Đền Quán Thánh, nơi linh thiêng đóng vai trò bảo vệ phía Bắc của thành Thăng Long

Đền Quán Thánh, một trong bốn trụ cột của Thăng Long cổ kính

Địa chỉ: Đường Thanh Niên, Quán Thánh, Ba Đình, Hà Nội

Thời gian mở cửa: Từ 8h00 đến 17h00 hằng ngày. Lưu ý: Mùng 1 và ngày rằm hàng tháng mở cửa từ 6h00 đến 20h00. Đêm giao thừa mở cửa đến hết đêm để cầu an và dâng lễ.

Giá vé tham quan: 10.000đ/người, trẻ em được miễn phí.

Đền Quán Thánh, hay còn gọi là Trấn Vũ Quán, được xây dựng từ thời vua Lý Thái Tổ (1010 – 1028) để thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, một trong bốn vị thần trấn giữ bốn cửa ngõ của thành Thăng Long. Dựa trên tài liệu lưu lại trên bảng kính và bảng đá, đền đã trải qua nhiều lần tu sửa. Năm 1962, đền Quán Thánh được công nhận là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia, cùng với chùa Trấn Quốc.

Thăng Long tứ trấn bao gồm: Đền Bạch Mã ở phía Đông, Đền Voi Phục ở phía Tây, Đền Kim Liên ở phía Nam, và Đền Quán Thánh ở phía Bắc. Trong số này, đền Quán Thánh nổi bật với kiến trúc độc đáo cùng với các tượng đồng tinh xảo, thể hiện tính cương - nhu phối hợp của Đạo giáo thời xưa.

Đền Quán Thánh thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, trấn giữ phía Bắc của kinh thành xưa kia. Ảnh: Stefan Fussan

Đường vào đền mát mẻ với nhiều cây xanh. Ảnh: Nguyễn Hữu ThắngKake Udon Nhật Bản

Vị trí và hướng dẫn đường đi đến đền Quán Thánh

Đền tọa lạc ngay góc đường Thanh Niên và phố Quán Thánh, kết hợp với nhiều điểm tham quan khác như chùa Trấn Quốc, Phủ Tây Hồ… tạo nên không gian hòa mình trong văn hóa tâm linh quanh hồ Tây. Để đến đây, bạn có thể sử dụng phương tiện cá nhân (xe máy, ô tô) hoặc công cộng (xe buýt).

Vị trí trung tâm giúp việc tìm đường không quá phức tạp. Từ quảng trường Ba Đình, đi theo hướng đường Độc Lập và Hoàng Văn Thụ, sau đó rẽ phải sang đường Hùng Vương. Tiếp tục đi thẳng trên đường Hùng Vương khoảng 400m là bạn sẽ đến đền.

Nếu sử dụng xe buýt, các tuyến đến đền Quán Thánh là: 14, 33, 50. Xe dừng gần đền, khách chỉ cần đi thêm một đoạn ngắn là đến.

Lịch sử và những câu chuyện về đền Quán Thánh

3.1 Lịch sử hình thành đền từ các tài liệu lưu trữ

Theo các tài liệu lịch sử và bia ký, đền Quán Thánh bắt đầu từ thời nhà Lý và đã được trùng tu nhiều lần vào các năm: 1618, 1677, 1768, 1836, 1843, 1893, 1941.

- Thời Lê Hy Tông: Trong lần trùng tu, chúa Trịnh Tạc đã giao cho con trai Trịnh Căn trách nhiệm vận chuyển tượng Thánh Trấn Vũ và tạo ra Trấn Vũ Quán. Nghệ nhân Vũ Công Chấn đã chỉ huy đúc tượng Huyền Thiên Trấn Vũ bằng đồng.

- Vào năm 1794: Đô đốc Tây Sơn Lê Văn Ngữ đã cho đúc thêm một chiếc khánh đồng lớn để đặt trong điện vào thời vua Cảnh Thịnh.

- Thời vua Minh Mạng: Vua đã đổi tên đền Quán Thánh thành Chân Vũ Quán khi đi tuần thú Bắc Thành.

- Năm 1842: Vua Thiệu Trị đã viếng thăm và ban tiền để đúc vòng vàng để đeo cho tượng thánh.

Ngày nay, đền được biết đến với hai tên là Trấn Vũ Quán và đền Quán Thánh, từ từ chữ “quán” trong cụm từ “Đạo quán”, tức nơi thờ tự của Đạo Giáo.

Đền Quán Thánh trong hình ảnh cổ

Du khách bên cạnh tượng voi phục tại sân chầu. Ảnh: Nguyễn Hữu Thắng

3.2 Câu chuyện liên quan đến đền Quán Thánh

Thần Trấn Vũ có xuất hiện trong cả truyền thuyết Việt Nam và Trung Quốc. Theo truyền thuyết, Huyền Thiên Trấn Vũ là thần giữ gìn Bắc môn Thiên phủ thời nhà Tùy. Sau này, ông giảm bớt quyền lực để trở thành con trai của vua Tĩnh Lạc, Trung Quốc. Tuy nhiên, khi trưởng thành, ông từ bỏ quyền lực để tu hành trên núi Vũ Dương. Sau 42 năm tu hành, ông đạt được sự giác ngộ và đi du ngoạn đến Việt Nam.

Ông dừng lại tại làng Long Đỗ, bên bờ sông Nhị Hà (nay là Hà Nội), và tu hành tại một ngôi đền gần Hồ Tây. Huyền Thiên Trấn Vũ, với đạo pháp tinh thông và khả năng trừ tà siêu phàm, đã bảo vệ dân làng khỏi ma quỷ. Để bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng, người dân đã xây dựng một đền thờ ông ngay tại địa điểm ông tu hành, và đặt tên là Trấn Vũ Quán.

Ngoài ra, có một truyền thuyết khác kể rằng ông là sứ giả được Ngọc Hoàng gửi xuống trần gian để tiêu diệt hồ ly 9 đuôi tại làng Long Đỗ. Vì điều này, vua Lý Thái Tổ đã xây dựng đền thờ Huyền Thiên Trấn Vũ khi chuyển đô đến Thăng Long.

Tượng đồng đen của Huyền Thiên Trấn Vũ, cao 3,96 mét, nặng 4 tấn tại đền Quán Thánh

Khánh đồng được đúc vào thế kỷ XVII - XVIII. Ảnh: Nguyễn Hữu Thắng

Vẻ đẹp kiến trúc của đền Quán Thánh

Kiến trúc tại đền Quán Thánh phản ánh nét đặc trưng của kiến trúc Trung Hoa với: tam quan, sân bái, tiền đế, trung đế, hậu cung.

Cổng bên ngoài đền có 4 cột trụ được tượng trưng bởi 4 con phượng hoàng đối lưng và một con nghê nằm trên đỉnh. Xung quanh cột trụ được khắc hoa văn với hình ảnh cá hóa rồng, mãnh hổ, và cặp đối màu đỏ.

Ngay sau cổng ngoài là tam quan có 2 tầng và 3 cửa. Trên cửa giữa của tam quan, được điêu khắc hình ảnh thần Ấn Độ Rahu, minh chứng cho sự đa dạng tôn giáo từ thời xa xưa. Tầng gác của tam quan chính đặt quả chuông đồng được đúc từ thời vua Lê Hy Tông vào năm 1677.

Văn bia được đặt sau cổng tam quan là nơi ghi chép các sự kiện lịch sử quan trọng trong quá trình trùng tu đền Quán Thánh. Đền còn có khu vực thờ liệt sĩ, xây dựng sau nhà bia, bên trong có bàn thờ và hình ảnh của những chiến sĩ đã hi sinh.

Sân bái là nơi sắp xếp và trưng bày các lễ vật, trước sân bái có bàn để chuẩn bị đồ lễ cùng hai đài hương lớn. Hậu cung có bảng giới thiệu tượng Huyền Thiên Trấn Vũ, một tác phẩm điêu khắc đồng độc đáo của nước ta, thể hiện sự tinh xảo trong nghệ thuật đúc đồng từ hơn 3 thế kỷ trước.

Bên trong nhà bái đường cũng có các tượng đồng đen nhỏ hơn. Đặc biệt, trong khuôn viên của đền Quán Thánh còn có khánh đồng cổ được đúc từ thời của chúa Trịnh.

Cổng tam quan của đền, trên đó có chữ 真武觀 (Chân Võ (Vũ) quán). Ảnh: joxeankoret/Flickr

Hình tượng trong đền được thể hiện vô cùng tinh xảo và tỉ mỉ, mang dấu ấn đặc biệt từ thời nhà Lê. Ảnh: Nguyễn Hữu Thắng

Trải nghiệm độc đáo khi đến thăm đền Quán Thánh

5.1 Lễ Tứ Trấn theo tuần tự Đông - Tây - Nam - Bắc

Lễ Tứ Trấn được tổ chức hàng năm theo thứ tự Đông - Tây - Nam - Bắc. Tại đền, lễ diễn ra từ cổng tam quan đến gian thờ với tượng Huyền Thiên Trấn Vũ, kết thúc tại hậu cung. Đồ lễ chuẩn bị có thể là đồ mặn hoặc chay, tương tự như mâm lễ khi đi chùa cầu may. Bạn cũng cần mang theo tiền vàng và tiền mặt để đóng góp vào hòm công đức.

Thường khi người dân đến thăm đền, họ thường sử dụng văn khấn tương tự như khi thờ cúng tại các đỉnh núi, đền miếu khác: văn khấn Thành Hoàng, văn khấn Tam Tòa Thánh Mẫu, văn khấn Ban Công Đồng...

Người dân cầu an tại đền Quán Thánh

5.2 Lễ hội đền Quán Thánh vào mùng 3 tháng 3 âm lịch hằng năm

Lễ hội Quán Thánh diễn ra hàng năm với nhiều hoạt động tín ngưỡng và các nghi lễ đặc sắc. Ngoài ra, vào mùng 1 và Rằm hàng tháng, cũng như trong các dịp Lễ Tết, đền thường mở cửa muộn hơn để chào đón du khách, cầu an và tham quan.

5.3 Khám phá những điểm tham quan xung quanh đền

Sau khi tham quan và chiêm bái đền Quán Thánh, bạn có thể ghé thăm những địa điểm gần đó như:

Quảng trường Ba Đình nằm cách đền 2,6 km

Điện Kính Thiên nằm cách đền 2,8 km

Bốt Hàng Đậu nằm cách đền 2,8 km

Chùa Một Cột cách đây 2,9 km từ đền

Hãy đến đây và chiêm ngưỡng vẻ đẹp của đền Quán Thánh để cảm nhận sâu sắc về văn hóa và kiến trúc của nơi này. Đồng thời, khi thăm đền, hãy gửi đi những lời chúc tốt đẹp cho bản thân và gia đình.