Từ thời Đường và Tống, từ thời Nguyễn Du, Thế Lữ, Xuân Diệu và cho đến ngày nay..., tình yêu vẫn là điều kỳ diệu khiến con người luôn mơ mộng, khao khát. Xuân Quỳnh - nhà thơ đầy nhiệt huyết với bài thơ Sóng đã thể hiện sự đa dạng của tình yêu. Bài thơ của Xuân Quỳnh nóng lên tình yêu mãnh liệt của tuổi trẻ và khát vọng của con người đối với tình yêu. Tình yêu trong thơ của Xuân Quỳnh không chỉ dừng lại ở những cảm xúc ban đầu đơn giản, hồn nhiên và ngọt ngào mà còn là tình yêu hạnh phúc liên quan chặt chẽ với cuộc sống hàng ngày.
Trong những đoạn mở đầu của bài thơ, nhà thơ mô tả sóng với các biểu hiện khác nhau để nói về quy luật của tình yêu. Tình yêu là sự kết hợp giữa các cảm xúc đối lập. Tình yêu có những quy luật tự nhiên mà lý trí không thể giải thích. Con người tìm kiếm tình yêu, chiêm nghiệm tình yêu để tự nhận ra chính bản thân mình:
Mạnh mẽ và êm dịu
Ồn ào và yên bình
Sông không hiểu được bản thân
Sóng tìm đường ra biển
Bốn dòng thơ đầu không nhắc đến tình yêu trực tiếp, nhưng khi đọc cả thể thơ lại tràn đầy cảm xúc của tình yêu. Có vẻ như tình yêu đang ẩn sau những từ ngữ ấy. Sự dữ dội, ồn ào, sau đó là dịu êm, lặng lẽ - tất cả đều là tình yêu. Tưởng như đối lập nhưng lại hòa mình vào nhau trong lòng người yêu. Đây không chỉ là sóng và nước, mà còn là tâm trạng của người đang yêu và tình yêu, cái mà không ai có thể hiểu rõ được:
Sông không hiểu bản thân
Sóng đi tìm bể
Rõ ràng đó không phải là tình yêu ở giai đoạn đầu đơn giản, ngọt ngào, hồn nhiên nữa. Đó là quy luật tự nhiên, sóng cần tìm ra bể, cũng như con người tìm kiếm nửa kia của mình để hoàn thiện. Đến đoạn thơ sau, ý nghĩa rõ ràng hơn:
Con sóng ngày xưa kia
Và mãi sau này cũng thế,
Khát vọng tình yêu mãi mãi không nguôi,
Đang rộn ràng trong trái tim trẻ thơ
Khúc thơ này là sự triển khai của bốn câu trước. Bao nhiêu thế hệ đã qua, những cuộc hành trình đầy sóng gió, những niềm vui và nỗi buồn, những hạnh phúc và nỗi đau - tất cả đều là do khát vọng của tình yêu. Từ thời của Adam và Eva, qua thời đại hiện đại..., tình yêu luôn là nguồn sáng vĩnh cửu mà con người hướng tới, sống và chiến đấu. Có gì trên thế giới này có thể thay thế được trái tim và tình yêu có bao giờ kết thúc!
Chúng ta thấy trong bài thơ một tình yêu trẻ trung, hồn nhiên. Tình yêu của tuổi trẻ tràn đầy sức sống mãnh liệt. Đó không phải là tình yêu non nớt của những buổi hẹn đầu tiên, cũng không phải là tình yêu bi thương lầm lì “yêu là chết ở trong lòng một ít” như trong thơ Xuân Diệu trước Cách Mạng, mà đây là tình yêu dám yêu, dám sống, tình yêu chứa đựng ngọn lửa nhiệt huyết. Không phải là vô lý khi Xuân Quỳnh sử dụng hình tượng “sóng” để biểu hiện tình yêu của mình:
Sóng bắt đầu từ cơn gió
…..
Tim em nhớ về anh
Cả trong giấc mơ vẫn tỉnh
Đây là thơ tình của người đang yêu chứ không phải là thơ tình của người đứng ngoài quan sát tình yêu của người khác, bởi chỉ có người đang yêu mới thể hiện được cảm xúc tình yêu như vậy. Nỗi nhớ nhung, sau đó là nơi tình yêu tìm đến… ai có thể biết được khi nào yêu và ai có thể hiểu được sóng từ đâu đến! Xuân Quỳnh thể hiện tâm trạng đang yêu của nhiều người:
Ôi con sóng lưu luyến bờ,
Ngày đêm không sao ngủ được
Hình ảnh sóng tượng trưng rất đặc biệt và sâu lắng. Chỉ có sóng mới mãi mãi trào dâng, trái tim yêu cũng vậy. Sự hồn nhiên, sự đắm say, sự yêu thương nhất được thể hiện qua hình ảnh này. Sử dụng sóng để diễn tả nỗi nhớ và tình yêu không chỉ là của Xuân Quỳnh, nhưng chỉ có Xuân Quỳnh mới làm cho hình ảnh thơ này trở nên mới mẻ hơn. Con sóng ấy mang trong mình tình yêu và nỗi nhớ nhung, nhưng cũng có sự nhân hậu, dịu dàng của người phụ nữ, và đó chính là phong cách riêng của thơ của Xuân Quỳnh. Nỗi nhớ của con sóng cũng là nỗi nhớ của nhiều người khác nhớ người mình yêu. Tâm trạng nhớ nhung của Xuân Quỳnh cũng là tâm trạng của nhiều người đang yêu:
Trái tim em dành cho anh,
Cả trong giấc mơ vẫn thức
Cuộc sống của Xuân Quỳnh giống như cuộc sống của nhiều người khác, niềm hạnh phúc của Xuân Quỳnh cũng là niềm hạnh phúc của nhiều người khác.
Dù đi về phương Bắc,
Dù lạc về phương Nam
Bất kể nơi nào em đều tìm
Hướng về anh – một phương
Đọc những dòng thơ cuối cùng khiến ta suy ngẫm về những dòng thơ khác của Xuân Quỳnh.
Em quay trở về tận cùng trái tim mình
Đó là máu thịt của cuộc sống mà ai cũng có
Có thể dừng đập khi cuộc đời chấm dứt
Nhưng vẫn biết yêu anh dù khi chết đi
(Hát tự do)
Trong những câu thơ đó, tình yêu được khẳng định, vượt qua khó khăn và tin tưởng vào hạnh phúc.
Dù cuộc đời dài lắm, mây vẫn bay xa, nhưng sóng luôn về bờ.
Xuân Quỳnh tin vào sức mạnh của tình yêu và ước mơ về hạnh phúc.
Như biển lớn vẫn vỗ mãi, tình yêu vĩnh cửu không tan ra.
Mơ ước về tình yêu luôn gắn liền với hình bóng của người tình nhân.
Hôn nhau không ngừng, đến mãi mãi, đến kết thúc của thế giới, anh mới ngừng mơ mộng.
Tình yêu trong thơ của Xuân Quỳnh không chỉ đơn thuần là đam mê mãnh liệt mà còn là sự hoà nhập tuyệt vời của suy tư và lắng đọng tâm hồn.
Bài thơ 'Sóng' của Xuân Quỳnh thể hiện đầy đủ sắc thái tâm trạng của tình yêu, từ khát khao mãnh liệt đến suy tư sâu lắng và ước mơ không tận.