Để đáp ứng đủ nhu cầu, thế giới có thể cần tới 5 hành tinh giống Trái đất.

Hiện tại, thế giới đang sử dụng một lượng tài nguyên vô cùng lớn và có thể cần đến 5 Trái đất để đáp ứng đủ nhu cầu của con người.

Theo một cuộc khảo sát vào năm 2019, trung bình mỗi người Mỹ trưởng thành chi tiêu tới 18 nghìn USD mỗi năm (tương đương hơn 400 triệu VNĐ) cho những mặt hàng không thiết yếu. Nếu chúng ta tiêu ít tiền vào những mặt hàng đó và cắt giảm sản xuất chúng, thế giới hoàn toàn có thể tiết kiệm được một lượng tài nguyên khổng lồ.

Đây không chỉ là vấn đề cá nhân, mà còn là mục tiêu của hơn 1.000 nhà khoa học và chuyên gia - những người đã ký một lá thư gửi các nhà lãnh đạo thế giới vào năm 2020, kêu gọi một mô hình phát triển mới sau đại dịch, được gọi là 'Phi tăng trưởng'.

'Phi tăng trưởng' để cuộc sống không lãng phí tài nguyên.

Từ khi được đề cập trong hơn 1 thế kỷ qua, khái niệm 'Phi tăng trưởng' thường bị chỉ trích là phản đối các hoạt động kinh tế hiện đại hoặc đòi hỏi quay trở lại thời kỳ trước đây. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, mô hình này thực chất muốn nói đến chất lượng của sự tăng trưởng kinh tế.

Theo Giáo sư Juliet Schor - Chuyên gia kinh tế và xã hội học tại Đại học Boston: 'Cụm từ này có vẻ tiêu cực, nhưng thực tế nó nhấn mạnh vào việc tiết kiệm tài nguyên đầu vào của hoạt động kinh tế'.

Quan điểm của những người ủng hộ khái niệm này dựa trên cơ sở rằng các thước đo về tăng trưởng kinh tế, như GDP, thường không tính đến ảnh hưởng đến môi trường và hạnh phúc của người dân. Việc tiêu thụ quá nhiều năng lượng tự nhiên cũng gây trở ngại cho việc chuyển đổi sang kinh tế xanh, thân thiện với môi trường.

Tiến sĩ Jason Hickel - từ Viện nghiên cứu Bất bình đẳng Quốc tế, Trường Kinh tế London (LSE): 'Hiện nay, chúng ta sản xuất nhiều năng lượng tái tạo nhưng chúng đều được tiêu thụ hết cho các nhu cầu năng lượng tăng cao. Nếu chúng ta tiêu thụ ít năng lượng hơn, quá trình chuyển đổi sang năng lượng xanh sẽ dễ dàng hơn'.

Mô hình Phi tăng trưởng khuyến khích giảm hoặc cải thiện các ngành kém bền vững như sản xuất ô tô xăng, thời trang nhanh, thịt và trứng. Mô hình này cũng khuyến khích mua sắm các sản phẩm ít ảnh hưởng đến môi trường như ô tô điện, quần áo tái chế. Các sản phẩm điện thoại, máy giặt, tủ lạnh cũng phải đáp ứng tiêu chuẩn bền vững và có thể tái chế.

Thế giới vẫn đang tiêu thụ một lượng tài nguyên lớn, nếu mỗi người dùng tài nguyên như dân Mỹ, thế giới sẽ cần tới 5 Trái đất. Đó là vấn đề mà xu hướng Phi tăng trưởng muốn giải quyết: Sản xuất và tiêu thụ ở mức độ đủ, bền vững và thân thiện với môi trường.

Ngành thời trang nhanh đang đối mặt với thách thức từ xu hướng bền vững.

Có thể nói, 'đủ và bền vững' là xu hướng phổ biến trong bối cảnh đại dịch COVID-19 khiến cuộc sống trở nên khó khăn. Xu hướng này không đòi hỏi sống trong sự thiếu thốn mà là tiêu thụ một cách đủ đắn, tiết kiệm và có ích cho môi trường.

Một trong những biểu hiện của xu hướng này là sự giảm sút của thị trường thời trang nhanh. Thói quen mua sắm của người tiêu dùng đã thay đổi, khiến cho các nhà sản xuất thời trang phải điều chỉnh chiến lược kinh doanh của họ.

Theo khảo sát mới vào năm 2023, thị trường mua bán quần áo cũ, sửa chữa và cho thuê đang phát triển mạnh mẽ, đạt tổng giá trị lên tới 73 tỷ USD, cho thấy người tiêu dùng đang chuyển dần sang thị trường thời trang bền vững. Đến năm 2030, Liên minh châu Âu cũng đang lên kế hoạch thiết lập các tiêu chuẩn nghiêm ngặt hơn cho ngành thời trang, đòi hỏi các sản phẩm phải có tuổi thọ cao, dễ sửa chữa và tái chế, điều này có thể ảnh hưởng đến nhiều tên tuổi lớn trong ngành như Zara, H&M hay Shein.

Apple và vấn đề chậm trễ của iPhone

Năm 2017, công ty công nghệ Apple đã phải nhận lỗi và bồi thường hơn 1 tỷ USD cho người tiêu dùng tại Anh, Mỹ, Hàn Quốc do chậm trễ cố ý, làm giảm hiệu suất của các dòng iPhone cũ. Hàng trăm nghìn người dùng tin rằng việc làm chậm này sẽ thúc đẩy họ mua điện thoại mới, tạo ra lãng phí và tăng lượng rác thải điện tử. Từ sau sự kiện này, Apple và các công ty công nghệ khác cùng các cơ quan quản lý đã tăng cường các quy định và biện pháp để kéo dài tuổi thọ sản phẩm công nghệ, giảm lượng rác thải điện tử.

Sau sự việc gây ra tranh cãi về việc làm chậm iPhone, Apple đã thực hiện nhiều biện pháp cụ thể để giảm lượng rác thải điện tử. Các sản phẩm mới như iPhone 15 và iPad của Apple đã chính thức loại bỏ cổng sạc riêng, chuyển sang sử dụng cổng sạc chuẩn USB type C mà nhiều đối thủ như Samsung hoặc Xiaomi đã sử dụng. Đây là một bước trong xu hướng thúc đẩy các tiêu chí thân thiện với môi trường, mà các công ty công nghệ như Apple đã bắt đầu từ vài năm trở lại đây, khi các cơ quan toàn cầu đã thắt chặt hơn các quy định về sản xuất xanh.

Từ năm 2024, Liên minh châu Âu sẽ chính thức áp dụng quy định đòi hỏi tất cả các nhà sản xuất thiết bị sử dụng cổng kết nối chung - USB type C cho tất cả thiết bị điện tử. Lợi ích của quy định này rất rõ ràng: giảm thiểu lượng rác thải điện tử từ dây sạc và cục sạc cũ, cũng như tiết kiệm nguyên liệu và thuận tiện cho người dùng.

Ông Thierry Breton - Ủy viên EC phụ trách thị trường nội khối: 'Chỉ với một quy định như vậy, chúng ta có thể giảm tới 1.000 tấn rác thải điện tử tại châu Âu mỗi năm, cùng với hơn 200 kg khí thải carbon - tương đương với lượng phát thải của 10 triệu chiếc điện thoại, và hơn 2.000 tấn nguyên liệu thô'.

Tại Mỹ, vào tháng 9 vừa qua, California đã trở thành bang thứ ba thông qua đạo luật bảo vệ quyền sửa chữa thiết bị của người tiêu dùng. Bên cạnh việc bảo vệ quyền sửa chữa, California cũng yêu cầu các nhà sản xuất phải cung cấp linh kiện và hướng dẫn sửa chữa kéo dài tới 7 năm, nhằm tối ưu hóa tuổi thọ của sản phẩm và giảm rác thải điện tử.

Tại Hamburg (Đức), ngày càng nhiều người tiêu dùng ưa chuộng sử dụng pin mặt trời tái chế. Anh Stefan đang mua 2 tấm pin mặt trời cũ để lắp đặt cho hệ thống điện mặt trời ở ban công nhà của mình, hai tấm pin cung cấp đủ điện năng để vận hành máy giặt và tủ lạnh, giúp anh tiết kiệm ít nhất 100 euro mỗi năm. 'Tôi nghĩ trong tương lai, các gia đình nên tự chủ về điện năng. Điện mặt trời là giải pháp đơn giản nhất để làm việc đó'.

Ông Martin Wilke - Quản lý dự án tái chế pin mặt trời: 'Khách hàng rất hài lòng. Các tấm pin mới có giá khoảng 200 euro, trong khi pin tái chế của chúng tôi chỉ tốn 1/3, giá khoảng 60-70 euro tuỳ mẫu'.

Một tấm quang năng phải hoạt động hai năm mới tạo ra đủ lượng điện năng dùng để sản xuất ra chính tấm quang năng đó. Chính vì vậy, tái chế để kéo dài thời gian hoạt động của pin mặt trời là hết sức cần thiết để hướng đến mục tiêu sử dụng năng lượng bền vững. EU là khu vực đầu tiên ban hành các luật về phế thải điện mặt trời. Với các tấm pin mặt trời không còn sử dụng, EU quy định tỷ lệ tái chế hoặc tái sử dụng lên tới 85%. Đức đang là quốc gia tiên phong thực hiện quy định này.