Dãy núi Urals

Dãy núi Urals, hay còn gọi là

mạch núi Urals, là đường ranh giới giữa hai châu lục châu Âu và châu Á. Bắt đầu từ vịnh Baydaratskaya ở biển Kara phía bắc, kéo dài đến khu vực thảo nguyên Kazakh phía nam, với chiều dài khoảng 2.500 km, dãy núi nằm giữa đồng bằng Đông Âu và đồng bằng Tây Siberia. Dãy núi chia thành năm đoạn: dãy núi cực bắc, dãy núi cực nam và các đoạn núi Bắc, Trung, Nam Urals. Cao trung bình từ 500 đến 1.200 mét, với đỉnh cao nhất là Narodnaya ở 1.894 mét thuộc dãy núi cực nam. Bề ngang dãy núi dao động từ 40 đến 150 km, đoạn giữa thấp và phẳng, là tuyến giao thông quan trọng nối châu Âu và châu Á. Sườn tây khá thoai thoải, trong khi sườn đông gần như thẳng đứng. Sự phân bố khoáng sản và hệ động thực vật ở hai bên dãy núi có sự khác biệt rõ rệt. Dãy núi Urals vẫn là đường phân thủy của lưu vực sông Volga, sông Ural ở phía tây và sông Ob ở phía đông.

Địa chất

Dãy núi Urals hình thành vào Kỷ Carbon, khi Siberia cổ đại va chạm với một phần của lục địa siêu cấp, tương ứng với châu Âu ngày nay, tạo ra dãy núi này. Hiện tại, châu Âu và Siberia vẫn nối liền với nhau. Đảo Tân Địa, nằm giữa biển Kara và biển Barents, thực chất là phần mở rộng của dãy núi Urals.

Dãy núi Urals bắt đầu hình thành vào thời kỳ biến dạng cấu trúc của vận động tạo núi Variscan, khoảng 250 triệu năm trước. Khoảng 280 triệu năm trước, khu vực này đã nổi lên thành núi cao, sau đó bị xâm thực và biến thành đồng bằng. Vận động tạo núi An-pơ sau đó đã tạo ra các dãy đồi núi mới, đặc biệt là sự nâng cao của dãy núi cực nam Urals.

Sườn tây của dãy núi Urals, bao gồm đá trầm tích từ giữa Đại Cổ sinh cách đây khoảng 350 triệu năm. Về phía tây là khu vực sụt lún Cis-Ural, nơi nhiều vật chất bị xâm thực và lắng đọng. Vào năm 1988, nhiều khu vực ở sườn tây của dãy núi đã lộ ra đất bậc thềm, dần dần xuống thấp qua sụt lún Cis-Ural. Sườn tây có các-xtơ (đá vôi bị xâm thực hoàn toàn) và thạch cao, với các hang động và dòng suối dưới đất lớn. Sườn đông có tầng đá núi lửa và tầng đá trầm tích xen kẽ, hình thành vào giữa Đại Cổ sinh.

Các nham thạch đã tạo ra nếp lồi phức Tagil-Magnitogorsk, một nhóm đá vòng cung và đá máng, hình thành thung lũng chữ U. Đây là nếp lồi phức lớn nhất trong dãy núi Urals. Sườn đông của núi Trung Urals và Nam Urals có hình dáng gò đồi kiểu đồng bằng, thường lộ ra đá hoa cương và các đỉnh núi đơn lẻ với hình dạng kỳ lạ. Ở phía bắc, đồng bằng xấp xỉ bị phủ bởi vật liệu trầm tích từ đồng bằng Tây Siberia, dễ bị phân hủy thành dạng bột vụn.

Địa hình liên quan mật thiết đến thành phần đá cấu tạo: đồi núi cao và sống núi thấp, đỉnh bằng phẳng được hình thành từ đá thạch anh, đá phiến và đá huy trường, các loại đá này ít bị phong hóa. Các đỉnh núi đơn lẻ rất phổ biến; có một số thung lũng hình chữ U chạy theo hướng bắc - nam, hầu hết đều có thung lũng sông. Sườn tây của dãy núi có các-xtơ phát triển mạnh, với nhiều hang động, bồn địa và suối ngầm.

Trong khi đó, ở sườn đông, tầng các-xtơ khá hiếm, thay vào đó là các lớp nham thạch nổi lên tạo thành mặt đất bằng phẳng. Phía đông, các gò đồi chân núi rộng lớn đã bị xói mòn, tạo thành đồng bằng liên tục nối liền núi Trung Urals và núi Nam Urals.