Đề thi và đáp án chính thức môn Ngữ văn tốt nghiệp THPT

1. Đề thi chính thức môn Ngữ văn tốt nghiệp THPT Quốc gia

I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc đoạn văn sau:

(Trích từ tác phẩm 'Đi qua cơn giông', Anh Ngọc, tuyển tập '30 năm Thơ - Tuyển tập tác phẩm văn học' xuất bản trên Nhân Dân cuối tuần 1989 - 2019, NXB Văn học, 2019, trang 74-75)

Thực hiện các nhiệm vụ sau đây:

Câu 1. Xác định loại thể thơ của đoạn trích.

Câu 2. Chỉ ra các từ ngữ và hình ảnh miêu tả cơn giông mùa hè trong các câu thơ dưới đây:

Tiếng sấm vang vọng trên bầu trời thấp

Gió từ mặt đất thổi lên rất mạnh

Cát bay, lá bay, đá bay

Câu 3. Phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong các câu thơ sau:

Mưa rơi rồng rồng như hàng triệu ngón tay

Lúa lắc lư trong gió

Có cảm giác như đang trở về thời thơ ấu

Những giọt mưa nhảy múa trước cửa sổ

Câu 4. Dựa vào sự chiêm nghiệm của tác giả từ câu thơ 'Ai cũng đi qua cơn giông của riêng mình', hãy nêu ra bài học về lẽ sống dành cho bản thân.

II. PHẦN LÀM VĂN (7,0 điểm)

Câu 1 (2,0 điểm)

Dựa vào nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn khoảng 200 chữ để trình bày suy nghĩ của bạn về tầm quan trọng của việc duy trì sự cân bằng cảm xúc trong đời sống.

Câu 2 (5,0 điểm)

Trong tác phẩm 'Vợ nhặt', nhà văn Kim Lân mô tả:

Bất chợt, một hồi trống dội lên từ ngoài đình, âm thanh gấp gáp, vội vã. Những đàn quạ trên những cây gạo cao vút ngoài chợ bay lên hoảng loạn, tạo thành những đám mây đen lượn lờ trên bầu trời.

Người con dâu nhẹ nhàng thở dài, thì thầm trong miệng:

- Đây là trống gì vậy, u?

- Đó là trống đòi thuế. Ở đây thì phải nộp thuế, chỗ khác thì bắt làm việc. Cuộc sống này không biết có trụ nổi đến cuối cùng không... - Bà lão quay ra ngoài, không dám để con dâu thấy mình rơi nước mắt.

Người con đầu có vẻ bất ngờ, thì lẩm bẩm:

- Ở đây vẫn phải đóng thuế à?

Sau một lúc im lặng, thì tiếp tục nói:

- Ở mạn Thái Nguyên, Bắc Giang, người dân đã không còn chịu nộp thuế nữa. Họ còn phá kho thóc của Nhật, chia cho những người đói khổ.

Tràng ngồi im, nét mặt đăm chiêu và căng thẳng. Miếng cám trong miệng hắn đã vỡ vụn và có vị đắng chát.

Hắn đang nghĩ về những người đã phá kho thóc của Nhật.

Tràng hỏi gấp khi đang ăn:

- Là Việt Minh phải không?

- Vậy sao lại biết được?

Tràng không đáp lời. Trong đầu hắn hiện lên hình ảnh những người nghèo đói kéo nhau ầm ầm trên đê Sộp, với lá cờ đỏ lớn ở phía trước.

Hôm đó, hắn lờ mờ nghe người ta bảo rằng đó là Việt Minh đang đi cướp thóc. Hắn hoang mang và vội vã kéo xe thóc của Liên đoàn rẽ qua lối khác.

À, hóa ra họ đang phá kho thóc để chia cho người nghèo. Hắn cảm thấy ân hận và tiếc nuối, không hiểu rõ nguyên nhân.

Ngoài đình, tiếng trống thúc thuế vẫn dồn dập. Mẹ và vợ Tràng đã đứng dậy và bỏ dở bữa ăn.

Trong tâm trí Tràng, hình ảnh những người đói và lá cờ đỏ vẫn hiện lên rõ nét...

(Ngữ văn lớp 12, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, trang 32)

Anh/Chị hãy phân tích đoạn trích trên và nhận xét về cách nhìn nhận cuộc sống của nhà văn Kim Lân được thể hiện qua đoạn văn này.

2. Đáp án chính thức cho đề thi tốt nghiệp THPT Quốc gia môn Ngữ văn

I. Phần đọc hiểu

Câu 1. Thể loại thơ: tự do.

Câu 2. Những từ ngữ và hình ảnh mô tả cơn giông mùa hè bao gồm: sấm, gõ, bầu trời thấp, gió, thổi, cát bay, lá bay, đá bay.

Câu 3.

- Biện pháp tu từ so sánh nổi bật trong câu thơ 'Mưa rơi dày như triệu ngón tay.../ Giống như hồi ức tuổi thơ trở về'

- Tác dụng của biện pháp so sánh:

+ Tạo sự sống động cho hình ảnh và hiện tượng thiên nhiên (mưa), giúp người đọc dễ dàng hình dung cơn mưa đầu mùa.

+ Thông qua hình ảnh so sánh, tác giả làm nổi bật hiện tượng thiên nhiên trong cơn giông, cho thấy sự mạnh mẽ của mưa và những trải nghiệm mà cơn giông mang lại, giúp con người cảm nhận được sức mạnh của tự nhiên.

+ Làm cho lời thơ và đoạn thơ trở nên lôi cuốn và bay bổng hơn.

Câu 4. Học sinh cần trình bày quan điểm cá nhân.

Gợi ý:

- Cuộc sống cần những thử thách và khó khăn để con người trở nên kiên cường và mạnh mẽ hơn.

- Mỗi cá nhân nên nuôi dưỡng trong trái tim mình tình yêu sâu sắc đối với thiên nhiên, quê hương và đất nước.

II. Phần làm văn

Câu 1.

Mở đoạn: Đưa ra vấn đề cần thảo luận: Sự cần thiết phải duy trì sự cân bằng cảm xúc trong cuộc sống. Thân đoạn Giải thích:

- Cảm xúc: là những phản ứng tinh thần phát sinh từ sự ảnh hưởng nội tâm.

- Cân bằng cảm xúc: là khả năng điều chỉnh và kiểm soát cảm xúc một cách hợp lý để phù hợp với hoàn cảnh và mục tiêu cá nhân.

=> Việc duy trì sự cân bằng cảm xúc trong cuộc sống là điều vô cùng quan trọng đối với mỗi người.

Thảo luận:

- Luận điểm 1: Vì sao việc cân bằng cảm xúc lại quan trọng trong cuộc sống của chúng ta?

+ Khi để cảm xúc chi phối cuộc sống, chúng ta dễ rơi vào trạng thái mất kiểm soát và lý trí, dẫn đến những quyết định vội vã và hậu quả không mong muốn cho bản thân và người khác.

+ Việc cân bằng cảm xúc giúp chúng ta giải quyết vấn đề hiệu quả hơn, duy trì tâm trạng ổn định và xây dựng mối quan hệ tích cực với mọi người.

+ Kỹ năng cân bằng cảm xúc rất quan trọng, nó mang lại sự an toàn, hạnh phúc và thành công trong cuộc sống.

- Luận điểm 2: Vai trò của việc cân bằng cảm xúc trong cuộc sống

+ Cân bằng cảm xúc cho phép chúng ta chủ động và hiệu quả hơn trong việc đối mặt với những thử thách và khó khăn trong cuộc sống.

+ Khả năng cân bằng cảm xúc giúp chúng ta đưa ra quyết định chính xác hơn, xử lý các tình huống hiệu quả và duy trì các mối quan hệ tích cực với người xung quanh.

+ Việc điều chỉnh cảm xúc hợp lý giúp chúng ta tận hưởng những khoảnh khắc quý giá trong đời và nâng cao sự tự tin của bản thân.

+ Ý nghĩa: Điều này giúp chúng ta sống chủ động và tự tin hơn, kiểm soát và điều chỉnh cảm xúc phù hợp với hoàn cảnh và mục tiêu cá nhân.

Học sinh cần đưa ra các ví dụ minh họa phù hợp.

Phản biện:

- Nhiều người vẫn sống theo cảm xúc nhất thời, không thể tự điều chỉnh được trạng thái tâm lý của mình.

- Lối sống thiếu định hướng, chỉ chạy theo những thú vui ngắn hạn, không biết trân trọng những giá trị bền vững của cuộc sống.

Kết đoạn: Đưa ra liên hệ cá nhân và tổng kết vấn đề đã thảo luận.

Câu 2.

Mở bài:

- Kim Lân là một nhà văn nổi bật trong nền văn học Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm về nông thôn và đời sống người nông dân nghèo, nổi bật với khả năng phân tích tâm lý nhân vật sâu sắc.

- 'Vợ nhặt' là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Kim Lân, viết trong bối cảnh nạn đói năm 1945. Tác phẩm ca ngợi phẩm giá và tinh thần của con người ngay trong hoàn cảnh khó khăn nhất.

- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân và quan điểm sống của nhà văn Kim Lân.

Thân bài: Phân tích đoạn trích về vị trí và bối cảnh của đoạn trích.

- Vị trí: Đoạn trích nằm ở phần kết của tác phẩm, trong bữa ăn chào đón cô dâu mới.

- Bối cảnh đoạn trích: Tràng, một người đàn ông xấu xí và thô kệch sống trong cảnh đói khổ, đã tình cờ 'nhặt' được vợ khi đẩy xe bò. Đoạn trích phản ánh phản ứng của các nhân vật đối với việc thu thuế xảy ra sau khi Tràng lấy vợ.

Đoạn trích làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn, niềm tin vào tương lai và khát vọng thay đổi cuộc sống của những người đang đứng trước nguy cơ của cái chết.

* Đoạn trích thể hiện niềm tin vào tương lai.

- Trong bữa cơm đón dâu mới, mặc dù bà cụ Tứ đã truyền đạt niềm tin và hy vọng vào tương lai qua những hình dung lạc quan, tiếng trống thuế vang lên đã kéo bà trở lại với thực tại, khiến niềm vui và niềm tin của bà không thể vươn cao, lo lắng vẫn còn nguyên.

- Tuy nhiên, câu nói của người con dâu mới đã mang đến một thông điệp đầy hy vọng, mở ra cơ hội cho một tương lai tươi sáng hơn. Người vợ nhặt đã thắp sáng niềm tin và hi vọng cho một khởi đầu mới.

- Nỗi lòng của bà dần được xoa dịu qua những lời nói của cô con dâu về những điều mới mẻ mà bà chưa từng nghe hay thấy trước đây, như ánh sáng le lói cuối đường hầm. Bà bắt đầu nhìn thấy một lối thoát cho bản thân, gia đình và những người dân nghèo khổ như bà.

* Đoạn trích thể hiện khát vọng thay đổi số phận của các nhân vật.

Khát vọng thay đổi cuộc đời nổi bật nhất qua suy nghĩ của Tràng khi nghe người vợ nhặt nhắc đến việc phá kho thóc của Nhật.

- Tràng, từ một người thô lỗ và ngây ngô, bắt đầu quan tâm đến những vấn đề xã hội: ví dụ như việc các vùng như Thái Nguyên, Bắc Giang không chỉ không nộp thuế mà còn phá kho thóc của Nhật để cứu đói. Anh nhớ lại hình ảnh người nghèo kéo nhau trên đê Sộp với lá cờ đỏ lớn. Lúc đó, Tràng không hiểu gì nên đã tránh xa. Giờ đây, qua câu chuyện của vợ, anh biết họ phá kho thóc để chia cho người đói và cảm thấy hối tiếc.

=> Đây là dấu hiệu của một tương lai sáng sủa. Người đọc có lý do để tin rằng Tràng sẽ tham gia vào phong trào cách mạng, theo Việt Minh.

- Hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng trong tâm trí Tràng như là biểu tượng của sự giải thoát. Tràng sẽ hòa vào dòng người đó để giải cứu những người dân nghèo và đồng thời giải thoát chính bản thân mình.

Đánh giá:

- Nghệ thuật thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người nông dân:

+ Sử dụng thủ pháp đối lập để làm nổi bật sự tương phản giữa tính cách và hoàn cảnh sống.

+ Với lối viết đơn giản nhưng sâu sắc, Kim Lân khéo léo xây dựng các nhân vật, dù cùng chung hoàn cảnh và tâm trạng vui vẻ, mỗi người vẫn thể hiện cảm xúc theo cách riêng biệt.

+ Sự thấu hiểu sâu sắc về tâm lý con người đã giúp ông tạo ra những trang văn chân thực và đầy cảm xúc.

+ Nghệ thuật kể chuyện của ông cuốn hút với giọng văn tự nhiên, giản dị, mang đậm bản sắc của những người dân quê chân chất.

=> Nhà văn Kim Lân không chỉ miêu tả sự mong manh của cuộc sống trước nạn đói nghiệt ngã mà còn khẳng định rằng ngay cả trong cảnh cực kỳ khốn cùng, vẻ đẹp và sự đáng quý của con người vẫn tỏa sáng. Trong hoàn cảnh khắc nghiệt, con người vẫn dành cho nhau tình cảm chân thành và quý giá nhất: 'Câu chuyện Vợ nhặt mặc dù chìm trong bóng tối, nhưng vẫn tỏa sáng những tia sáng ấm áp'. (Hoài Việt)

Đánh giá cách nhìn cuộc sống của nhà văn Kim Lân

- Cái nhìn của tác giả là một cái nhìn tinh tường, giúp phơi bày hiện thực xã hội trong những năm trước cách mạng.

- Quan điểm tiến bộ của thế giới quan cách mạng: cuộc sống luôn có sự chuyển mình từ những đêm tối tăm và khắc nghiệt hướng tới ánh sáng và tương lai tươi sáng.

- Quan điểm đầy tình thương và nhân ái: tôn trọng và nâng niu khát vọng sống và hạnh phúc của người nông dân. Thể hiện niềm tin vào khả năng kỳ diệu của con người khi đứng trước bờ vực; con người không chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh mà còn có khả năng thay đổi nó, cách mạng là con đường dẫn đến ánh sáng.

Kết luận

- Tóm tắt lại vấn đề đã thảo luận.

- Đánh giá giá trị nội dung và nghệ thuật.

3. Quy định về việc chấm điểm bài thi tự luận tốt nghiệp THPT

Quy định chung về việc chấm bài thi tự luận gồm:

- Việc chấm thi phải tuân theo hướng dẫn của Bộ GDĐT về đáp án và thang điểm; bài thi được chấm theo thang điểm 10; điểm lẻ được làm tròn đến hai chữ số thập phân; mỗi bài thi được chấm hai vòng độc lập bởi hai cán bộ chấm thi của hai tổ chấm khác nhau;

- Ban Thư ký Hội đồng thi sẽ giao túi bài thi đã làm phách và phiếu chấm cho Trưởng môn chấm thi;

- Trưởng môn chấm thi có nhiệm vụ tổ chức quán triệt Quy chế thi, thảo luận đáp án và hướng dẫn chấm thi cho toàn bộ Tổ trưởng và cán bộ chấm thi, đồng thời tổ chức chấm thử ít nhất 10 bài thi tự luận; sau đó, thực hiện quy trình chấm hai vòng độc lập tại các phòng chấm thi riêng biệt.

Đối với các Hội đồng thi có từ 30.000 thí sinh trở lên, Trưởng môn chấm thi hoặc Tổ trưởng Tổ Chấm thi, được ủy quyền bởi Trưởng môn chấm thi, có thể tổ chức chấm chung theo từng Tổ hoặc nhóm Tổ chấm thi.

- Việc phân phát túi bài thi cho các cán bộ chấm thi được thực hiện thông qua việc bốc thăm bằng phiếu.