Địa lý lớp 12: Bài 2 - Vị trí và phạm vi lãnh thổ

1. Vị trí địa lý của Việt Nam

Việt Nam nằm ở vị trí đặc biệt trên bán đảo Đông Dương, ở phía đông của Đông Nam Á. Đất nước này nối liền hai lục địa Á-Âu, giáp biển Đông và mở ra các tuyến đường biển rộng lớn. Với khí hậu nhiệt đới gió mùa, Việt Nam sở hữu cảnh quan thiên nhiên phong phú và đẹp quanh năm. Về múi giờ, Việt Nam thuộc múi giờ UTC+7, đảm bảo sự đồng bộ trong các hoạt động hàng ngày.

Hệ tọa độ địa lý đóng vai trò thiết yếu trong việc xác định vị trí của một quốc gia. Việt Nam, với vẻ đẹp đa dạng và cảnh quan tuyệt vời, được xác định qua các thông số địa lý sau đây:

- Vĩ độ: Điểm cực bắc của Việt Nam ở 23°23' Bắc (Lũng Cú, Đồng Văn, Hà Giang), còn điểm cực nam ở 8°34' Bắc (Đất Mũi, Ngọc Hiển, Cà Mau). Sự khác biệt này cho thấy chiều dài của đất nước từ bắc vào nam, mang đến cơ hội khám phá đa dạng về cảnh quan và văn hóa.

- Kinh độ: Điểm cực tây của Việt Nam là 102°00' Đông (Xín Thầu, Mường Nhé, Điện Biên), và điểm cực đông là 09°24' Đông (Vạn Thạch, Vạn Ninh, Khánh Hòa). Sự phân bố này thể hiện sự rộng lớn và phong phú của lãnh thổ Việt Nam từ tây sang đông, cung cấp trải nghiệm địa lý và văn hóa đa dạng.

2. Phạm vi lãnh thổ Việt Nam

* Diện tích:

Việt Nam nằm ở một vị trí địa lý thuận lợi, với lãnh thổ bao gồm cả đất liền và hải đảo, tổng diện tích đạt 331.212 km2. Đất nước này có đường biên giới dài 4.600 km, phản ánh sự đa dạng và phong phú trong quan hệ địa lý và lãnh thổ.

- Ở phía Bắc, Việt Nam tiếp giáp Trung Quốc với đường biên dài hơn 1400km, nổi bật với mối quan hệ biên giới phức tạp và quan trọng.

- Phía Tây, biên giới Việt Nam kéo dài 2100km với Lào và hơn 1100km với Campuchia, tạo ra một kết nối sâu sắc và vững chắc với các quốc gia láng giềng.

- Về phía Đông và Nam, Việt Nam sở hữu bờ biển dài lên đến 3260km, mang lại nhiều cơ hội kinh tế và văn hóa từ biển, đồng thời thúc đẩy phát triển du lịch và giao thương quốc tế.

Ngoài ra, Việt Nam còn có hơn 4000 đảo lớn nhỏ, trong đó hai quần đảo nổi bật là Hoàng Sa và Trường Sa, thể hiện sự phong phú về di sản tự nhiên và văn hóa biển của đất nước.

* Vùng biển:

Việt Nam, với diện tích khoảng 1 triệu km², thể hiện sự phong phú và đa dạng về địa lý. Lãnh thổ bao gồm vùng nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa, tạo thành một hệ thống đa dạng. Về mặt biển, Việt Nam tiếp giáp với vùng biển của tám quốc gia lân cận như Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Brunei, Indonesia, Singapore, Thái Lan và Campuchia. Sự tiếp giáp này không chỉ thể hiện sự phức tạp của quan hệ biển mà còn tạo nên sự giao thoa văn hóa và địa lý trong khu vực Đông Nam Á, nhấn mạnh vị trí chiến lược của Việt Nam.

Bộ phận biển của Việt Nam có những đặc điểm cụ thể như sau:

- Nội thuỷ: Vùng nội thuỷ nằm sát bờ biển, tiếp giáp với đất liền, được bao quanh bởi đường cơ sở. Đây là khu vực kết nối mật thiết giữa đất liền và biển, với hệ sinh thái độc đáo. Nội thuỷ có vai trò quan trọng trong quản lý tài nguyên và phát triển kinh tế ven biển.

- Lãnh hải: Lãnh hải là vùng biển mà quốc gia có quyền chủ quyền và quản lý. Đối với Việt Nam, lãnh hải rộng 12 hải lý, được giới hạn bởi các đường song song với đường cơ sở ven biển và các đường phân định trên các vịnh. Đây là vùng biển mà Việt Nam có quyền quản lý và khai thác tài nguyên.

- Vùng tiếp giáp lãnh hải: Vùng biển này rộng 12 hải lý (khoảng 22,2 km) tính từ đường cơ sở ven bờ. Đây là khu vực mà quốc gia thực thi chủ quyền, bao gồm các biện pháp về an ninh, kiểm soát thuế, quy định về y tế, môi trường và quản lý nhập cư, đảm bảo an ninh và phát triển bền vững của Việt Nam.

- Vùng đặc quyền kinh tế: Kéo dài tới 200 hải lý (khoảng 370,4 km) từ đường cơ sở ven biển, vùng đặc quyền kinh tế cho phép quốc gia quản lý và khai thác tài nguyên kinh tế. Mặc dù khu vực này được mở cửa cho các hoạt động quốc tế như đường ống dẫn dầu, cáp ngầm, và giao thông hàng hải theo quy định của Luật Biển, nó vẫn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế và hợp tác quốc tế.

- Vùng thềm lục địa: Bao gồm phần đáy biển và lòng đất dưới đáy biển, với độ sâu từ -200m trở lên, vùng thềm lục địa cho phép thực hiện các hoạt động như thăm dò và khai thác tài nguyên cũng như bảo vệ môi trường biển. Đây là khu vực quan trọng cho việc bảo vệ và sử dụng bền vững tài nguyên biển của quốc gia.

* Vùng trời:

Vùng trời, không có giới hạn về độ cao, bao phủ toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Trên đất liền, nó được xác định theo các đường biên giới quốc gia, còn trên biển, nó nằm trên ranh giới ngoại của lãnh hải, tức là phía trên các đường biên giới quốc gia trên biển. Vùng trời bao gồm cả không gian trên các đảo và không chỉ là không gian vô tận mà còn liên quan đến quản lý không gian hàng không, chất lượng không khí, và giám sát môi trường tự nhiên, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên và an ninh quốc gia.

3. Ý nghĩa của vị trí địa lý

* Ý nghĩa về tự nhiên:

Tự nhiên của Việt Nam là một kho tàng quý giá với nhiều giá trị đa dạng và phong phú:

- Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa: Với khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, Việt Nam luôn được bao phủ bởi màu xanh tươi tốt quanh năm. Điều này không chỉ hỗ trợ sự phát triển đa dạng của động thực vật mà còn rất quan trọng cho nông nghiệp phong phú.

- Đa dạng động thực vật và nông sản: Tự nhiên của Việt Nam có sự phong phú của động thực vật, từ rừng nhiệt đới đến đồng cỏ, tạo ra nguồn tài nguyên thiên nhiên quý giá và cung cấp nhiều loại nông sản độc đáo và chất lượng.

- Vùng đất của khoáng sản: Nằm trên vành đai sinh khoáng, Việt Nam sở hữu nhiều tài nguyên khoáng sản quý giá. Khai thác than đá, dầu khí và quặng kim loại là những yếu tố quan trọng trong sự phát triển kinh tế của đất nước.

- Sự đa dạng địa hình và cảnh quan của Việt Nam rất phong phú, với sự phân hóa rõ rệt từ Bắc đến Nam, Đông đến Tây, và từ thấp đến cao. Điều này tạo ra nhiều trải nghiệm du lịch độc đáo và hấp dẫn.

Tuy nhiên, Việt Nam cũng đối diện với các thách thức như bão tố, lũ lụt và hạn hán, đòi hỏi cần phải quản lý thông minh và bảo vệ tài nguyên tự nhiên để bảo đảm sự bền vững trong tương lai.

* Tầm quan trọng về kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng:

- Về mặt kinh tế, Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế vượt trội, mở ra cơ hội lớn cho sự phát triển:

+ Hệ thống giao thông đa dạng: Với việc nâng cấp và mở rộng mạng lưới giao thông đường bộ, đường biển và đường hàng không, Việt Nam đang tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện chính sách mở cửa và hội nhập toàn cầu. Điều này giúp đất nước tham gia tích cực vào nền kinh tế thế giới và thúc đẩy sự phát triển bền vững.

+ Vùng biển phong phú và đa dạng: Việt Nam sở hữu một vùng biển rộng lớn, giàu tài nguyên tự nhiên với nhiều loại hình kinh tế phát triển như khai thác, nuôi trồng và đánh bắt hải sản, cũng như giao thông biển và du lịch. Điều này không chỉ mang lại nguồn thu tài chính quan trọng mà còn thúc đẩy sự đa dạng hóa kinh tế và tạo nhiều cơ hội việc làm.

- Về mặt văn hóa và xã hội, Việt Nam không chỉ dựa vào nền tảng địa lý đặc biệt mà còn sở hữu những điểm mạnh độc đáo:

+ Thúc đẩy hòa bình và hợp tác sâu rộng: Vị trí chiến lược của Việt Nam ở trung tâm Đông Nam Á tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu và hợp tác với các quốc gia láng giềng. Điều này mở ra cơ hội xây dựng mối quan hệ hữu nghị, thúc đẩy hòa bình và phát triển chung, tạo nền tảng cho một tương lai sáng lạn cho cả khu vực.

+ Vai trò quân sự quan trọng: Việt Nam đóng vai trò chủ chốt trong chính trị và quốc phòng tại Đông Nam Á. Sự hiện diện quân sự của chúng ta ở đây là yếu tố quyết định trong việc duy trì ổn định và an ninh khu vực. Việc bảo vệ và củng cố sức mạnh quân sự của chúng ta góp phần quan trọng vào tình hình chính trị và an ninh của khu vực.

Tham khảo thêm: Địa lý 12 bài 26: Cơ cấu ngành công nghiệp chi tiết nhất. Cảm ơn bạn.