Để biết khi nào trẻ cần khám sức khỏe vì chậm nói, cần phải xác định nguyên nhân chính xác của vấn đề này. Vấn đề có thể xuất phát từ cơ thể hoặc tâm lý, và việc tìm hiểu nguyên nhân sẽ giúp đưa ra giải pháp phù hợp.

1. Nguyên nhân gây chậm nói ở trẻ

Chậm nói ở trẻ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, chủ yếu là do vấn đề về cơ thể hoặc tâm lý. Để chữa trị hiệu quả, cần phải xác định nguyên nhân chính xác.

1.1. Nguyên nhân từ yếu tố bệnh lý

Nếu trẻ gặp vấn đề về tai, mũi, họng hoặc các bộ phận ngôn ngữ như não bộ, ví dụ như dị tật, bại não, viêm màng não, hoặc hậu quả sau xuất huyết não, thì có thể dẫn đến tình trạng chậm nói.

1.2. Nguyên nhân từ yếu tố tâm lý

Trong cuộc sống hiện đại, nhiều cha mẹ bận rộn không thể chăm sóc con cái đủ, dẫn đến trẻ chậm nói. Ngược lại, sự cưng chiều quá mức hoặc ảnh hưởng từ những biến cố tâm lý cũng có thể là nguyên nhân.

Những lý do khiến trẻ bị chậm nói

2. Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm nói

So với các mốc phát triển ngôn ngữ thông thường, trẻ chậm nói sẽ có sự phát triển ngôn ngữ chậm hơn. Dưới đây là những dấu hiệu chậm nói của trẻ theo từng độ tuổi:

2.1. Từ 2 tháng đến 6 tháng tuổi

• Giai đoạn 2 tháng tuổi, trẻ không phản ứng nhiều với tiếng cười đùa từ xung quanh.

• Đến 4 tháng tuổi, trẻ không chú ý khi nghe âm thanh lạ.

• Khi 6 tháng tuổi, trẻ chưa biết tự cười khi được chọc cười.

2.2. Từ 6 tháng đến 12 tháng tuổi

• Đến 8 tháng tuổi, bé vẫn chưa thể phát âm các âm đơn giản như “ê”, “a”.

• Khi có âm thanh, bé không có phản ứng.

• Bé không hiểu các câu đơn giản như “Có”, “không”, “tạm biệt”, “xin chào”.

2.3. Từ 12 tháng đến 24 tháng tuổi

• Từ tháng thứ 15, bé vẫn chưa thể nói các từ đơn giản.

• Khi muốn gì đó hay cảm thấy khó chịu, bé không biết cách biểu đạt với bố mẹ hay người xung quanh.

• Đến 18 tháng tuổi, bé không thể nói câu dài khoảng 6 từ.

• Từ 19 đến 24 tháng tuổi, bé không học hay bắt chước các từ mới từ bố mẹ.

2.4. Từ 24 tháng đến 25 tháng tuổi

• Giai đoạn này, bé vẫn không thể làm theo các hướng dẫn đơn giản từ bố mẹ và người xung quanh.

• Khả năng ghép từ yếu.

• Không thể nói câu dài quá 4 từ và không học từ mới đơn giản.

Nhận diện trẻ bị chậm nói

3. Khi nào cần đưa trẻ chậm nói đi khám?

Để xác định trẻ có bị chậm nói hay không, vào giai đoạn từ 3 đến 4 tháng tuổi, bố mẹ nên đưa trẻ đi khám sàng lọc nếu phát hiện các dấu hiệu đã nêu. Khám sàng lọc nên được thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín có đầy đủ chuyên khoa.

Phụ huynh cần lưu ý rằng, nếu trong giai đoạn từ 5 đến 12 tháng tuổi mà trẻ phản ứng với âm thanh hay giao tiếp với môi trường xung quanh rất kém hoặc không có, cần đưa trẻ đến bệnh viện kiểm tra và lập phương án hỗ trợ điều trị.

Nếu trẻ từ 15 đến 18 tháng không phản ứng khi được gọi, không thể diễn tả điều mình muốn và giao tiếp với bố mẹ không quá 6 từ, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám sớm.

Khi nào cần đưa trẻ chậm nói đi khám?

Nếu trẻ trên 2 tuổi, tức hơn 24 tháng, mà vốn từ vẫn ít, không nói được quá 15 từ và chỉ nhại lời người lớn, hoặc từ 25 đến 35 tháng, trẻ không biết gọi tên các bộ phận cơ thể hay không đặt được các câu hỏi đơn giản, cần đưa trẻ đi khám tại các bệnh viện uy tín.

Ở giai đoạn 3 đến 4 tuổi, nếu trẻ không ghép từ thành câu, nói không rõ lời, ít chú ý xung quanh, không tương tác với các bạn đồng trang lứa và bám bố mẹ, đó là dấu hiệu cần đi khám do chậm nói.

Cứ 5 trẻ thì có 1 em bị chậm nói, nhưng hầu hết sẽ bắt kịp các bạn từ 3 đến 24 tháng. Nếu thấy các dấu hiệu bất thường, bố mẹ nên đưa bé đến bệnh viện kiểm tra.

Cần đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiện các dấu hiệu chậm nói.

4. Trẻ bị chậm nói và các biện pháp khắc phục

Ngoài việc đưa con đi khám để hiểu về chứng chậm nói, bố mẹ cũng có thể tự khắc phục bằng các cách sau:

4.1. Giao tiếp thường xuyên với con

Bố mẹ nên nói chuyện với con nhiều, khuyến khích con nói và khen ngợi khi con học từ mới để kích thích khả năng ngôn ngữ của bé.

4.2. Dành nhiều sự quan tâm cho con

Chăm sóc và gần gũi con nhiều sẽ thúc đẩy khả năng ngôn ngữ của bé. Trước khi biết nói, trẻ hoàn toàn có khả năng nghe hiểu, vì vậy quan tâm và khuyến khích con nói sẽ giúp hạn chế chậm nói ở bé.

4.3. Tạo thói quen cho con

Đọc sách hoặc truyện trước khi đi ngủ, hoặc thiết lập khung giờ cố định trong ngày, giúp trẻ tập trung vào một việc cụ thể, từ đó tăng khả năng tập trung và phản ứng của bé.

4.4. Giao tiếp với con về những chủ đề hấp dẫn

Trẻ thường thích khám phá các đồ vật mới lạ hoặc quen thuộc mà bố mẹ mang đến, vì vậy việc giao tiếp thông qua những đồ vật hàng ngày cũng rất hữu ích.

4.5. Không ép buộc con

Ép buộc con sẽ ngược lại, bố mẹ nên khuyến khích thay vì ép buộc con.

4.6. Cách khác để giúp bé phát triển ngôn ngữ

• Dùng từ ngữ đơn giản dễ hiểu khi nói chuyện với bé, giúp bé dễ dàng học từ và hiểu ý nghĩa của chúng.

• Tạo cơ hội cho bé trải nghiệm âm thanh khác nhau từ thiên nhiên, từ đó phát triển khả năng nhận biết và phản xạ của bé.

• Giới hạn thời gian bé tiếp xúc với các thiết bị điện tử như tivi, điện thoại: Việc này giúp bé không chỉ học từ ngữ mới mà còn phát triển khả năng ngôn ngữ một cách cân đối, tránh tác động tiêu cực.

Cách giúp trẻ chậm nói và phương pháp khắc phục