Dãy núi Côn Lôn

Dãy núi Côn Lôn hay còn gọi là Côn Lôn sơn (tiếng Trung: 崑崙山, giản thể: 昆仑山, bính âm: Kūnlún Shān) là một trong những dãy núi dài nhất châu Á, trải dài hơn 3.000 km từ Pamir (Afghanistan) ở phía tây đến Tân Cương và Thanh Hải ở phía đông, với bề rộng khoảng 130–200 km. Độ cao trung bình từ 5.500 đến 6.000 m, với khu vực phía tây hẹp và cao hơn, còn phía đông rộng và thấp hơn.

Lịch sử

Dãy núi Côn Lôn kéo dài theo hướng Tây - Đông, đánh dấu biên giới phía bắc của cao nguyên Tây Tạng và rìa phía Nam của lòng chảo Tarim, cùng với các sa mạc nổi tiếng như Takla Makan và Gobi. Nhiều con sông quan trọng bắt nguồn từ dãy núi này, như sông Karakash ('Hắc Ngọc Hà') và sông Yurungkash ('Bạch Ngọc Hà'), chảy qua ốc đảo Hòa Điền vào sa mạc Taklamakan.

Đỉnh cao nhất của dãy Côn Lôn là Mộ Sĩ Sơn (7.167 m) nằm trong khu vực Vu Điền (Keriya). Arka Tagh là trung tâm của dãy Côn Lôn, với đỉnh cao nhất là Ulugh Muztagh (Mộc Tư Tháp Cách Sơn - 6.973 m, không phải 7.723 m). Một số nghiên cứu cho rằng dãy Côn Lôn kéo dài về phía bắc hướng tây đến Kongur Tagh (Công Cách Nhĩ Sơn - 7.649 m) và Muztagh Ata nổi tiếng (Mộ Sĩ Tháp Cách Phong - 7.546 m). Tuy nhiên, những đỉnh núi này có mối liên hệ tự nhiên gần hơn với dãy núi Pamir.

Dãy núi Bayankala, nhánh phía Nam của dãy Côn Lôn, tạo thành ranh giới phân thủy giữa hai con sông dài nhất Trung Quốc là Dương Tử và Hoàng Hà.

Dãy núi này hình thành ở rìa phía bắc của mảng kiến tạo Cimmeria khi nó va chạm với lục địa Siberia vào cuối kỷ Trias, dẫn đến sự kết thúc của đại dương Paleo-Tethys.

Thần thoại

Dãy núi Côn Lôn nổi tiếng trong truyền thuyết Trung Hoa và được xem là nơi cư ngụ của các vị thần Đạo giáo.

Theo truyền thuyết, Chu Mục vương của nhà Chu là người đầu tiên đặt chân đến thiên đường này. Ông tình cờ phát hiện cung điện bằng ngọc của Hoàng Đế, vị hoàng đế thần thoại và người sáng lập nền văn hóa Trung Hoa, và đã gặp Tây Vương Mẫu, nhân vật được sùng bái vào thời nhà Hán, với nơi ở thần thoại của bà cũng nằm trong dãy núi này.

Tu viện lạt ma Shangri-La, một nơi hư cấu, cũng được cho là nằm trong dãy núi này.

Liên kết bên ngoài

• Côn Luân trong Từ điển bách khoa Việt Nam
• Kunlun Mountains (dãy núi, châu Á) trên Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• Kunlun Mountain tại China Daily
• Steles at the Mouth of Kunlun Mountain