Địa hình Karst

Buzz

Nội dung bài viết

Địa hình karst

Phản ứng hóa học trong địa hình karst

Quá trình hình thành karst

Thoát nước và các vấn đề

Giả karst

Một phần danh sách các khu vực karst

Xem thêm

Đọc tóm tắt

- Karst là quá trình phong hóa đặc trưng của vùng núi đá vôi.
- Acid carbonic gây ra quá trình ăn mòn đá vôi tạo ra các hang động.
- Địa hình karst có nền đá bị hòa tan, hệ thống thoát nước ngầm phức tạp.
- Quá trình hình thành karst khi nước acid tác động lên đá trầm tích.
- Các hình thành karst bao gồm nhũ đá, măng đá, helictit, tufa.
- Vấn đề mất nước và ô nhiễm nước ngầm ở vùng karst.
- Giả karst xảy ra ở những nơi xói mòn không phải do nước mưa.
- Danh sách các khu vực karst trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam.

Bãi đá mặt trăng tại Sà Phìn, Đồng Văn - ví dụ về địa hình karst

Karst (tiếng Đức: Karst, tiếng Việt: Các-xtơ) là quá trình phong hóa đặc trưng của các vùng núi đá vôi bị nước chảy xói mòn. Sự xói mòn này không phải do lực cơ học mà do khí carbon dioxide trong không khí hòa tan vào nước, tạo thành acid carbonic. Acid carbonic này là nguyên nhân chính gây ra quá trình ăn mòn đá vôi, tạo ra các hang động với nhũ đá, măng đá và sông suối ngầm.

Từ Karst xuất phát từ tên Kras, một khu vực ở Slovenia dọc theo bờ biển Adriatic trên một cao nguyên đá vôi.

Hang karst nhỏ ở xã Sính Lủng, huyện Đồng Văn, là nguồn nước quý hiếm cho mùa khô trên cao nguyên đá Đồng Văn.

Địa hình karst

Địa hình karst là dạng địa hình phân rã đặc trưng, thường nhận biết qua hệ thống thoát nước ngầm dưới lòng đất. Những khu vực này có nền đá bị hòa tan, thường là đá carbonat như đá vôi hay dolomit. Ở những nơi này, hệ thống thoát nước trên bề mặt rất ít hoặc không tồn tại. Một số vùng có địa hình karst, như ở miền nam Missouri và miền bắc Arkansas của Hoa Kỳ, chứa hàng nghìn hang động.

Đầu nguồn sông Loue cho thấy sự hình thành của địa hình karst.

Phản ứng hóa học trong địa hình karst

Địa hình karst được hình thành do mưa chứa carbonic (hay mưa acid nhẹ) tác động lên nền đá vôi hoặc dolomit, hòa tan một phần các khoáng chất trong đá theo thời gian. Quá trình hòa tan diễn ra nhanh hơn nếu đá có nhiều khe nứt, tạo ra địa hình với các đặc trưng như hố sụt, thung lũng khép kín, đường thông thẳng đứng và suối biến mất. Qua thời gian, hệ thống thoát nước ngầm phức tạp (như tầng ngậm nước karst) và các hang động lớn có thể được hình thành.

Acid carbonic được hình thành khi các giọt mưa xuyên qua bầu khí quyển, mang theo CO₂ và hòa tan trong nước. Khi mưa thấm qua mặt đất, nó hấp thụ thêm CO₂ để tạo ra dung dịch acid carbonic nhẹ.

H₂O + CO₂ → H₂CO₃

CaCO

₃ → Ca + CO₃

CO₃ + H₂CO₃ → 2 HCO₃

CaCO₃ + H₂CO₃ → Ca + 2 HCO₃

Dung dịch acid yếu này bắt đầu ăn mòn đá tại các khe nứt và các lớp đá vôi. Qua thời gian, các khe nứt mở rộng và nền đá tiếp tục bị hòa tan. Các khoảng rỗng trong đá tăng kích thước, phát triển hệ thống thoát nước ngầm, cho phép nhiều nước chảy qua, tăng tốc độ hình thành các cấu trúc karst ngầm.

Quá trình xâm thực vách đá vôi trên cồn cát san hô cổ ven biển.

Quá trình hình thành karst

Hố sụt tại Causse de Sauveterre, Lozère, Pháp

Karst phát triển khi nước acid tác động lên các khe nứt và bề mặt đá trầm tích. Đá gốc (thường là đá vôi hoặc dolomit) bị mài mòn, làm cho các khe nứt mở rộng. Theo thời gian, các khe nứt này tạo thành một mạng lưới thoát nước ngầm dưới lòng đất, thúc đẩy quá trình hình thành karst.

Măng đá ngón tay phù thủy trong hệ thống động Carlsbad.

Calci carbonat bị nước acid nhẹ hòa tan có thể tích tụ lại bất kỳ đâu. Trong hang động, nhũ đá và măng đá hình thành do calci carbonat và khoáng chất bị hòa tan tích tụ khi nước nhỏ giọt từ trên xuống. Một ví dụ điển hình là hang Gruta Rei do Mato tại Sete Lagoas, Brasil với nhũ đá dài tới 20 mét.

Các hình thành khác bao gồm tấm đệm (dòng chảy từ khe nứt thay vì điểm), lớp cặn calci xuất hiện khi dòng chảy nước giàu calcit bị cản trở. Helictit là hình thành dạng xoắn ốc từ mái và tường hang. Các vũng nước tù đọng có dạng bồn tắm, chứa tinh thể calcit hoặc aragonit lớn từ sự bay hơi chậm. Sông chảy từ hang đá vôi tạo ra địa hình tufa, với trầm tích calcit theo thời gian khi nước thoát khỏi hang động giàu CO₂.

Thoát nước và các vấn đề

Trồng trọt trong vùng karst cần cân nhắc vấn đề mất nước. Đất có thể màu mỡ và mưa đủ, nhưng nước mưa nhanh chóng chảy xuống các khe nứt, đôi khi làm đất khô nứt giữa các trận mưa.

Cung cấp nước từ giếng ở vùng karst khá rủi ro, vì nước có thể chảy từ các vùng sụt lún trong bãi chăn thả gia súc qua hang động và vào giếng mà không qua lọc tự nhiên trong các tầng đất xốp.

Nước ngầm ở vùng karst dễ ô nhiễm như nước mặt. Các vùng sụt lún thường dùng làm trang trại hoặc bãi rác. Khi hệ thống xử lý chất thải chủ yếu là hố phân tự hoại bị quá tải hoặc hỏng, chất thải chưa xử lý có thể vào kênh nước ngầm.

Địa hình karst gây khó khăn cho cư trú. Các vùng sụt lún có thể phát triển đến khi lỗ hổng đủ lớn, nhưng xói mòn ngầm không thể dự đoán và mái hang động có thể sập bất ngờ, gây thiệt hại cho nhà cửa, gia súc, xe cộ, máy móc, và con người.

Giả karst

Giả karst xảy ra ở những nơi mà xói mòn không phải do nước mưa, nhưng vẫn có hệ thống thoát nước ngầm. Điều này có thể thấy ở vùng đá bazan, nơi thoát nước qua các hang dung nham, hoặc trong các ngọn đồi bằng đá granit như hang Labertouche ở Victoria, Úc.

Một phần danh sách các khu vực karst

Động Tiên Sơn, Phong Nha-Kẻ Bàng, Quảng Bình, Việt Nam

Khu vực hang Mammoth và khu vực Bluegrass ở Kentucky
Cao nguyên Ozark ở Missouri và Arkansas
Bán đảo Florida
Khu vực Dalmatia, Lika, Gorski Kotar, Kvarner và các quần đảo khác ở Croatia
Khu vực Carniola ở Slovenia
Cenote ở bán đảo Yucatan
Rừng Karst ở Puerto Rico
Kras, đông bắc Italy và tây nam Slovenia
Moravian Karst
Burren (Co.Clare, Ireland)
Rừng đá (tỉnh Vân Nam, Trung Quốc)
Cao nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang, Việt Nam
Khu vực xung quanh Quế Lâm ở Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Trung Quốc
Công viên quốc gia Gunung Mulu, Malaysia
Khu vực vịnh Phangnga, nam Thái Lan
Vịnh Hạ Long, Quảng Ninh, Việt Nam
Hang động Tràng An, Tam Cốc - Bích Động, Ninh Bình, Việt Nam
Phong Nha-Kẻ Bàng, Quảng Bình, Việt Nam
Khu bảo tồn quốc gia Nahanni ở Northwest Territories, Canada
Malham Cove, Anh

Động đá Việt Nam
Loài Proteus anguinus

Theovi.wikipedia.org

Copy link

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Karst là gì và quá trình hình thành của nó diễn ra như thế nào?

Karst là địa hình được hình thành từ sự phong hóa của đá vôi và dolomit do nước acid hòa tan. Quá trình này tạo ra các đặc điểm như hố sụt, hang động và hệ thống thoát nước ngầm phức tạp.

Có những đặc điểm nào giúp nhận diện địa hình karst tại Đồng Văn, Hà Giang?

Địa hình karst tại Đồng Văn có đặc điểm như các hố sụt, thung lũng khép kín và các khe nứt lớn. Những đặc điểm này tạo thành mạng lưới thoát nước ngầm độc đáo và quan trọng cho hệ sinh thái nơi đây.

Mưa acid ảnh hưởng đến sự hình thành địa hình karst ra sao?

Mưa acid chứa carbonic làm gia tăng tốc độ hòa tan các khoáng chất trong đá vôi, dẫn đến sự hình thành các khe nứt và hang động. Điều này tạo nên một hệ thống thoát nước ngầm phức tạp trong vùng karst.

Tại sao vùng karst có thể gặp khó khăn trong việc cung cấp nước?

Vùng karst thường gặp khó khăn trong cung cấp nước do nước mưa nhanh chóng chảy xuống các khe nứt. Điều này dẫn đến tình trạng khô hạn giữa các trận mưa, gây khó khăn cho hoạt động nông nghiệp và cung cấp nước sinh hoạt.

Giả karst là gì và nó có điểm gì khác biệt với karst tự nhiên?

Giả karst là hiện tượng xảy ra ở những vùng xói mòn không do nước mưa, nhưng vẫn có hệ thống thoát nước ngầm. Khác với karst tự nhiên, giả karst thường thấy ở đá bazan hoặc granit, không có sự hình thành giống như trong karst thực thụ.