Đền Công Đồng Bắc Lệ

Đền Bắc Lệ tọa lạc trên một quả đồi ở khu Nam của Thôn Bắc Lệ, xã Tân Thành, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Dù chưa xác định được thời điểm cụ thể khi đền được xây dựng, nhưng theo hai văn bia còn lại (1919 và 1932), đền Bắc Lệ đã trải qua 5 lần tu sửa từ đầu thế kỷ XX đến nay. Theo văn bia năm Khải Định thứ 4 (1919), trước đây đền chỉ là một am thờ nhỏ hay bị cháy, sau đó nhân dân đã đóng góp xây dựng thành một ngôi nhà 3 gian với 3 cung: Đệ Nhất, Đệ Nhị, và Đệ Tam (cung cấm), mang đậm phong cách kiến trúc Trung Quốc. Trong các đợt sửa chữa lần 2 (1933) và lần 3 (1940), ngôi nhà 3 gian cũ được phục hồi và bổ sung cung Đệ Tam phía sau. Một cổng Tam quan lớn cũng được xây dựng phía ngoài dẫn lên đền. Tuy nhiên, đền Bắc Lệ đã trải qua nhiều lần sửa chữa khác do các điều kiện và nguyên nhân khác.

Mặc dù đã qua nhiều đợt tôn tạo, đền hiện vẫn giữ nguyên nét cổ kính với một số thay đổi. Ngoài đền chính, còn có một số gian thờ khác: mặt tiền đền có một gian nhỏ khoảng 10m² thờ Chầu Bé Bắc Lệ; bên trái phía Đông Bắc có một bàn thờ Ngũ Hổ ngoài trời. Đền chính vẫn giữ nguyên vị trí cũ, là một dãy nhà 3 gian xây bằng gạch lợp ngói tây và cột gỗ, ba gian này cũng đồng thời là 3 cung, với diện tích 125m².

Dù đã mất mát nhiều di vật cổ xưa, đền vẫn lưu giữ một số hiện vật quý và tiếp nhận thêm nhiều vật phẩm mới từ sự cung tiến. Hiện tại, đền có tổng cộng 19 pho tượng lớn nhỏ, chủ yếu được làm từ gỗ, cùng với các y môn sặc sỡ treo dọc các lối đi, hai văn bia và nhiều hoành phi câu đối trang trí.

Như bao đền thờ Mẫu khác, đền Bắc Lệ thờ Công Đồng, Tứ Phủ, và tất cả các vị Chư Linh từ bốn phương trời. Tuy nhiên, đặc biệt hơn ở đây là sự tôn trọng các vị thần linh gắn liền với địa phương như Mẫu Thượng Ngàn (mỵ nương La Bình), Chầu Bé, Cô Bé, những thần linh ban phát của cải vô biên từ núi rừng và biểu trưng cho sự sống vĩnh cửu. Chầu Bé, theo quan niệm của người dân nơi đây, vốn là nhân vật có thật từ Bắc Lệ và có thể thay mặt Mẫu thực hiện các ý đồ sáng tạo của các Mẫu.

Ngoài Mẫu chính, còn có các thần linh hóa thân của Mẫu như Ngũ Vị Tôn Ông, Tứ Phủ Chầu Bà, Tứ Phủ Quan Hoàn, Cô, Cậu... được thể hiện qua các di tích trong đền.

Lễ hội chính của đền Bắc Lệ được tổ chức vào ngày 20 tháng 9 âm lịch hàng năm, với các nghi lễ và rước sách được tổ chức rất hoành tráng, thu hút đông đảo người dân tham gia.

Ghi chú

• Hội đền Bắc Lệ ở Lạng Sơn - Một trong những lễ hội nổi tiếng nhất Việt Nam
• Lễ hội tại đền Bắc Lệ