Mình vừa trải qua một khoảng thời gian khó khăn, thường xuyên mất ngủ, mỗi đêm chỉ ngủ được khoảng hai đến ba tiếng, thậm chí có nhiều đêm mình thức suốt. Hậu quả là mỗi sáng thức dậy mình cảm thấy rất mệt mỏi, mất hết sức sống, như đang hoạt động theo bản năng vậy.
Tình hình không tốt hơn khi tình trạng này kéo dài, làm ảnh hưởng đến công việc của mình, mỗi sáng thức dậy mình tự trách và dằn vặt bản thân rất nhiều, phải mất một thời gian để bình tĩnh và tìm hiểu nguyên nhân. Bài viết này chia sẻ những kiến thức mà mình đã tìm hiểu được, hy vọng sẽ giúp cải thiện tình trạng của bạn nếu bạn gặp phải tình trạng tương tự.
Bắt đầu thôi, trước khi giải quyết một vấn đề, chúng ta cần phải tìm ra nguyên nhân, vậy nguyên nhân của mất ngủ đến từ đâu? Theo mình tìm hiểu, có một số nguyên nhân cơ bản sau:
Nguyên nhân đến từ “sự quán tính của giấc ngủ”
Một trong những nguyên nhân rõ ràng nhất tác động đến việc cảm thấy mệt mỏi khi thức dậy chính là “sự quán tính của giấc ngủ”. Đơn giản, đó là cảm giác choáng váng khi tỉnh giấc, thường kéo dài từ 15 phút đến 2 giờ, có thể xảy ra dù bạn ngủ đủ giấc. Mặc dù chỉ là cảm giác nhẹ, nhưng có thể làm giảm hiệu suất, tương đương với 40 giờ thiếu ngủ. Nếu bạn có các triệu chứng như: Buồn ngủ, mất hướng, mất nhận thức,... thì có thể bạn bị ảnh hưởng bởi sự quán tính của giấc ngủ.
Adenosine được xem là nguyên nhân gây ra “sự quán tính của giấc ngủ”, đây là một chất tự nhiên tích tụ trong não khi bạn thức dậy và tan biến khi bạn ngủ. Khi bạn tỉnh giấc, lượng adenosine vẫn còn tồn tại, khiến bạn cảm thấy choáng váng.
Nghiên cứu cho thấy, người thức đêm có thể mất nhiều thời gian hơn để vượt qua “sự quán tính của giấc ngủ” so với người dậy sớm. Người dậy sớm thường chỉ mất từ 10 đến 20 phút để vượt qua, trong khi đó người thức đêm lại mất khoảng 30 phút.
Rối loạn nhịp sinh học là một trong những nguyên nhân gây ra vấn đề này.
Nhịp sinh học là đồng hồ sinh học trong cơ thể mỗi người, quyết định chu kỳ ngủ-thức, dao động nhiệt độ và sản xuất hormone. Thực hiện theo đúng chu kỳ này sẽ không có vấn đề. Tuy nhiên, đối với thế hệ chúng ta, khó khăn để điều chỉnh đúng nhịp sinh học, có thể do các deadline bất ngờ, cuộc hẹn, hoặc sử dụng mạng xã hội quá nhiều.
Khi cơ thể muốn nghỉ ngơi mà bị bắt phải làm việc, tương tự như khi bạn đang thư thả nhưng nhận được cuộc gọi làm việc mới. Việc hoạt động không đồng bộ với nhịp sinh học sẽ tăng cortisol và hormone căng thẳng, khiến bạn cảm thấy buồn ngủ khi thức dậy.
Thói quen ăn uống cũng có thể là một nguyên nhân gây ra vấn đề này.
Một lý do khác có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi và uể oải khi thức dậy là do thói quen ăn uống của bạn. Có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc tiêu thụ quá nhiều calo có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ, đặc biệt là nếu tiêu thụ nhiều chất béo và đường, có thể dẫn đến giấc ngủ ngắn hơn, ít phục hồi và gây mất ngủ. Ngoài ra, thời gian ăn tối cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn. Ăn tối quá sớm có thể khiến bạn đói bụng khi đi ngủ, gây ra ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, và nếu ăn tối quá muộn, việc tiêu hoá cũng sẽ ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Việc sử dụng thức uống có cồn hoặc có caffeine cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn. Thức uống có cồn có thể giúp bạn dễ dàng chìm vào giấc ngủ, nhưng cũng gây ra tình trạng mất nước, gây rối loạn trong giấc ngủ và có thể khiến bạn thức dậy. Các thức uống có caffeine đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hàng ngày, giúp cải thiện sự tỉnh táo và tập trung, nhưng nếu lạm dụng hoặc uống vào khoảng 5, 6 giờ trước khi đi ngủ, chúng sẽ gây hại cho giấc ngủ của bạn.
Đã hiểu được những nguyên nhân cơ bản ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, thì làm thế nào để khắc phục? Dưới đây là những gợi ý mà mình đã và đang thực hiện, được lấy từ nhiều nguồn khác nhau như báo chí, sách và bạn bè...
Chăm sóc giấc ngủ
Thực hiện chăm sóc giấc ngủ sẽ giúp bạn dễ dàng vào giấc ngủ hơn và đáp ứng được nhu cầu ngủ của cơ thể. Điều này cũng giúp giảm thiểu tần suất thức dậy vào ban đêm, từ đó nâng cao chất lượng giấc ngủ.
Đầu tiên, chúng ta cần hiểu rõ về 'vệ sinh giấc ngủ'. Hiểu đơn giản, 'vệ sinh giấc ngủ' là việc xây dựng những thói quen lành mạnh hàng ngày, giúp có giấc ngủ ngon và tinh thần thoải mái vào ban ngày. Dưới đây là những thói quen mà mình khuyến khích bạn thực hiện:
- Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời khi mới thức dậy là quan trọng: Ánh sáng mặt trời buổi sáng sẽ kích thích cơ thể tỉnh táo. Khoảng 10 phút tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời sau khi thức dậy và khoảng 15-20 phút nếu trời ít nắng hoặc ánh sáng từ cửa sổ là lý tưởng.
Tránh ánh sáng xanh gần giờ đi ngủ: Ánh sáng này ức chế hormone melatonin, quản lý giấc ngủ. Để giảm ánh sáng xanh gần giờ đi ngủ, hạn chế sử dụng thiết bị phát ánh sáng xanh trước khi đi ngủ và sử dụng chế độ đèn ngủ trên thiết bị.
Hãy tránh thức uống chứa nhiều caffeine, ăn bữa lớn hoặc tập thể dục cường độ cao quá muộn: Những hoạt động này ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ. Hãy thực hiện chúng vào sáng sớm để có ngày mới năng động.
Đi ngủ vào thời gian Melatonin: Đây là khoảng thời gian cơ thể sản xuất melatonin nhiều nhất, chuẩn bị cho giấc ngủ. Đi ngủ vào thời điểm này sẽ giúp bạn chìm vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ tốt nhất.
Viết ra 5 điều khiến bạn phấn khích mỗi buổi sáng
Một mẹo cực kỳ hữu ích là viết ra 5 điều khiến bạn phấn khích mỗi sáng. Không chỉ giúp cải thiện giấc ngủ mà còn nhắc nhở về những giá trị cuộc sống thường bị lãng quên. Phương pháp này đơn giản, chỉ cần tờ giấy hoặc ứng dụng ghi chú. Viết trên giấy mang lại cảm giác tập trung hơn. Hãy suy nghĩ và ghi lại 5 điều khiến bạn hạnh phúc mỗi sáng, như được chiếu sáng bởi bình minh hay nghe bài hát yêu thích. Nhớ là những điều thực sự làm bạn hạnh phúc. Đặt tờ giấy bên cạnh hoặc ghi âm để sử dụng như báo thức. Hành động này giúp ghi nhớ cảm xúc tích cực vào bộ não, chuẩn bị cho một ngày mới tràn đầy năng lượng.
Thực hiện life S.A.V.E.R.S - Buổi sáng tuyệt vời
Phương pháp này do Hal Elrod giới thiệu trong cuốn sách 'The Miracle Morning: Bí mật không hề rõ ràng nhưng đảm bảo biến đổi cuộc sống của bạn (Trước 8 giờ sáng)'. Bao gồm việc thức dậy sớm để tạo ra 6 thói quen gọi là 'life S.A.V.E.R.S'. Dành thời gian cho bản thân khi thức dậy, hình dung mục tiêu, tập thể dục và thiền định.
Mặc dù có thể gặp khó khăn, nhưng bạn sẽ cảm thấy phấn khích trong những ngày đầu. Duy trì thói quen trở nên khó khăn hơn nhưng hãy kiên nhẫn và tin tưởng vào quá trình. Sống một cuộc sống lành mạnh và tốt đẹp hơn.
Tác giả: Elon Muzjk