Deepfake và video, cuộc gọi giả mạo liên tiếp lừa đảo hàng tỉ đồng với thủ đoạn ngày càng tinh vi, làm thế nào để bảo vệ bản thân?

Deepfake - công nghệ trí tuệ nhân tạo giả mạo hình ảnh, giọng nói nhằm mục đích xấu, chiếm đoạt tài sản. Thủ đoạn tinh vi này đang là mối lo ngại với rất nhiều người dùng internet trong thời gian vừa qua.

Deepfake là gì?

Dù bạn không phải là người theo dõi quá nhiều về công nghệ, cụm từ 'deepfake' cũng sẽ gợi nhớ về một loại công nghệ nào đó. Gần đây, khái niệm này được nhắc đến rất nhiều trên các phương tiện truyền thông.

Theo Kaspersky (Công ty bảo mật của Nga), deepfake là kết hợp giữa 'deep' trong deep-learning (học sâu) và 'fake' (giả mạo). Deepfake là một phương pháp trí tuệ nhân tạo tiên tiến sử dụng nhiều lớp thuật toán máy học để trích xuất các tính năng từ một lượng dữ liệu thô, có khả năng học hỏi từ dữ liệu phi cấu trúc như khuôn mặt người. Nó cũng có thể thu thập dữ liệu về các chuyển động vật lý của con người.

Dữ liệu hình ảnh được xử lý để tạo video deepfake thông qua GAN (Mạng lưới đối thủ sáng tạo). Đây là một loại hệ thống máy học chuyên dụng. Hai mạng thần kinh cạnh tranh để học từ kho dữ liệu thông tin và tạo ra dữ liệu mới có cùng đặc điểm.

Khả năng học hỏi của các A.I được kiểm tra và so sánh với dữ liệu gốc liên tục để huấn luyện, khiến hình ảnh được tạo ra bởi A.I ngày càng thuyết phục. Deepfake đang trở thành mối đe dọa lớn với khả năng giả mạo cả hình ảnh và giọng nói.

Sử dụng deepfake để phổ biến tin đồn?

Khá khó để giải thích cách hoạt động cụ thể của deepfake từ góc độ kỹ thuật. Tuy nhiên, có thể hiểu đơn giản rằng, deepfake có khả năng học hỏi từ dữ liệu về khuôn mặt, hình ảnh và giọng nói của con người. Kết quả là, nó có thể đưa khuôn mặt của một người A vào cơ thể của người B một cách rất chân thực, đến mức gần như không thể phân biệt nếu chỉ nhìn lướt qua.

Vào năm 2017, một công ty A.I khởi nghiệp có tên Lyrebird đã phát hành các bản sao giọng nói của các nhà lãnh đạo Mỹ như ông Trump, ông Obama và bà Hilary Clinton. Từ đó, chất lượng đã được cải thiện đáng kể và thậm chí ứng dụng Lyrebird cho phép công chúng sử dụng công khai.

Một ví dụ khác về sự nguy hiểm của deepfake là video được nam diễn viên Jordan Peele thực hiện. Đội ngũ kỹ thuật đã sử dụng cảnh quay thực của ông Barack Obama kết hợp với kỹ thuật dựng video và 'deepfake' để tạo ra một đoạn phát biểu giả. Trong video, ông Obama được đưa vào tình huống nói ra những điều không tốt về ông Trump.

Ngay sau đó, Jordan Peele đã chia sẻ video đã được chỉnh sửa để cảnh báo mọi người về các thủ đoạn lừa đảo tinh vi trên mạng. Đội ngũ của ông Peele đã tốn khoảng 60 tiếng đồng hồ để tạo ra video giả nhưng lại rất thuyết phục.

Không chỉ ông Obama mà cả người sáng lập Facebook, Mark Zuckerberg, cũng đã bị deepfake giả mạo. Từ một bài phát biểu đơn giản, deepfake đã tạo ra một video giả mạo ông Zuckerberg thừa nhận Facebook đánh cắp dữ liệu người dùng và đang kiểm soát tương lai. Mặc dù giọng của ông Zuckerberg trong đoạn video này không hoàn toàn giống nhưng vẫn khá khó để phân biệt.

Tất cả các ví dụ trên đều là các video có độ phân giải cao, nhưng đừng nghĩ rằng độ sắc nét càng cao thì càng khó lừa đảo. Bà Nancy Pelosi đã là nạn nhân của một video giả mạo, dù chất lượng rất kém nhưng lại thu hút hàng triệu lượt xem trên mạng xã hội, buộc bà phải đính chính ngay sau đó.

Deepfake - Lừa đảo và tống tiền

Sử dụng deepfake không chỉ để tung tin giả về chính trị hay trả thù cá nhân, mà còn để tống tiền, chiếm đoạt tài sản.

Một CEO của công ty năng lượng đã bị lừa 243.000 USD chỉ với giọng nói deepfake của người đứng đầu công ty, yêu cầu chuyển tiền khẩn cấp. Sự giả mạo quá thuyết phục khiến CEO không nghi ngờ và tiền đã chuyển đến một tài khoản ngân hàng bên thứ ba.

Ở Pháp, Gilbert Chikli đã mạo danh và sử dụng deepfake để lừa đảo hàng triệu EURO từ các giám đốc điều hành. Hắn đã cải trang thành bộ trưởng để yêu cầu tiền chuộc để giải thoát các con tin người Pháp ở Syria, sau đó đã bị truy tố vì hành vi của mình.

Các video khiêu dâm được tạo bằng deepfake đã được sử dụng để tống tiền các nữ phóng viên và nhà báo, như trường hợp của Rana Ayyub ở Ấn Độ.

Công nghệ ngày càng tiến bộ và việc tiếp cận deepfake trở nên dễ dàng và chi phí thực hiện ngày càng rẻ, tăng cường mức độ nguy hiểm mỗi ngày. Nếu không có đủ kiến thức và thông tin, rất khó để nhận ra deepfake.

Làm thế nào để tự bảo vệ khỏi deepfake?

Trước những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi và không phải tất cả người dùng đều có đủ hiểu biết về công nghệ thông tin để nhận biết những video và âm thanh giả tạo bởi A.I. Chính vì vậy, phần lớn chuyên gia bảo mật đều đưa ra lời khuyên để tránh những tình huống xấu có thể xảy ra, đặc biệt là nâng cao bảo mật cho các tài khoản trực tuyến.

Tin tưởng nhưng vẫn cần kiểm chứng: Nếu nhận được một cuộc gọi hoặc tin nhắn thoại đặc biệt là yêu cầu vay hoặc mượn tiền, hãy gọi lại số điện thoại mà bạn biết là chính xác để xác minh yêu cầu.

Đừng nhấp vào bất kỳ liên kết nào mà không kiểm tra: Khi nhận được một liên kết có cấu trúc lạ, hãy kiểm tra với người gửi để đảm bảo tính xác thực.

Chú ý đến chi tiết nhỏ nhất: Nếu nhận được cuộc gọi hoặc video call yêu cầu chuyển tiền, hãy kiểm tra thông tin kỹ lưỡng trước khi thực hiện yêu cầu.

Hạn chế việc chia sẻ hình ảnh và âm thanh cá nhân: Để ngăn chặn việc dữ liệu của bạn bị lợi dụng để tạo ra sản phẩm giả, hãy hạn chế sự hiện diện của bạn trên mạng xã hội hoặc đặt tài khoản của bạn ở chế độ riêng tư.

Hơn nữa, một số trang web chuyên về bảo mật cung cấp các chỉ báo để nhận biết deepfake ngay lập tức như sau:

- Chuyển động rối loạn, giống như một video bị lỗi

- Ánh sáng biến đổi liên tục giữa các khung hình

- Sự thay đổi liên tục về màu da

- Nhấp nháy không đều trong video

- Sự không đồng bộ giữa khẩu hình miệng và lời nói 

- Hiện thị các đối tượng kỹ thuật số trong hình ảnh

- Âm thanh và/hoặc video có chất lượng kém

- Nhân vật liên tục nói mà không nháy mắt

Deepfake - Mối đe dọa lừa đảo có thể lan rộng hơn trong tương lai?

Cho đến tháng 6 năm 2019, IBM chỉ phát hiện được khoảng 3.000 video deepfake. Nhưng đến tháng 1 năm 2020, con số này đã tăng lên 100.000. Và tính đến tháng 3 năm 2020, đã có hơn một triệu video deepfake lan tràn trên internet.

Theo một nghiên cứu từ Deeptrace, vào tháng 12 năm 2018, có khoảng 15.000 video deepfake được tạo ra. Con số này đã tăng lên 558.000 vào tháng 6 năm 2019 và đạt hơn một triệu vào tháng 2 năm 2020.

Trong cùng một nghiên cứu của Deeptrace, có đến 96% các video deepfake được tạo ra để phục vụ các mục đích bất hợp pháp. Những con số này là một cảnh báo về một tương lai không mấy khả quan. Công nghệ ngày càng phát triển và việc tiếp cận deepfake dễ dàng và chi phí thấp hơn, do đó các luồng thông tin giả mạo và các thủ đoạn lừa đảo sử dụng deepfake có thể lan rộng trên internet.

Vì vậy, hãy cẩn thận khi sử dụng internet, đặc biệt là trên các mạng xã hội, nơi mà chúng ta thường chia sẻ nhiều thông tin cá nhân, điều này làm cho các kẻ xấu dễ dàng tận dụng để thực hiện hành vi lừa đảo.