Bài thơ “Vội vàng” được coi là một trong những tác phẩm đại diện nhất của Xuân Diệu, được xuất bản lần đầu vào năm 1938 trong tập Thơ thơ. “Vội vàng” là tiếng nói của một tâm hồn say mê cuộc sống, yêu đời và có quan điểm mới mẻ về cuộc sống chưa từng thấy trong thơ truyền thống. Đoạn thơ đầu tiên của bài thơ thể hiện cảm xúc: hân hoan, sảng khoái và ngập tràn của nhà thơ khi mùa xuân đến.
Bắt đầu đoạn thơ là nguyện vọng của một tâm hồn yêu đời:
“Tôi muốn tắt ánh nắng đi
Để màu sắc không phai nhạt, Tôi muốn buộc gió lại
Để hương thơm không bay đi”
Bằng cách sử dụng ngôn ngữ hình tượng, bài thơ khẳng định ý chí của chủ thể trữ tình là “tôi” muốn tắt ánh nắng để không làm mất đi sắc màu rực rỡ, buộc gió không cho hương thơm bay đi, để được thưởng thức và trải nghiệm nó. Ý nguyện của thi sĩ là muốn tác động lên vũ trụ để bảo tồn vẻ đẹp tự nhiên, vẻ đẹp thực của nó trong hiện tại, vẻ đẹp dễ mất và dễ phai phôi. Đó là một ý nguyện chủ quan của thi sĩ. Mặc dù có vẻ như là vô lý và xa vời với cuộc sống hiện thực, nhưng trong tâm hồn lại chứa đựng sự say mê với thiên nhiên và cuộc sống của thi sĩ. Đó là những dòng thơ đầy cảm hứng từ một tâm hồn thi sĩ yêu đời, trân trọng và ấp ủ cuộc sống.
Tình yêu với thiên nhiên là một tình cảm vĩnh cửu của những người nghệ sĩ, nhưng cách cảm nhận của Xuân Diệu - nhà thơ được coi là “mới nhất trong số những nhà thơ mới” (Hoài Thanh) thực sự độc đáo. Dường như mọi giác quan của ông đều hứng khởi trong việc tiếp nhận mọi âm thanh, mọi sắc màu, đồng thời tiếp nhận cả cái hiện thực và cả cái vô hình đầy ảo diệu của tạo hóa. Từ ý nguyện, ông chuyển sang hành động, ý đồ giữ mãi cuộc sống, để trải nghiệm cuộc sống. Điều này thể hiện sự nhiệt huyết sống của tác giả khi mùa xuân đến.
Và sau cùng, hình ảnh về sự sống đầy màu sắc, tươi mới, hạnh phúc đang dồn nén trong tâm hồn của nhà thơ:
“Của ong bướm này đây thời gian hòa bình
Này đây hoa của nơi quê xanh mướt
Này đây lá của cành cây lay động
Của yến anh này đây khúc hát tình si
Và ở đây, ánh sáng lấp lánh trong hàng mi”.
Thông điệp của “này đây' trình bày một loạt hình ảnh tươi đẹp miêu tả về mùa xuân: hoa của nơi quê xanh mướt; lá của cây rung rinh nhẹ nhàng; của yến anh trong khúc hát của tình yêu say đắm; ánh sáng lấp lánh trong hàng mi.
Trước vẻ đẹp tươi mới của mùa xuân, ai mà không bị xúc động? Vì vậy, tại sao tâm hồn của nhà thơ Xuân Diệu lại không bị lôi cuốn bởi sự sôi động của “ong bướm” mùa xuân, bên cạnh “yến anh” ôm ấp để trải nghiệm “khúc hát tình si”? Không thể không phải thổn thức trước sự tươi mới và hương vị ngọt ngào của “Hoa của nơi quê xanh mướt” và lá xanh của “cành cây rung rinh nhẹ nhàng”?
Những hình ảnh này thật sự chân thực, tươi mới và đầy sức sống. Nhà thơ lãng mạn nhìn nhận sự sống thanh xuân thông qua cặp mắt - cặp mắt “xanh mướt”, cặp mắt “biếc” ngây ngô và hạnh phúc. Ông đã phát hiện ra vẻ đẹp và sự kỳ diệu của thế giới tự nhiên và con người, những điều gần gũi và bình dị nhất. Phát hiện, chấp nhận và trân trọng nó, thậm chí còn bảo vệ bằng tấm lòng và ý thức chủ quan. Điều này giải thích vì sao ông “muốn”, vì sao ông đặt ra ý nguyện của mình: Vì mùa xuân quá tuyệt vời.
Sự sống của mùa xuân xung quanh làm say đắm, làm cho tâm hồn thi sĩ như hòa vào tiếng vui reo:
“Mỗi sáng, Vui vẻ luôn gõ cửa”
Vẻ đẹp của mùa xuân là một vẻ đẹp cuốn hút, xanh mát, tràn đầy sức sống, là vẻ đẹp tự nhiên và gần gũi của thế giới này, không phải là vẻ đẹp của thế giới tiên thơ mộng, ma mị và quyến rũ như Thế Lữ đã mô tả:
“Bầu trời xanh ngắt bao la - Kìa
Hai con hạc trắng về phương Bồng Lai
Âm nhạc sáo vang lên theo cánh chim,
Theo dòng suối, tiếng hát của tiên nữ”
(Tiếng sáo Thiên Thai - Thế Lữ).
Vẻ đẹp mà Xuân Diệu cảm nhận là vẻ đẹp của thiên nhiên xung quanh chúng ta, nhưng nó được biểu hiện một cách tươi trẻ, say đắm, phản ánh sự phù hợp với cuộc sống hàng ngày và trong vẻ đẹp tươi mới của mùa xuân đó, cảm xúc của nhà thơ thật sự hạnh phúc, rộn ràng và say đắm.
Niềm đam mê đó thực sự mãnh liệt và sôi động khi thi sĩ diễn tả: “Tháng giêng như một cặp môi gần như ngon lành”.
Hình ảnh thơ này thật độc đáo, với so sánh rất đặc trưng của Xuân Diệu. Nhà thơ đã so sánh khái niệm về thời gian “tháng giêng” với một hình ảnh trực quan là “cặp môi”, truyền đạt cho người đọc một cảm giác rất cụ thể về “ngon lành”, “gần gũi” ...
Sau khoảnh khắc cảm hứng đó, nhà thơ bỗng tỉnh dậy và nhận ra về thời gian:
“Tôi vui sướng. Nhưng nhanh chóng một nửa
Tôi không chờ mặt trời hạ mới hoài mùa xuân”.
Một trạng thái tâm hồn đối lập mở ra một trạng thái mới: mùa xuân đẹp quyến rũ khiến thi sĩ cảm thấy “vui sướng” nhưng sau đó, có điều gì đó khiến thi sĩ phải “nhanh chóng”, phải trải nghiệm mùa xuân ngay khi nó đến, phải tận hưởng vẻ đẹp say đắm của nó ngay trong hiện tại, phải thưởng thức mùa xuân khi nó còn mới mẻ, quyến rũ và phải tận hưởng ngay từ khi nó “bắt đầu” để sau này, khi mùa xuân đã qua, mùa hạ đến không cần phải nuối tiếc, hối tiếc.
Nhà thơ bộc lộ sự sung sướng, vui mừng bất ngờ khi mùa xuân mới chỉ vừa đến nhưng sau đó, ông nhận ra, ý thức được về thời gian và từ đó tận hưởng mùa xuân trong thực tại.
Đoạn thơ làm nổi bật phong cách của Xuân Diệu: sử dụng điệp ngữ, biện pháp thậm xưng, hình ảnh đẹp, độc đáo, mạnh mẽ. Thơ của ông đã làm điều mà không nhiều thơ sĩ dám làm: tự tin bày tỏ ý kiến mạnh mẽ và rõ ràng như cách Xuân Diệu diễn đạt. Và không có nhiều người dám so sánh mùa xuân với một hình ảnh cụ thể, rất thực tế như “cặp môi gần” trong tình yêu đôi lứa, hóa khái niệm trừu tượng là thời gian để tôn vinh vẻ quyến rũ của mùa tháng giêng, mùa xuân. Chỉ có tình yêu mãnh liệt, yêu cuộc sống đến mức cuồng nhiệt mới tạo nên những bài thơ đầy mê hoặc và nồng nàn như thế.
Hãy mở những trang thơ về mùa xuân của các nhà thơ xưa và hiện nay để xem họ đã tìm thấy và cảm nhận được điều gì về mùa xuân:
“Cỏ non mọc xanh đến chân trời
Cành lê trắng đọng một vài đốm hoa”
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
Một vẻ đẹp dịu dàng và kiều diễm. Trong khi đó, ở đây là một hình ảnh rất thân quen, bình dị nhưng mang theo một chút buồn bã:
“Mưa nhẹ phủ bụi trên bến hoang vắng
Đò lười biếng nằm im bên dòng nước trôi
Quán tranh lặng im trong cảnh êm đềm
Bên chùm hoa xoan tím rụng rời bời”
(Chiều xuân - Anh Thơ)
Mùa xuân ở đây tươi đẹp, đầy sức sống, phấn khích niềm vui:
“Nở giữa dòng sông xanh thẳm
Một cánh hoa tím tỏa hương
Ôi! Con chim hót vang trong không gian
Hót vang mà vươn cao trời xanh
Mỗi giọt nước lấp lánh rơi
Tay tôi nắm chặt, hứng vội
(Mùa xuân nhỏ bé - Thanh Hải)
“Nhà thơ thực sự đã nhận thức được mùa xuân bằng mọi cách, bằng trái tim mê đắm, bằng tư duy phong phú... Nghe không chỉ bằng tai, mà còn bằng trái tim rung động, bằng trí tưởng tượng bay bổng” (Vũ Dương Quỹ).
Và đây là cảm nhận về mùa xuân của một tâm hồn đã trải qua hàng thế kỷ, đó là của Nguyễn Trãi:
“Dịu dàng bên hơi xuân dịu dàng
Buồng lạ, màu đêm thắm dần dần
Tình như bức phong nồng ấm ấy
Gió vờn êm đến, lòng xao xuyến”
(Dưới hàng chuối)
Trong lòng mỗi chúng ta, mùa xuân luôn mang lại một sự giao cảm với thiên nhiên, một hình ảnh thanh tú và phong tình, nhưng cũng rất giản dị và kín đáo. Bài thơ này khơi gợi cho chúng ta những tưởng tượng về một mối tình mới nở, trong sáng và e ấp. Điều này cho thấy sự táo bạo của người viết.
Thi sĩ nhìn nhận cuộc sống và thiên nhiên với ánh mắt tươi trẻ, diễn đạt niềm ham muốn sống mãnh liệt và khao khát tận hưởng vẻ đẹp thực sự của thế gian.
Những dòng thơ này nêu lên ý nghĩa về việc trân trọng tuổi trẻ và yêu thương cuộc sống, để không phải hối tiếc sau này. Đồng thời, chúng nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm của mỗi người với cuộc sống.
Đoạn thơ này làm ta hiểu hơn về tâm hồn đầy nhiệt huyết của Xuân Diệu, người luôn đầy yêu thơ và đầy nhiệt huyết với cuộc sống và thiên nhiên. Nó cũng thúc đẩy chúng ta yêu quý cuộc sống và thiên nhiên hơn.