Đền Vạn Thủy Tú

Đền Vạn Thủy Tú nằm trên đường Ngư Ông, phường Đức Thắng, thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận. Đây là nơi thờ cúng thần Nam Hải hay còn gọi là Cá Ông, theo tín ngưỡng của ngư dân vùng biển.

Kiến trúc

Các đền thường được xây dựng gần bờ biển của các làng chài. Đền này được ngư dân làng Thủy Tú xây dựng vào năm Nhâm Ngọ 1762 để thờ Cá Ông (cá voi), với chính điện, nhà thờ Tiền Hiền và Võ Ca được sắp xếp theo hình chữ Tam, mặt chính hướng về phía Đông. Khi mới xây dựng, cửa đền tiếp giáp với bờ biển, hiện tại bờ biển đã lùi ra hơn 100 m.

Đền làng Thủy Tú là một trong những ngôi đền cổ xưa nhất liên quan đến nghề biển ở Bình Thuận. Bên trong đền lưu giữ nhiều di sản văn hóa Hán-Nôm về nghề biển, được thể hiện qua các khám thờ, tượng thờ, hoành phi, liên đối và trên văn khắc của đại hồng chung.

Tín ngưỡng thờ Cá Ông

Tín ngưỡng thờ Cá Ông có nguồn gốc từ người Chăm cổ. Tuy nhiên, ở Bình Thuận, tín ngưỡng này đã được bản địa hóa, trở thành tín ngưỡng đặc trưng của người Việt và người Hoa tại địa phương.

Những sắc phong

Đền làng Thủy Tú là một trong những di tích cổ xưa sở hữu số lượng lớn sắc phong từ các vua triều Nguyễn, nhờ vào việc cá voi đã nhiều lần cứu nguy cho các tướng lĩnh nhà Nguyễn trong các cuộc chiến với nghĩa quân Tây Sơn.

Có tổng cộng 24 sắc phong từ các triều vua: Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh, Duy Tân, Khải Định, trong đó vua Thiệu Trị đã ban tặng 10 sắc Thần, điều này khá đặc biệt so với các di tích khác.

Chức năng

• Thờ cá Ông: theo ngư dân, cá Ông được xem như thần bảo hộ, thường giúp đỡ họ khi gặp nạn trên biển. Vì vậy, cá Ông được ngư dân quý trọng và tôn kính. Tín ngưỡng này có nguồn gốc từ các lễ nghi của người Chăm xưa và đã được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, gắn liền với phong tục và truyền thống của ngư dân.

Đặc điểm

Trong khuôn viên đền có một khu vực rộng lớn dành để chôn cất cá Ông khi ông 'lụy' (chết) và trôi dạt vào bờ biển. Sau ba năm chôn cất, mới có thể lấy xương và nhập tẩm. Theo phong tục, ngư dân nào nhìn thấy 'Ông' đầu tiên sẽ được coi là 'con trưởng' của 'ngài', có trách nhiệm tổ chức đám tang chu đáo và thực hiện tang lễ suốt ba năm. Điều này phản ánh mối quan hệ giữa ngư dân và cá Ông như mối quan hệ giữa con người với nhau trong tín ngưỡng.

Từ xưa đến nay, đền Vạn Thủy Tú đã lưu giữ gần 100 bộ xương cá voi và nhiều loài khác thuộc họ cá voi. Một nửa trong số đó có tuổi đời từ 100 đến 150 năm, trong đó có những bộ xương lớn được thờ phụng với lòng tôn kính.

Vào năm 1996, đền Vạn Thủy Tú được Nhà nước Việt Nam công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia.

Các liên kết bên ngoài

• Đình Vạn Thủy Tú Lưu trữ 2014-11-29 tại Wayback Machine
• Xem bộ xương cá Ông lớn nhất Đông Nam Á Lưu trữ 2014-11-29 tại Wayback Machine
• Vạn Thủy Tú Phan Thiết