Buzz
1. Đề thi môn Ngữ văn lớp 10 năm học 2023 - 2024 do Sở GD&ĐT Bắc Giang tổ chức
Năm học: 2023 - 2024 Môn thi: Ngữ văn
Ngày thi: 3/6/2023 Thời gian làm bài: 120 phút (không tính thời gian chép đề)
Câu 1 (4,0 điểm) Đọc đoạn văn dưới đây và thực hiện các yêu cầu sau:
Cậu bé từ Bắc Ninh lần đầu tiên qua sông Cầu và đặt chân lên đất Bắc Giang, rồi ở lại suốt 13 năm, nơi đây đã nuôi dưỡng và trưởng thành cùng cậu.
[...]
Ngày ấy, mọi thứ đều đẹp trong mắt tôi. Chiếc xe ca, con đường 13 bụi đỏ đưa tôi về vùng trung du sông Lục núi Huyền. Quê tôi vốn là vùng đồng bằng với ao bèo và chân tre, ngõ gạch quanh co. Nhưng ở đây, trung du rộng lớn với đồi cỏ xanh nghiêng cả chân trời khiến tôi cảm thấy như một chú chim bay vút trong không gian. Tôi còn có chút tình cảm mơ hồ với một cô gái đẹp nơi đây và xem nơi này như quê hương.
[...]
Bắc Giang trong tôi hiện lên hình ảnh những dãy Nham Biền lấp lánh soi bóng trên cánh đồng nước mênh mông. Những con đường đồi đỏ rực dưới bóng rừng xanh Yên Thế huyền bí, cùng với lịch sử huyền thoại của người lãnh đạo áo vải. Con đường ở xứ Lục Ngạn – An Châu – Biển Động hoang sơ với lối đi sim mua. Tại đây, ngày xưa người ta đã bắn rơi Thần Sấm Con Ma bằng súng trường và để lại dấu ấn với phi công Mỹ trên xe trâu như một biểu tượng thời chống Mỹ.
Làm sao tôi có thể quên được bầu không khí của những buổi chiều đông tắt nắng, khi sương tím dày đặc bao phủ, tiếng lò ép mật kêu cót két, mùi mật đun thơm lừng và ánh lửa bập bùng đầu ngõ làm tan đi cái lạnh giá của núi rừng.
Làm sao quên được dòng nước Thương, dòng Lục luôn xanh trong, những cô gái đội nón ra tắm giữa trưa, đôi vai trần lấp lánh dưới ánh nắng.
Làm sao quên được những phiên chợ huyện nhộn nhịp, bến bờ tấp nập như lễ hội, với áo nâu áo chàm, sản vật như cao hổ mật ong và những đôi trai gái Tày Nùng hát soong hao suốt đêm tình tự...
Dù yêu mến nơi đây, nhưng cũng có một ngày tôi phải rời xa Bắc Giang. Mười ba năm thanh xuân của tôi đã gắn bó với mảnh đất này. Mọi hình ảnh, ký ức đều được hình thành từ nơi đây.
(Trích từ Mảnh đất thanh xuân, Nguyễn Phan Hách, Văn Bắc Giang thế kỷ XX, NXB Hội Nhà văn, 2002, tr.511-514)
a. Xác định từ láy và từ ghép trong các từ sau: lồng lộng, cất cánh, đường đồi, bập bùng.
b. Phân loại câu theo mục đích nói của câu: Cái gì ngày ấy tôi cũng thấy đẹp.
c. Trong đoạn văn nào nhắc đến phẩm chất anh hùng của người dân Bắc Giang?
d. Tác dụng của việc lặp lại cụm từ “Làm sao quên” trong đoạn văn là gì?
e. Đoạn trích cho thấy nhân vật “tôi” thể hiện tình cảm và thái độ như thế nào đối với mảnh đất Bắc Giang?
f. Theo em, thế hệ trẻ Bắc Giang hiện nay cần thực hiện những gì để thể hiện lòng trách nhiệm đối với quê hương? (Nêu ít nhất 02 hành động cụ thể.)
Câu 2 (2,0 điểm) Viết một đoạn văn khoảng 200 chữ về ý nghĩa của những kỷ niệm đẹp trong cuộc sống.
Quê hương anh đất mặn, đồng chua
Làng tôi nghèo, đất cày lên sỏi đá.
Anh và tôi, hai người xa lạ
Từ phương trời xa, không hẹn mà gặp,
Súng kề súng, đầu gần đầu,
Đêm lạnh, chung chăn thành tri kỷ.
Đồng chí!
(Trích từ Đồng chí, Chính Hữu, Ngữ văn 9, Tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2019, tr.128)
2. Đáp án cho đề thi vào lớp 10 môn Ngữ văn năm học 2023 - 2024 của Sở GD&ĐT Bắc Giang
Câu 1.
a. - Từ láy: lồng lộng, bập bùng.
- Từ ghép: cất cánh, đường đồi.
b. Xét theo mục đích sử dụng, câu: “Cái gì ngày ấy tôi cũng thấy đẹp” thuộc loại câu gì?
c. Những câu văn nào trong đoạn trích nhấn mạnh phẩm chất anh hùng?
+ Để lại dấu ấn những con đường đồi đỏ au dưới bóng râm của rừng xanh Yên Thế huyền bí, và lịch sử như huyền thoại của người lãnh đạo áo vải.
+ Những con đường... Ở đây, người ta đã bắn rơi Thần Sấm Con Ma bằng súng trường, và dùng xe trâu để chế giễu phi công Mỹ, tạo thành biểu tượng một thời chống Mỹ.
e. Gợi ý: Qua đoạn trích, nhân vật “tôi” đã bày tỏ cảm xúc và thái độ ra sao đối với mảnh đất Bắc Giang?
- Tình cảm sâu sắc và sự kết nối mạnh mẽ với mảnh đất Bắc Giang.
- Niềm tự hào về quê hương - Nỗi nhớ nhung và lưu luyến khi phải rời xa mảnh đất yêu quý.
f. Học sinh tự trình bày trách nhiệm của mình đối với quê hương. Gợi ý:
- Cố gắng học tập để góp phần vào sự phát triển của quê hương.
- Quảng bá vẻ đẹp của quê hương tới bạn bè trên toàn quốc để nâng cao hình ảnh quê nhà.
Câu 2.
* Nêu vấn đề nghị luận: ý nghĩa của những kỷ niệm đáng quý trong cuộc sống.
VD: Người ta thường coi những kỷ niệm đẹp trong cuộc sống như là những kho báu quý giá, mang lại ý nghĩa sâu sắc cho mỗi cá nhân.
* Thảo luận vấn đề:
- Giải thích về kỷ niệm đẹp: Những khoảnh khắc từ thời thơ ấu, khi ta còn vô tư, hồn nhiên vui chơi, hoặc những ký ức đáng nhớ trong cuộc sống hàng ngày mà chúng ta luôn trân trọng.
- Phân tích
+ Mỗi cá nhân đều trải qua giai đoạn tuổi trẻ với những kỷ niệm vui tươi, hồn nhiên. Những ký ức này sẽ đồng hành cùng chúng ta suốt đời, ảnh hưởng đến tính cách và lối sống của chúng ta sau này.
+ Kỷ niệm đẹp từ thời thơ ấu hoặc trong cuộc sống hàng ngày đóng vai trò vô cùng quan trọng. Những ai thiếu đi những ký ức này thường có tâm hồn nghèo nàn và cảm thấy trống rỗng khi nhìn lại.
- Chứng minh
+ Học sinh nên đưa ra các ví dụ cụ thể để chứng minh tầm quan trọng của ký ức đối với cuộc sống con người.
+ Trong cuộc sống, cũng tồn tại những ký ức buồn đau mà chúng ta muốn quên. Những ký ức này là vết thương sâu sắc, theo chúng ta suốt đời. Bên cạnh đó, những người sống khép kín, ít giao tiếp từ nhỏ sẽ có ít ký ức để hồi tưởng.
Kết luận: Tóm tắt vai trò và giá trị của những kỷ niệm đẹp trong cuộc sống, đồng thời rút ra bài học và liên hệ với bản thân.
Câu 3.
1. Giới thiệu chung (Dẫn dắt ngắn gọn về tác giả và 7 câu thơ).
- Tác giả: Tên thật là Trần Đình Đắc (1926 - 2007), bút danh là Chính Hữu. Ông là nhà thơ và chiến sĩ trong suốt thời kỳ chống Pháp và Mỹ. Chính Hữu quê ở huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Đề tài sáng tác của ông chủ yếu xoay quanh người lính và chiến tranh, đặc biệt là tình cảm đồng chí và sự gắn bó giữa tiền tuyến và hậu phương. Phong cách sáng tác của ông là sử dụng hình ảnh thơ chọn lọc, ngôn ngữ trong sáng và giản dị, dồn nén cảm xúc. Ông được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000.
- Tác phẩm: Bài thơ được viết vào mùa xuân năm 1948, giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Bảy câu thơ đầu thể hiện nền tảng hình thành tình đồng chí.
2. Phân tích
Nền tảng hình thành tình đồng chí
- Tình đồng chí được hình thành từ sự tương đồng về hoàn cảnh của những người lính: 'Quê hương anh nước mặn đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá'. 'Anh' đến từ vùng 'nước mặn đồng chua', còn 'tôi' từ miền 'đất cày lên sỏi đá'. Dù hai miền đất cách xa nhau, họ vẫn giống nhau ở cái 'nghèo'. Hai câu thơ này giản dị giới thiệu hoàn cảnh xuất thân của người lính, cho thấy họ là những nông dân nghèo.
- Tình đồng chí được hình thành từ sự chung tay trong nhiệm vụ và lý tưởng, sát cánh bên nhau trong cuộc chiến: 'Súng bên súng, đầu sát bên đầu'. Dù 'chẳng hẹn quen nhau', nhưng lý tưởng chung của cuộc cách mạng đã kết nối họ lại trong hàng ngũ quân đội. 'Súng' đại diện cho nhiệm vụ chiến đấu, còn 'đầu' đại diện cho lý tưởng và tư tưởng. Sự lặp lại từ (súng, đầu, bên) tạo nên âm điệu mạnh mẽ, nhấn mạnh sự liên kết và đồng lòng trong lý tưởng và nhiệm vụ.
- Tình đồng chí được củng cố và trở nên bền chặt khi chia sẻ mọi gian nan và niềm vui: 'Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ'. Cảnh khó khăn hiện lên với đêm rét và chăn không đủ, phải 'chung chăn'. Nhưng chính sự chia sẻ trong khó khăn đã trở thành niềm vui, làm sâu sắc thêm tình cảm đồng đội, tạo thành 'đôi tri kỷ'.
=> Sáu câu thơ đầu đã làm rõ nguồn gốc và sự hình thành của tình đồng chí giữa các chiến sĩ. Câu thơ thứ bảy như một cái bản lề, đóng lại phần một và mở ra phần hai.
- Hai từ 'Đồng chí' như chiếc bản lề, đóng lại giai đoạn hình thành tình đồng chí và mở ra một chương mới - chương của tình cảm sâu sắc và quý báu giữa những người lính. Những người lính trước đây chỉ là nông dân, nay đáp lại tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc để lên đường chiến đấu.
3. Tổng kết
Nội dung: Đoạn thơ diễn tả một cách chân thật và xúc động tình cảm đồng chí sâu sắc và thiêng liêng của các chiến sĩ cách mạng. Tác giả đã khắc họa rõ nét hình ảnh người lính trong giai đoạn đầu chống Pháp.
Nghệ thuật: Sử dụng lối miêu tả chân thật và tự nhiên, với từ ngữ và hình ảnh giản dị nhưng đầy sức gợi, cảm xúc được truyền tải một cách dồn nén và mạnh mẽ.
