Diều sáo

Diều sáo là một loại diều đặc biệt bao gồm hai phần chính: diều và sáo. Đây là một trò chơi truyền thống lâu đời của người Việt, bắt nguồn từ khu vực Đồng Bằng Bắc Bộ và rất phổ biến tại các tỉnh như Hải Phòng, Thái Bình, Hà Nội, Hải Dương, Nam Định, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên và Quảng Ninh. Khi diều bay cao, sáo phát ra âm thanh như một bản nhạc du dương. Một sáo hay thường có âm thanh dài và ngân vang.

Diều truyền thống thường là loại diều có khung cố định, làm từ tre, bọc giấy dó và không có đuôi, với hình dạng giống như mặt trăng lưỡi liềm khi bay lên.

Ngày nay, diều đã được cải tiến nhiều với việc sử dụng các chất liệu hiện đại kết hợp cùng truyền thống. Khung diều có thể vẫn là tre hoặc thanh cacbon, trong khi vải để may áo diều hoặc khâu bằng nilon. Diều còn được trang bị thêm phần đuôi như bánh lái giúp diều bay ổn định hơn. Ở nhiều nơi, người chơi diều chế tạo diều lắp ghép có thể tháo lắp dễ dàng, rất tiện lợi cho việc di chuyển.

Sáo diều

Ống sáo diều thường được làm từ tre, chủ yếu là nứa vì đặc tính nhẹ và mỏng, sau khi chế biến sẽ bào bớt phần lòng ống. Kích thước của sáo phải phù hợp với kích cỡ diều; diều lớn sẽ cần sáo lớn hơn, có thể phải dùng bương hoặc vầu dù nặng hơn. Đối với sáo lớn hơn, có thể dùng tre vót thành ống, đan thành khung, bồi giấy bản và quét sơn để làm kín. Nắp sáo được làm từ gỗ mít, khoét miệng để tạo thành còi, giúp khi gió thổi vào tạo ra âm thanh.

Theo phong cách chơi diều cổ truyền, diều có chiều dài hai thước trở xuống thường gắn sáo bộ, trong khi diều dài hơn hai thước sẽ chỉ gắn sáo đơn.

Ống sáo được gắn vào diều bằng một thanh tre đặt ngang 90°, gọi là cọc sáo. Sáo cần được đặt ngay giữa diều, với hai bên cọc sáo phải cân đối để diều không bị chao đảo khi bay.

Sáo thường được chia thành các bộ hợp âm từ 2 đến 7 ống, với một số nơi còn sử dụng bộ sáo lớn lên đến 9, 11 hoặc 13 ống. Tuy nhiên, bộ sáo truyền thống chủ yếu chỉ có 4 hoặc 5 ống. Về âm thanh, sáo phát ra tiếng trầm được gọi là tiếng cồng hay tiếng chiêng, trong khi sáo phát ra tiếng cao thường được gọi là tiếng còi hay tiếng đẩu. Trong bộ sáo bốn ống, sáo 1 và sáo 3 thường hòa nhau, tương tự như sáo 2 và sáo 4. Theo âm giai ngũ cung, nếu sáo 1 là 'hò' thì sáo 3 phải là 'xang'; nếu sáo 2 là 'xự' thì sáo 4 phải là 'xê' để âm thanh đạt sự hòa quyện ngọt ngào.

Trang web của cộng đồng người chơi Diều Sáo tại Việt Nam: http://dieusao.com Lưu trữ 2015-11-06 tại Wayback Machine Trung tâm bảo tồn di sản văn hóa Diều Việt Nam: http://dieuvietnam.com