Dấu im lặng

Dấu im lặng là biểu tượng trong hệ thống ký hiệu âm nhạc phương Tây, dùng để chỉ một khoảng thời gian ngừng nghỉ trong tác phẩm. Có nhiều loại dấu im lặng để biểu thị các khoảng dừng khác nhau tương ứng với các biểu tượng âm nhạc.

Tác dụng và giá trị

Mỗi hình nốt nhạc đều có một dấu im lặng tương ứng, biểu thị khoảng dừng bằng với thời lượng của hình nốt đó. Quy tắc sử dụng dấu im lặng để biểu thị khoảng dừng trong âm nhạc tương tự như quy tắc sử dụng nốt nhạc.

Dấu im lặng có hai chức năng chính:

• Tách biệt các nhịp nhạc (câu nhạc)
• Tạo ra khoảng thời gian nghỉ (và để thở, ví dụ như với ca sĩ và nhạc sĩ chơi nhạc cụ hơi) cho người biểu diễn âm nhạc.

Bảng dưới đây liệt kê các loại dấu lặng rất đa dạng - bao gồm cả những loại ít được sử dụng hiện nay - và các hình nốt có giá trị tương ứng, đồng thời cung cấp giá trị tương đối mà chúng có trong trường hợp nhịp 4/4.

Trong các tác phẩm cổ, dấu lặng đen còn được gọi là biểu tượng .

Dấu lặng tượng trưng cho một đơn vị đo mức âm là dấu lặng tròn. Ngoài ra, một dấu lặng này có giá trị bằng hai dấu lặng khác có mức độ giá trị thấp hơn nó, ví dụ như:

• Một dấu lặng tròn bằng hai dấu lặng trắng
• Một dấu lặng trắng bằng hai dấu lặng đen
• Một dấu lặng đen bằng hai dấu lặng móc đơn
• Một dấu lặng móc đơn bằng hai dấu lặng móc kép
• Một dấu lặng móc kép bằng hai dấu lặng móc ba
• Một dấu lặng móc ba bằng hai dấu lặng móc tư.

Cũng có thể sử dụng bảng trên để thiết lập mối quan hệ giữa các dấu lặng, ví dụ như trong nhịp 4/4, một dấu lặng tròn tương đương với bốn dấu lặng đen, một dấu lặng móc đơn tương đương với tám dấu lặng móc tư, và còn tiếp tục như vậy.

Nghỉ một ô nhịp

Khi một ô nhịp không có nốt nhạc nào, nhà soạn nhạc sẽ đặt một dấu lặng tròn vào ô đó, bất kể nhịp số của tác phẩm là gì. Tuy nhiên, có hai trường hợp đặc biệt: nhịp 4/2 (bốn nốt trắng trong một ô nhịp) và nhịp ngắn hơn 3/16, người ta sẽ sử dụng dấu lặng tròn đôi cho ô nhịp trống.

Người soạn nhạc thường sử dụng dấu lặng tròn (thay vì dấu lặng tròn đôi) cho ô nhịp trống của nhịp 4/2, cho nên có thể nói rằng từ nhịp 3/16 trở đi, dấu lặng tròn thường được dùng cho ô nhịp trống. Trong một số bản nhạc (đặc biệt là các tác phẩm cổ), người ta còn thấy số '1' được viết phía trên dấu lặng để xác nhận độ dài của nó.

Nghỉ rất nhiều thanh nhịp

Trong các nhóm nhạc không lời, có thể sử dụng dấu lặng nhiều thanh nhịp (multiple bar rest, multimeasure rest) để biểu thị khoảng im lặng kéo dài nhiều thanh nhịp với tính chất tương tự. Thường có hai cách vẽ dấu lặng nhiều thanh nhịp:

Vẽ một đoạn thẳng dài, đậm, ngang giữa phần khuông nhạc và tại hai điểm đầu cuối đoạn thẳng đó là hai chấm chân. Hoặc vẽ một đường xiên đậm giữa dòng thứ hai và thứ tư của khuông nhạc (lưu ý cách làm này hiếm hơn cách trước, được sử dụng phổ biến nhất trong các bản nhạc hiện đại và chỉ có một số nhà xuất bản nhạc sử dụng cách này), bất kể nó thể hiện khoảng lặng kéo dài bao nhiêu thanh nhịp đi chăng nữa.

Vẽ một chuỗi các biểu tượng (xem hình dưới) cho đến khi đạt được mức độ mong muốn. Hệ thống biểu tượng dấu lặng nhiều thanh nhịp kiểu này bắt nguồn từ các quy ước ký hiệu nhạc Baroque, mà các quy ước Baroque lại được điều chỉnh từ cách ghi khoảng im lặng của hệ thống nhạc 'mensural' thời Trung cổ.

Trong cả hai cách trên, số thanh nhịp nghỉ tương ứng với khoảng im lặng được ghi chú bằng con số phía trên khuông nhạc, thường có kích thước tương đương với con số chỉ số nhịp. Nếu có sự thay đổi giọng hoặc vận lượng trong khoảng im lặng nhiều thanh nhịp, cần phải chia khoảng im lặng này để ghi chú rõ sự thay đổi đó. Điều này cũng áp dụng cho trường hợp vạch nhịp kép (dùng để đánh dấu chỗ kết thúc tiết nhạc hoặc đoạn nhạc).

Dấu lặng có chấm kép

Tương tự như nốt nhạc, có thể thêm dấu chấm kép vào dấu lặng để tăng thêm 1/2 độ dài của dấu lặng. Tuy nhiên, dấu lặng có chấm kép không phổ biến như nốt nhạc có chấm kép và thỉnh thoảng chỉ xuất hiện trong các tác phẩm nhạc hiện đại viết bằng nhịp phức như 6/8 hoặc 12/8. Đối với các loại nhịp này, từ lâu đã có một quy ước rằng một khoảng nghỉ bao gồm một dấu lặng đen và một dấu lặng đơn, tổng độ dài của chúng bằng ba nốt móc đơn.

Không thể sử dụng dấu nối để kết hợp các dấu lặng nhằm tạo ra các khoảng im lặng dài hơn.