kém nhớ.
• Khi thiếu sắt nặng, trẻ có thể chóng mặt, hoa mắt, khó thở, tăng nhịp tim, hoặc sưng ở tay và chân.
• Một số trẻ có thể gặp hội chứng Pica, ăn chất lạ như sơn, đất sét, gây nguy cơ nhiễm trùng và ngộ độc chì.
• Đau xương, rụng tóc hoặc bạc tóc.

Thực tế, việc trẻ phát triển thiếu máu thiếu sắt có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm:

• Trẻ sinh non, sinh thiếu cân hoặc là trẻ sinh đôi thường khó nhận đủ lượng sắt qua thai kỳ.
• Sữa mẹ không cung cấp đủ sắt cho trẻ sơ sinh.
• Trẻ uống sữa công thức nhưng không đủ sắt.
• Thức ăn bổ sung thiếu sắt từ thực phẩm động vật.
• Khả năng hấp thụ sắt giảm do trẻ gặp tiêu chảy, rối loạn hấp thụ, thiếu enzyme dạ dày hoặc bất kỳ vấn đề nào liên quan đến đường ruột.
• Khi trẻ dậy thì, nhu cầu sắt tăng cao nhưng không được đáp ứng đủ.
• Trẻ mất máu nhiều, ví dụ như do xuất huyết đường tiêu hoá hoặc bị thương tích.

Để xác định liệu trẻ có thiếu sắt hay không, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số loại xét nghiệm sau:

• Tổng phân tích tế bào máu của trẻ.
• Xét nghiệm nồng độ sắt trong huyết thanh hoặc Ferritin.
• Xét nghiệm khả năng liên kết sắt hoặc Transferrin.
• Xét nghiệm máu trong phân.
• Xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra hemoglobin hoặc máu.

Khi phát hiện dấu hiệu thiếu sắt ở trẻ, phụ huynh cần đưa trẻ đến thăm bác sĩ ngay để bắt đầu quá trình điều trị. Bác sĩ có thể đề xuất bổ sung sắt phù hợp cho trẻ. Việc này có thể kéo dài ít nhất 6 tháng để đảm bảo trẻ hồi phục hoàn toàn.

Trong quá trình bổ sung sắt, cần lưu ý một số điều như:

• Không tự y áp dụng thuốc chống thiếu sắt cho trẻ mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ, để tránh gặp phải tác dụng phụ không mong muốn.
• Thực hiện bổ sung sắt khi dạ dày trống hoặc trước bữa ăn để tăng cường hấp thụ sắt.
• Tránh cho trẻ uống sữa cùng lúc với sắt để không làm giảm hiệu suất hấp thụ sắt.
• Thêm các thực phẩm giàu vitamin C vào chế độ ăn, như bưởi, ổi, cam, quýt,... để tăng cường hấp thụ sắt hiệu quả.
• Nếu việc điều trị tại nhà không đạt hiệu quả, đưa trẻ đến gặp chuyên gia dinh dưỡng để có lịch trình điều trị phù hợp và khoa học nhất.

Để ngăn chặn tình trạng thiếu sắt và đảm bảo sự phát triển hoàn chỉnh, trẻ cần nhận đủ chất sắt từ khi còn trong bụng mẹ. Sau khi sinh, sữa mẹ là nguồn chính cung cấp sắt cho trẻ. Do đó, bà mẹ cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng để hỗ trợ trẻ nạp đủ sắt.

Đối với trẻ từ 6 tháng trở lên, có thể kết hợp bú mẹ và ăn dặm để bổ sung sắt đầy đủ. Trẻ lớn hơn cần có bữa ăn đa dạng, đặc biệt là thực phẩm giàu sắt như thịt lợn, thịt bò, gan gà, sữa, trứng, cua, tôm, ốc, cá,... Những thực phẩm này cung cấp sắt dồi dào và dễ hấp thụ, đồng thời cung cấp chất đạm quan trọng cho trẻ.

Ngoài ra, trẻ cũng cần bổ sung thực phẩm giàu sắt từ nguồn thực vật như đậu, sữa đậu nành, đậu phụ, đậu đen, đậu xanh, lạc, hoặc vừng. Để tối ưu hóa hấp thụ sắt, hãy bổ sung thêm thực phẩm giàu vitamin C như rau muống, rau ngót, quả đậu, mồng tơi, đu đủ, cam, chuối hoặc bưởi.

Không chỉ quan tâm đến dinh dưỡng, để phòng ngừa thiếu sắt ở trẻ, hãy thường xuyên cho trẻ tẩy giun. Đồng thời, duy trì môi trường sống sạch sẽ và chuẩn bị thực phẩm cho trẻ cẩn thận để tránh nguy cơ nhiễm giun móc.