Buzz
1. Điệp từ là gì? Các dạng điệp từ
Điệp từ (hay còn gọi là điệp từ) là một kỹ thuật tu từ trong văn học, trong đó người viết hoặc người nói sẽ lặp lại một từ hoặc một cụm từ nhằm mục đích nhấn mạnh, khẳng định, liệt kê, ... để làm nổi bật ý nghĩa và thông điệp muốn truyền đạt đến người đọc hoặc người nghe.
Ví dụ có thể thấy trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của nhà thơ Phạm Tiến Duật:
“Nhìn thấy gió vào làm cay mắt
Nhìn thấy con đường thẳng tắp vào trái tim
Thấy cả bầu trời và những cánh chim đột ngột
Như vướng, như ùa vào buồng lái”
Tác giả đã khéo léo sử dụng biện pháp điệp từ bằng cách lặp lại từ “thấy” trong các câu thơ để làm nổi bật những hình ảnh và hoạt động mà tác giả quan sát được.
2. Các loại điệp từ và ví dụ minh họa
Hiện nay, điệp từ được chia thành ba dạng chính: Điệp từ cách quãng, điệp từ nối tiếp và điệp từ chuyển tiếp (điệp từ vòng). Sự khác biệt giữa các dạng điệp từ này sẽ được minh họa qua các ví dụ dưới đây.
2.1 Điệp từ cách quãng
Hình thức này lặp lại một cụm từ, với các từ hoặc cụm từ cách nhau không liên tục. Điệp từ cách quãng thường xuất hiện trong thơ, nơi các từ, cụm từ hoặc câu cách nhau để làm rõ ý nghĩa bổ sung.
Ví dụ minh họa như sau:
“… Nhớ biết bao lớp học xưa
Đêm khuya, ánh đuốc chiếu sáng những giờ liên hoan
Nhớ biết bao những ngày làm việc ở cơ quan
Dù cuộc đời gian khó, tiếng ca vẫn vang vọng trên núi đèo
Nhớ biết bao tiếng mõ vang vọng trong rừng chiều
Tiếng chày đêm vang đều đặn bên suối xa…
(Việt Bắc - Tố Hữu)
Trong đó, cụm từ “nhớ biết bao” là một phép lặp cách quãng. Đây là một ví dụ khác:
'Buồn nhìn cửa bể chiều muộn,
Thuyền lướt nhẹ, thoáng thấy cánh buồm xa xa,
Buồn thay ngọn nước mới rơi,
Hoa trôi lững lờ không biết về đâu.
Buồn thay ngọn cỏ xanh xanh,
Chân mây và mặt nước hòa một sắc xanh.
Buồn thay gió cuốn mặt nước,
Tiếng mưa rào rào vây quanh chỗ ngồi.
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
2.2 Điệp từ liên tục
Đây là việc lặp lại một từ hoặc cụm từ theo kiểu nối tiếp. Việc sử dụng điệp từ liên tục sẽ làm nổi bật cảm xúc hoặc ý nghĩa quan trọng.
Dưới đây là một ví dụ:
“Anh đã tìm em quá lâu, quá lâu
Các cô gái Thạch Kim, Thạch Nhọn.
Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy trong lán sớm
Sách và áo phơi rộng, trắng cả bầu trời chiều.”
(Phạm Tiến Duật)
Trong đoạn thơ trên, cụm từ “quá lâu”, “khăn xanh” là điệp từ liên tục. Dưới đây là một ví dụ khác về điệp từ liên tục:
“Nhìn trời nhìn đất nhìn mây
Nhìn mưa nhìn nắng, nhìn ngày nhìn đêm.
Nhìn cho chân cứng đá mềm.
Trời lặng biển yên mới an lòng.”
(Ca dao tục ngữ Việt Nam)
2.3 Điệp từ chuyển tiếp (điệp từ vòng)
Biện pháp tu từ này thường được áp dụng trong các thể thơ như lục bát, thất ngôn lục bát, tứ tuyệt, … giúp lời thơ mạch lạc và các ý nghĩa được kết nối.
Dưới đây là ví dụ:
“Cùng nhìn lại mà cùng không thấy
Nhìn thấy xanh xanh những cánh dâu
Cánh dâu xanh ngát một màu
Lòng chàng và ý thiếp ai sầu hơn ai?”
(Chinh Phụ ngâm - Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm)
Trong ví dụ trên, các từ “nhìn” và “cánh dâu” là điệp từ chuyển tiếp.
3. Tác dụng của điệp từ
Điệp từ là một biện pháp tu từ mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho người viết và người nói khi sử dụng, cụ thể như sau:
- Điệp từ giúp gợi hình ảnh: Phép điệp từ là một công cụ phổ biến trong văn học, được sử dụng để thể hiện hình ảnh và cảm xúc mà tác giả muốn truyền đạt. Sử dụng điệp từ giúp người đọc hình dung rõ hơn về các hình ảnh được miêu tả.
- Điệp từ tạo sự nhấn mạnh: Điệp từ thường được áp dụng để nhấn mạnh các yếu tố trong câu hoặc đoạn, làm nổi bật cảm xúc, tâm trạng của nhân vật hoặc tình huống được đề cập.
- Điệp từ dùng để liệt kê: Không chỉ để nhấn mạnh, điệp từ còn được dùng để liệt kê, làm rõ ý nghĩa hoặc đặc điểm của các sự vật, hiện tượng được nhắc đến.
- Điệp từ khẳng định: Một tác dụng quan trọng của điệp từ là khẳng định điều gì đó, thể hiện sự chắc chắn và niềm tin của tác giả về sự việc hoặc tình huống được mô tả.
4. Bài tập minh họa về điệp từ
Sau khi đã hiểu về lý thuyết điệp từ và các ví dụ minh họa, bạn nên thực hành với các bài tập từ dễ đến khó liên quan đến biện pháp tu từ này. Dưới đây là một số bài tập từ Mytour cung cấp để bạn tham khảo và rèn luyện thêm kiến thức.
Bài tập 1: Đọc đoạn văn dưới đây:
“Trường em có mái ngói đỏ rực. Trường em có nhiều cây xanh. Trường em có sân rộng để vui chơi. Trường em thường xuyên nghe tiếng chim hót véo von cả ngày. Trường em luôn đầy ắp tiếng cười của các bạn học sinh. Em rất yêu trường mình!”
Câu hỏi: Cách lặp từ trong đoạn văn có hợp lý không? Nếu không, hãy chỉnh sửa cho phù hợp.
Gợi ý trả lời:
Việc lặp lại cụm từ “trường em” quá nhiều lần khiến đoạn văn trở nên dài dòng, thiếu điểm nhấn và gây cảm giác khó chịu cho người đọc.
Vì vậy, bạn không nên dùng điệp từ hoặc điệp ngữ khi không có mục đích rõ ràng. Đoạn văn có thể được chỉnh sửa như sau: “Trường em với mái ngói đỏ tươi, nhiều cây xanh và sân rộng để vui chơi. Trường em luôn đầy ắp tiếng cười của các bạn học sinh. Em rất yêu ngôi trường của mình!”
Bài tập 2:
a. Viết một câu sử dụng điệp từ để liệt kê các đối tượng.
b. Viết một câu sử dụng điệp từ để nhấn mạnh ý nghĩa.
Gợi ý trả lời:
a. Bác Hồ là một người cha vĩ đại, một nhà lãnh đạo xuất chúng, và là một vĩ nhân của nhân loại.
b. Không gian vốn ồn ào, náo nhiệt bỗng trở nên yên lặng, mọi người đều im lặng, đến mức những đứa trẻ đang vui chơi cũng dừng lại và trở nên yên lặng, chỉ vì tiếng hét chói tai của ai đó vừa vang lên.
Bài tập 3: Tìm và giải thích về phép điệp ngữ trong các ví dụ sau:
a.
“Một bếp lửa nhấp nháy trong sương sớm”
“Một bếp lửa ấm áp và đượm tình”
“Cháu yêu bà biết bao, dù mưa hay nắng!”
(Bếp lửa - Bằng Việt)
b. “Một dân tộc đã kiên cường chống lại sự đô hộ của Pháp suốt hơn tám mươi năm, một dân tộc đã dũng cảm đứng về phía Đồng minh chống phát xít nhiều năm qua, dân tộc đó xứng đáng được tự do! Dân tộc đó xứng đáng được độc lập.”
(Tuyên ngôn độc lập - Hồ Chí Minh)
Gợi ý trả lời:
a. Điệp ngữ “Một bếp lửa” xuất hiện hai lần làm nổi bật hình ảnh bếp lửa luôn hiện diện trong ký ức của người cháu. Điều này thể hiện rõ ràng tình cảm sâu sắc và nỗi nhớ nhung về bà cũng như về chiếc bếp lửa gắn liền với tuổi thơ.
b. Việc lặp lại cụm từ “Một dân tộc” hai lần thể hiện tinh thần kiên cường của dân tộc Việt Nam, dù phải đối mặt với những kẻ thù mạnh mẽ, vẫn kiên trì chiến đấu.
Điệp ngữ “Dân tộc đó phải” được lặp lại hai lần nhấn mạnh một sự khẳng định mạnh mẽ và không thể chối cãi rằng dân tộc đó nhất định phải được độc lập, thể hiện lòng kiên cường và quyết tâm cao.
Trên đây là toàn bộ bài viết của Mytour về khái niệm điệp từ và ví dụ về phép điệp từ. Hy vọng rằng những thông tin này đã giúp ích cho các bạn. Mytour xin chân thành cảm ơn.
